Mạng xã hội cho phép người dùng dễ dàng chia sẻ, trao đổi thông tin với những người khác trên không gian mạng một cách nhanh chóng, hiệu quả. Tuy nhiên khi tham gia một mạng xã hội nào đó, mọi người cần biết rõ những nguy cơ thường xuất hiện.
Giống như một xã hội thực sự, mạng xã hội cũng có những cá nhân hay nhóm tội phạm chuyên thực hiện những việc xấu gây tổn hại về tinh thần, uy tín và hoạt động kinh doanh của cá nhân, tổ chức. Một số mối nguy hại thường có trên mạng xã hội có thể kể đến như:
Lừa đảo chiếm đoạt tài sản: Giả mạo người thân nhờ nạp thẻ điện thoại hoặc chuyển tiền là một trong những thủ đoạn lừa đảo phổ biến nhất hiện nay. Một số phương thức lừa đảo chiếm đoạt tài sản trên mạng xã hội khác như: thông tin người dùng trúng thưởng; giả mạo cán bộ công an, luật sư đe dọa tống tiền các nạn nhân; thông báo đến nạn nhân về việc chuyển nhầm tiền; giả mạo người thân, bạn bè cần sự hỗ trợ về tài chính, đề nghị vay tiền gấp...
Thông tin chia sẻ trên mạng xã hội lan truyền với tốc độ rất nhanh nên rất khó trong việc kiểm soát. Vấn nạn tin giả, không đúng sự thật trên mạng xã hội đã được các đối tượng xấu lợi dụng để gây ảnh hưởng, nhằm mục đích bôi nhọ, xúc phạm danh dự, uy tín, lôi kéo kích động đám đông.
Việc xâm phạm quyền riêng tư trên mạng xã hội cũng diễn ra với nhiều hình thức khác nhau. Từ những mâu thuẫn bên ngoài xã hội thật, nhiều người đã bức xúc đăng tải những video, hình ảnh, tin nhắn nhạy cảm lên mạng xã hội, gây ảnh hưởng đến danh dự, nhân phẩm của người khác.
Phát tán mã độc đào tiền ảo: Đi kèm với sự thịnh vượng của thị trường tiền mã hóa, tội phạm mạng đã không đứng ngoài cuộc chơi này. Chúng đã phát tán nhiều loại mã độc thông qua các mạng xã hội, nhằm lợi dụng tài nguyên máy tính của người dùng phục vụ việc đào tiền mã hóa. Ngoài việc phát tán mã độc nhằm mục đích đào tiền mã hóa, tin tặc còn nhắm đến các mục đích khác như: mã hóa dữ liệu cá nhân đòi tiền chuộc; chiếm quyền truy cập máy tính; lấy cắp thông tin dữ liệu cá nhân, tài khoản ngân hàng; tấn công có chủ đích nhắm vào hệ thống hạ tầng của nạn nhân;...
Người dùng có thể dễ dàng tham gia các trò chơi/ứng dụng cùng nhau trên mạng xã hội. Tuy nhiên, ít người dùng để ý đến các quyền mà các trò chơi/ứng dụng muốn truy cập. Những tác hại mà trò chơi/ứng dụng gây ra có thể đơn giản như làm tiêu tốn băng thông 3G/4G, nhận được nhiều thông báo rác, thường xuyên bị gắn thẻ (tag) vào những bài viết không liên quan, nguy hại hơn là có thể bị mất tài khoản.
Để sử dụng mạng xã hội an toàn, người dùng cần lưu ý một số vấn đề sau:
Nâng cao nhận thức: Mạng xã hội trên không gian mạng tuy không phải là thực tế, nhưng những tác động mà nó mang tới có thể ảnh hưởng đến cuộc sống thật. Người dùng cần thường xuyên nâng cao nhận thức và hiểu biết để tránh bị kẻ xấu lợi dụng; cần kiểm duyệt thông tin, không chia sẻ và “thích” những thông tin xuyên tạc, bôi nhọ người khác; cẩn trọng với các phần thưởng lạ, không nhấp chuột vào các liên kết hay tải về các tập tin lạ; hạn chế đăng nhập tài khoản ở những máy tính dùng chung.
Quản lý chặt chẽ thông tin cá nhân: Các thông tin cá nhân người dùng đưa lên mạng xã hội dễ dàng bị kẻ xấu lợi dụng. Những thông tin dễ bị lợi dụng là những thông tin cá nhân được chia sẻ công khai trên mạng xã hội như: hình ảnh, sở thích, email, số điện thoại, địa chỉ nhà riêng hoặc cơ quan, danh sách người thân,... Vì vậy, cần hết sức cẩn thận khi chia sẻ những thông tin cá nhân trên mạng xã hội.
Các trò chơi/ứng dụng đôi khi yêu cầu những quyền truy cập không hợp lý, có nguy cơ xâm phạm đến quyền riêng tư cá nhân. Người dùng cần phải đọc kỹ các quyền mà các trò chơi/ứng dụng yêu cầu. Lưu ý, các quyền truy cập vào danh bạ, tin nhắn, quyền được đăng bài,... sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền riêng tư của người dùng.
Việc gỡ bỏ các trò chơi/ứng dụng rác khi tham gia vào mạng xã hội giúp người dùng không bị làm phiền bởi bị ai đó gắn thẻ vào bài viết không liên quan; tránh nhận được các thông báo hoặc tin nhắn gây phiền hà; tiết kiệm lưu lượng truy cập mạng và lợi ích lớn nhất là tránh bị mất tài khoản.
Sử dụng mật khẩu mạnh: Việc đặt mật khẩu đủ dài và phức tạp là yêu cầu cần thiết. Người dùng tuyệt đối không đặt mật khẩu đơn giản, dễ đoán hay dùng chung mật khẩu cho nhiều tài khoản mạng xã hội. Thực hiện đổi mật khẩu định kỳ cũng là biện pháp để đảm bảo an toàn.
Do có nhiều nguy cơ khi sử dụng mạng xã hội có tính toàn cầu như vậy nên Bộ Thông tin và Truyền thông đã kêu gọi phát triển Hệ sinh thái số Việt Nam, mà trọng tâm là mạng xã hội của người Việt. Đó là mạng xã hội đưa người dùng là chủ thể, người dùng phải được chia sẻ lại giá trị mà mạng xã hội đó tạo ra. Đây chính là mạng xã hội nhân văn hơn, coi trọng khách hàng hơn...
Thiết nghĩ, đó cũng là giải pháp cần thiết vừa để tạo sân chơi an toàn cho người dùng trong nước, vừa thúc đẩy cơ hội phát triển cho các doanh nghiệp công nghệ Việt Nam.