Đang nghiên cứu mô hình tính chu kỳ kiểm định tại các nước
Trước tình trạng ùn tắc kéo dài tại các trung tâm đăng kiểm trên cả nước, sau nhiều buổi làm việc với Bộ GTVT, Cục Đăng kiểm Việt Nam và một số Bộ, ngành, mới đây, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà vừa có ý kiến giao Bộ GTVT nghiên cứu chu kỳ kiểm định hợp lý đối với xe không kinh doanh vận tải, xe kinh doanh vận tải và xe cá nhân.
Trong đó, Phó Thủ tướng lưu ý nghiên cứu quy định chu kỳ kiểm định theo số km sử dụng để thay thế tiêu chí về thời gian sử dụng xe như hiện nay.
Liên quan đến đề xuất tính chu kỳ kiểm định xe cơ giới theo số km xe chạy, lãnh đạo Cục Đăng kiểm Việt nam cho biết, đơn vị đã và đang tiếp tục nghiên cứu vấn đề này trước khi có báo cáo cuối cùng. Tuy nhiên, lãnh đạo Cục Đăng kiểm Việt Nam thông tin, các nước trên thế giới hiện chỉ áp dụng cách tính số km vận hành trong bảo hành, bảo dưỡng phương tiện mà không áp dụng trong chu kỳ kiểm định.
Các nhà sản xuất ô tô hiện nay đều tính thời hạn phương tiện cần bảo hành, bảo dưỡng dựa trên 2 tiêu chí: Số km xe chạy hoặc thời gian sử dụng. Tiêu chí nào đến trước thì chủ xe đưa ô tô đi bảo hành thời điểm đó.
"Chúng tôi đang tiếp tục nghiên cứu các mô hình tính chu kỳ kiểm định phương tiện tại các nước trên thế giới và chọn lọc để áp dụng thực tiễn ở Việt Nam sao cho phù hợp với điều kiện trong nước theo từng thời kỳ", đại diện Cục Đăng kiểm Việt Nam chia sẻ.
Khó với cả lực lượng chức năng
Ở góc độ chuyên gia, ông Nguyễn Văn Thanh, nguyên Chủ tịch Hiệp hội Ô tô vận tải Việt Nam cho biết, nếu thực hiện được việc tính chu kỳ kiểm định theo km thì rất chính xác nhưng rất khó kiểm soát.
"Việc tính chu kỳ kiểm định theo thời gian giúp cảnh sát giao thông dễ kiểm soát hơn nhờ vào tem kiểm định. Còn tính theo km, đăng kiểm viên phải kiểm tra đồng hồ xem đã đến thời gian kiểm định chưa. Tương tự, điều này cũng khó đối với lực lượng cảnh sát giao thông", ông Thanh phân tích.
Mặt khác, chuyên gia này cũng lo ngại tình trạng chủ phương tiên "gẩy", "tua" đồng hồ. Hành vi này khá phổ biến với những trường hợp mua/bán xe cũ. Người bán chỉ cần chi trả khoản tiền nhỏ sẽ được thợ sửa ô tô tua số km xe đã chạy…như ý. Thậm chí, chỉ cần rút cảm biến công tơ mét thì lập tức đồng hồ đo km cũng sẽ dừng lại.
"Việc quay ngược đồng hồ không khó khăn nên nếu áp dụng cách này theo tôi phải tính đến công cụ quản lý, giám sát, kiểm soát như thế nào?", ông Thanh nói và nhấn mạnh - ngay cả nhà sản xuất ô tô cũng không thể kiểm soát được việc gian lận km xe chạy.
Hiện chưa có chế tài, quy định nào để kiểm soát số km hiển thị trên ô tô. Điều này có thể dẫn đến tình trạng gian lận chu kỳ kiểm định thông qua việc điều chỉnh số km.
Về mặt kỹ thuật, các chuyên gia ô tô nhận định, xe càng ít đi càng nhanh hỏng. Bởi các thiết bị điện tử, cơ khí khác nếu vận hành thường xuyên sẽ hoạt động trơn tru. Nếu "đắp chiếu" thời gian dài có thể khiến nhiều thiết bị lão hóa nhanh hơn.
Theo đó, xe sẽ gặp tình trạng khó đề, lốp nứt, xuống hơi, bó phanh do dầu mỡ cô đặc (lâu không đi) hay một số bộ phận sẽ bị hoen gỉ, hư hỏng…
"Chất lượng kỹ thuật phương tiện sẽ suy giảm theo cả 2 yếu tố: số km vận hành và thời gian bảo quản. Do đó, không phải cứ ít đi, xe sẽ đảm bảo an toàn kỹ thuật. Việc tính chu kỳ kiểm định theo thời gian như hiện nay là phù hợp cả về mặt quản lý và về mặt kỹ thuật.
Tương tự như các nhà sản xuất ô tô hiện nay đều tính thời hạn phương tiện cần bảo hành, bảo dưỡng dựa trên 2 tiêu chí: số km xe chạy hoặc thời gian sử dụng. Tiêu chí nào đến trước thì chủ xe đưa ô tô đi bảo hành thời điểm đó", PGS.TS. Đàm Hoàng Phúc, Giám đốc Chương trình đào tạo kỹ thuật ô tô (Đại học Bách khoa Hà Nội) đánh giá.
Phải có cơ chế giám sát
Chia sẻ thêm về vấn đề này, ông Khương Kim Tạo, nguyên Phó Chánh Văn phòng Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia nhìn nhận, việc tính sự hao mòn phương tiện theo số km có thể chính xác hơn so với tính theo thời gian thực, tuy nhiên áp dụng để xác định chu kỳ kiểm định ô tô thì phải tính toán kỹ.
Giới chuyên gia kiến nghị Bộ GTVT phải nghiên cứu cách làm sao kiểm soát được các vấn đề nêu trên nếu áp dụng để có tính khả thi cao.
Ông Khương Kim Tạo phân tích, sự hao mòn, hư hỏng của một chiếc ô tô được xác định theo 2 chỉ tiêu: Số km xe chạy (tức là cường độ mài mòn của các chi tiết) và sự hao mòn có tính chất vô hình (tự hao mòn theo thời gian, ở 1 số chi tiết như dầu nhớt, lốp). Do đó, khi xác định quá trình hao mòn của xe, mọi người thường quan niệm những xe chạy nhiều sẽ chóng hỏng hơn xe chạy ít do xe ít đi, hao mòn ít hơn sẽ giúp ô tô duy trì trạng thái hoạt động tốt hơn.
Nếu tính được số km xe chạy một cách chuẩn xác để làm cơ sở xác định thời hạn cần thiết đánh giá lại trạng thái kỹ thuật của xe, về mặt chuyên môn sẽ chính xác hơn. Tuy nhiên, thực tiễn, trên thế giới, ngay cả các nước phát triển như Anh, Đức, Mỹ cũng tính chu kỳ kiểm định xe theo thời gian giống Việt Nam mà không áp dụng cách tính số km xe chạy dù những nước này là bậc thầy về trình độ kỹ thuật phương tiện. Không phải vì họ chưa nghĩ đến mà bởi việc áp dụng trong thực tiễn không khả thi.
Cũng theo ông Tạo, hiện nay, chưa có cách nào xác định chính xác số km xe chạy, đối với đồng hồ km gắn trên xe không đủ tính trung thực bởi thiết bị dễ dàng bị can thiệp như tháo đồng hồ cũ ra lắp mới, hư hỏng ngưng trệ, hay thậm chí có tình trạng "tua" số km. Do vậy cần tính toán kỹ cũng như xây dựng được quy chuẩn kỹ thuật để có cơ chế giám sát ngăn chặn tình trạng gian lận.
Theo Cục Đăng kiểm, nếu áp dụng tại Việt Nam, hành vi tua km cũng phải được quy định trong Luật Hình sự mới đủ tính răn đe, ngăn chặn. Nếu chỉ đưa vào Luật Giao thông đường bộ và phạt hành chính căn cứ theo Nghị định 100 thì không thể ngăn chặn triệt để việc gian lận số km.
