Sách gồm những bút ký về Tây Nguyên: thiên nhiên, con người, văn hóa và Rừng… tất cả đều độc đáo, được khắc họa rõ nét, chạm đến tầng sâu nhất. Với nhà văn Nguyên Ngọc - người đã gắn bó nửa đời với Tây Nguyên, người đã từng ăn ngủ, sống chết với dân làng - thì những gì hiện ra trên từng trang sách, chính là tái hiện đời sống của những tộc người Tây Nguyên, đời sống của đất rừng Tây Nguyên đại ngàn mà “thâm trầm và huyền diệu”.
Bìa cuốn sách Các bạn tôi ở trên ấy
Qua mỗi trang sách, hiển hiện trước mắt người đọc là con người và vùng đất kết dính nhau bằng men say âm thanh cồng chiêng, bằng âm hưởng đàn đá ngàn năm. Người con của núi rừng bên cạnh bếp lửa, người con của núi rừng cùng điệu múa bên ghè rượu cần… họ có nếp đối đãi chân chất, nhân văn không lẫn vào đâu được: “Không bán, nhưng mà cho”. Nhà văn Nguyên Ngọc vô cùng khéo léo “tinh chế” để giữ nguyên linh hồn của đời sống Tây Nguyên.
Đáng chú ý, trong lần tái bản này, những bài viết mới của tác giả như Rừng, Đàn bà, Điên loạn - Đi qua miền mơ tưởng Gia Rai, Canh rau tập tàng ở Kon Braih Yu, Cồng chiêng từ đá đến đồng, Hạnh phúc, Trở lại Mèo Vạc đưa người đọc khám phá thêm lần nữa khoảnh rừng kín lá mà tác giả còn để riêng ở một vạt ký ức chưa xa. Ngoài ra, sách còn được bổ sung thêm những hình ảnh do chính nhà văn chụp và lưu giữ bao lâu nay.
Bút ký này không chỉ toàn những đại tự sự, nhà văn Nguyên Ngọc đã đi vào “từ trong máu, trong li ti huyết quản” để kết luận không võ đoán rằng “mỗi đứa bé Cao Nguyên” chỉ năm tuổi, bốn tuổi, ba tuổi… đã có thể chào hỏi khách đến nhà, trông coi em nhỏ, rành rẽ rừng đến mức chúng có thể tìm thấy và “phối trộn” nên nồi canh rau tập tàng từ muôn vàn cây lá núi rừng: “rừng cộng lại và nhân lên”. Có thể nói bên cạnh vẻ đẹp của người đàn bà Tây Nguyên - giữ cho thế thăng bằng giữa rừng và làng truyền đời - thì trẻ em Tây Nguyên là những mầm xanh tiếp nối đầy bản lĩnh.
Nhà văn Nguyên Ngọc
Các bạn tôi ở trên ấy có lẽ được Nguyên Ngọc dụng ý như một chùm chìa khóa xanh mà ông thả vào tay bạn đọc: chìa khóa mở cửa những tiếng hát, chìa khóa mở “cánh cửa” nhà rông có chiếc phản thiêng kì bí, chìa khóa hé lộ bí quyết rượu cần của người đàn bà Tây Nguyên, chìa khóa thổi hồn cho chiếc chiêng đồng, tượng nhà mồ… Tác giả chủ động gắn cùng nhau những chiếc chìa khóa lý giải cặn kẽ về tình bạn, tình yêu, lễ tục… nhưng cũng ẩn ý nhiều chiếc chìa khóa mở về “căn phòng Tây Nguyên” còn chưa biết hết.
Cho đến nay, 89 tuổi, nhà văn Nguyên Ngọc vẫn rất tâm đắc và mong muốn được gửi đến bạn đọc nói chung, bạn đọc Tây Nguyên nói riêng những tâm tình sâu sắc, rung động nhất của cuộc đời mình. Như chính ông đã bộc bạch khi nói về Các bạn tôi ở trên ấy: “Riêng với tôi, qua cuộc đời sáng tác dài, cuối cùng tôi đã bị lôi cuốn bởi bút ký vì khả năng to lớn đến không ngờ của nó có thể trộn lẫn tất cả, hiện thực khắc nghiệt và tưởng tượng bay bổng, phi hư cấu nghiêm ngặt và thả lỏng tự do, trữ tình say đắm và chính luận chặt chẽ, cả suy tư lan man và triết luận sâu xa...”.