Cần có hạ tầng thế nào để phát triển điện hạt nhân?

Hạ tầng điện hạt nhân gồm 19 nội dung

Ngày 1/12, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Lê Xuân Định đã có buổi làm việc với đoàn công tác của cơ quan năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) để đánh giá toàn diện cơ sở hạ tầng điện hạt nhân quốc gian tại Việt Nam (Intergrated Nuclear Infrastructure Review Mission – INIR Mission). Đợt làm việc dự kiến diễn ra từ nay đến hết ngày 12/12.

Thông tin từ Bộ KH&CN cho biết, đây là hoạt động quan trọng trong lộ trình chuẩn bị triển khai Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận và các dự án tương tự trong tương lai. Đoàn công tác INIR gồm 7 chuyên gia IAEA, 3 chuyên gia quốc tế do IAEA mời đến từ Anh, Braxin, Bungary và 1 quan sát viên của Ai Cập. Đoàn sẽ làm việc với đại diện các bộ, ngành và đơn vị liên quan của Việt Nam, bao gồm Bộ Công Thương, Bộ Tài chính, Bộ Công an, Bộ Quốc phòng, Bộ Ngoại giao, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng quốc gia Việt Nam (PVN), UBND tỉnh Khánh Hòa.

Thứ trưởng Lê Xuân Định đánh giá cao sự hỗ trợ quý báu, kịp thời của IAEA cũng như kinh nghiệm, sự đồng hành của các chuyên gia có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với Việt Nam trong quá trình hoàn thiện cơ sở hạ tầng điện hạt nhân theo các tiêu chuẩn quốc tế và hướng dẫn của IAEA. Thứ trưởng khẳng định "Bộ KH&CN với vai trò là cơ quan điều phối, chủ trì về phát triển cơ sở hạ tầng điện hạt nhân sẽ thúc đẩy các hoạt động phát triển cơ sở hạ tầng điện hạt nhân theo khuyến cáo của IAEA để đáp ứng các yêu cầu của Dự án Điện hạt nhân đầu tiên ở Việt Nam. Đồng thời, Bộ KH&CN sẽ tiếp tục hỗ trợ và ủng hộ các hoạt động hợp tác giữa Việt Nam và IAEA trong phát triển ứng dụng năng lượng nguyên tử vì mục đích hòa bình ở Việt Nam".

Theo hướng dẫn của IAEA, cơ sở hạ tầng điện hạt nhân bao gồm 19 nội dung chủ yếu thể hiện tất cả các hoạt động và công tác chuẩn bị về mọi mặt từ cơ sở vật chất, trang thiết bị, địa điểm, công trình phụ trợ, văn bản quy phạm pháp luật đến các nguồn lực kinh tế và con người nhằm phục vụ cho chương trình phát triển điện hạt nhân. Đối với quốc gia mới bắt đầu chương trình điện hạt nhân đầu tiên như Việt Nam, quá trình phát triển cơ sở hạ tầng phải trải qua 3 giai đoạn được đánh dấu bằng 3 cột mốc tương ứng.

Các giai đoạn và cột mốc tương ứng như sau: Giai đoạn 1, chuẩn bị để đưa ra quyết định khởi động chương trình điện hạt nhân, được đánh dấu bằng cột mốc số 1 là sẵn sàng đưa ra quyết định chủ trương triển khai dự án điện hạt nhân đầu tiên; Giai đoạn 2, chuẩn bị cho việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân, được đánh dấu bằng cột mốc số 2 là sẵn sàng mời thầu dự án đầu tiên; Giai đoạn 3, xây dựng và đưa vào vận hành nhà máy điện hạt nhân đầu tiên, được đánh dấu bằng cột mốc số 3 là sẵn sàng đưa vào vận hành nhà máy điện hạt nhân đầu tiên.

Đoàn công tác INIR lần này tập trung vào việc xem xét, đánh giá khách quan và toàn diện trên tất cả 19 nội dung cơ sở hạ tầng điện hạt nhân so với cột mốc số 2 theo hướng dẫn của IAEA. Để chuẩn bị cho Đoàn công tác, Tổ công tác đánh giá cơ sở hạ tầng điện hạt nhân của Việt Nam do Bộ KH&CN thành lập đã hoàn thành xây dựng Báo cáo tự đánh giá và gửi cho IAEA vào tháng 10/2025.

Thông qua đợt làm việc, Đoàn INIR sẽ có báo cáo tổng hợp gửi Chính phủ Việt Nam, trong đó chỉ ra những nhiệm vụ đã đạt được, các lĩnh vực còn cần tiếp tục hoàn thiện, đồng thời đưa ra các khuyến cáo quan trọng nhằm hỗ trợ Việt Nam xây dựng Kế hoạch tổng thể phát triển cơ sở hạ tầng điện hạt nhân, góp phần triển khai Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận bảo đảm tiến độ, hiệu quả, an toàn, an ninh, đáp ứng các tiêu chuẩn của IAEA và quốc tế.

Phát triển điện hạt nhân là xu thế tất yếu

TS Hoàng Sỹ Thân, Trưởng ban Kế hoạch và Quản lý khoa học, Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam khẳng định điện hạt nhân là lựa chọn chiến lược để Việt Nam bảo đảm an ninh năng lượng và mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050.

Theo phân tích của ông cùng các đồng nghiệp tại Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam, năng lượng hạt nhân có thể giúp các quốc gia giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch, bổ trợ cho các nguồn năng lượng tái tạo. Việc xây dựng máy điện hạt nhân sẽ gây ra phát thải nhà kính, nhưng trong quá trình vận hành thì gần như bằng không, ước tính 1 GW điện hạt nhân sẽ giúp giảm thiểu 4-6 triệu tấn CO2/năm, phù hợp với nhu cầu Net Zero.

Về mặt vận hành, điện hạt nhân có thể cung cấp lượng điện lớn, ổn định 24/7 với độ tin cậy cao, trái ngược với điện gió, điện mặt trời, vì vậy góp phần đảm bảo an ninh năng lượng, trong khi chi phí vận hành thấp, tuổi thọ lâu dài.

Thống kê của Hiệp hội Năng lượng hạt nhân thế giới cho thấy năng lượng hạt nhân chiếm khoảng 9% tổng nguồn cung năng lượng toàn cầu trong năm 2024. Hiện, Mỹ đang dẫn đầu với gần 782 TWh năng lượng hạt nhân, Trung Quốc và Pháp xếp sau với lần lượt 417,5 TWh và 364,4 TWh.

Hiện tại, có khoảng 30 quốc gia đang xem xét kế hoạch triển khai điện hạt nhân và hơn 20 quốc gia khác bày tỏ sự quan tâm tới điện hạt nhân cho mục tiêu Net Zero vào năm 2050.

Thành công của dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận phụ thuộc vào chất lượng của quá trình chuẩn bị về mặt thể chế, nhân lực, tài chính, công nghệ, chuỗi cung ứng, và kỷ luật thực thi theo chuẩn quốc tế.

Theo TS Hoàng Sỹ Thân, Chính phủ nên huy động tư vấn chuyên gia quốc tế ngay từ giai đoạn tiền khả thi, tăng cường đãi ngộ và xây dựng chương trình đào tạo, giữ chân chuyên gia, nhân tài trong dài hạn, với mục tiêu tối thiểu 1.200-1.500 nhân sự vận hành, bảo dưỡng cho mỗi dự án 2 tổ máy trong 5-7 năm. Song song đó là bảo đảm độc lập cơ quan pháp quy hạt nhân về tổ chức, ngân sách và nhân sự, cũng như tăng cường năng lực và chuẩn hóa đội ngũ thanh tra - kiểm định.

Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận được Quốc hội phê duyệt lần đầu vào năm 2009, với quy mô 2 nhà máy, tổng công suất 4.000 MW, xây dựng trên diện tích 1.642 ha. Khi đó, đây được coi là dự án năng lượng trọng điểm, cũng là dự án điện hạt nhân đầu tiên của Việt Nam, mở ra cơ hội đưa khoa học – công nghệ hạt nhân của Việt Nam phát triển lên một tầm cao mới.

Tuy nhiên, sau nhiều năm chuẩn bị, đến năm 2016, Quốc hội đã thông qua nghị quyết tạm dừng triển khai do nhiều yếu tố khách quan, trong đó có sức ép về vốn đầu tư, bối cảnh kinh tế vĩ mô và cả những lo ngại về an toàn sau sự cố hạt nhân Fukushima.

Sau gần một thập kỷ tạm dừng, ngày 25/11/2024, tại Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, một quyết định mang tính lịch sử đã được đưa ra đó là thống nhất tái khởi động Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận và tiếp tục nghiên cứu chương trình điện hạt nhân của Việt Nam trong dài hạn.

Nhân lực là chìa khóa an toàn cho nhà máy điện hạt nhân

SKĐS - Nhân lực là chìa khóa để phát triển điện hạt nhân thành công, hiệu quả và bền vững. An toàn điện hạt nhân là nhiệm vụ quan trọng để bảo đảm các nhà máy điện hạt nhân vận hành an toàn, hiệu quả, kinh tế.