Nghị định 45/2022/NĐ-CP với khung chế tài xử phạt đã có sự thay đổi mạnh mẽ theo hướng tăng nặng mức phạt tiền và áp dụng các biện pháp khắc phục hậu quả nghiêm ngặt.
Xử phạt vi phạm với "Chủ nguồn thải"
Trong quan hệ pháp luật môi trường, các Bệnh viện, Trung tâm y tế, Phòng khám được xác định là "Chủ nguồn thải chất thải nguy hại". Điều 29 Nghị định 45/2022/NĐ-CP quy định chi tiết khung hình phạt cho nhóm đối tượng này. Dưới đây là các hành vi vi phạm điển hình tại CSYT và mức phạt tương ứng:
Nhóm hành vi vi phạm về lưu giữ và phân loại: Đây là lỗi vận hành thường gặp nhất tại các khoa phòng lâm sàng và khu vực lưu chứa rác tập trung.
Hành vi: Không đóng gói, bảo quản chất thải nguy hại trong các bao bì, thiết bị lưu chứa chuyên dụng; để chất thải rò rỉ, phát tán ra môi trường; hoặc không dán biển cảnh báo nguy hại theo quy định. Với hành vi này, mức phạt tiền được tính dựa trên tính chất và mức độ vi phạm, nhưng quan trọng hơn là buộc cơ sở phải thực hiện biện pháp khắc phục tình trạng ô nhiễm ngay lập tức.
Nhóm hành vi vi phạm về chuyển giao chất thải
Đây là "lỗi chết người" trong công tác quản lý hành chính. Theo đó, với hành vi chuyển giao chất thải nguy hại cho đơn vị không có Giấy phép môi trường phù hợp (ví dụ: thuê xe tải thông thường vận chuyển rác y tế, hoặc bán rác nhựa y tế chưa xử lý cho cơ sở tái chế tự phát).
Mức phạt (Tham chiếu Khoản 3, Điều 29): Phạt tiền từ 40.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng đối với hành vi không ký hợp đồng với đơn vị chức năng trước khi chuyển giao. Nếu chuyển giao sai đối tượng, mức phạt có thể tăng lên hàng trăm triệu đồng tùy thuộc vào khối lượng rác.
Nhóm hành vi nghiêm trọng: Xử lý tự phát
Hành vi tự ý chôn lấp, đổ thải chất thải y tế nguy hại ra môi trường đất, nước; hoặc tự đốt rác y tế bằng các lò đốt không đạt quy chuẩn, không có trong giấy phép.
Đây không chỉ là vi phạm hành chính với mức phạt kịch khung (có thể lên tới 1 tỷ đồng đối với tổ chức) mà còn có nguy cơ bị xem xét trách nhiệm hình sự về "Tội gây ô nhiễm môi trường" nếu gây hậu quả nghiêm trọng.
Cơ sở y tế tuân thủ nghiêm quy định xử lý thu gom rác thải y tế (ảnh minh hoạ)
Các quy định liên quan khác
Bên cạnh các quy định trực tiếp về chất thải nguy hại tại Điều 29, Điều 40 Nghị định 45/2022/NĐ-CP cũng đặt ra các chế tài liên quan đến nghĩa vụ tài chính và bảo vệ hệ sinh thái (đối với các cơ sở y tế nằm trong khu vực đặc thù hoặc có hoạt động liên quan đến chi trả dịch vụ môi trường rừng/hệ sinh thái tự nhiên).
Mặc dù Điều 40 ít phổ biến hơn đối với các bệnh viện đô thị, nhưng đối với các cơ sở y tế quy mô lớn, các khu nghỉ dưỡng kết hợp trị liệu (Medical Tourism) nằm trong vùng đệm sinh thái, việc vi phạm quy định về chi trả dịch vụ hệ sinh thái hoặc các cam kết bảo vệ đa dạng sinh học cũng sẽ bị xử lý nghiêm khắc. Điều này nhắc nhở các nhà quản lý y tế cần có cái nhìn tổng thể: Bảo vệ môi trường không chỉ là xử lý rác, mà còn là trách nhiệm với hệ sinh thái nơi cơ sở hoạt động.
Hình thức xử phạt bổ sung
Điểm đáng lưu ý nhất của Nghị định 45/2022/NĐ-CP so với các văn bản trước đây là tính răn đe thông qua hình thức xử phạt bổ sung:
Đình chỉ hoạt động: Cơ sở y tế vi phạm nghiêm trọng (như xả thải lén lút, không có hệ thống xử lý đạt chuẩn) có thể bị đình chỉ hoạt động của nguồn phát sinh chất thải hoặc đình chỉ toàn bộ cơ sở từ 03 tháng đến 12 tháng. Đây là rủi ro lớn nhất, ảnh hưởng trực tiếp đến uy tín và khả năng khám chữa bệnh của bệnh viện.
Công khai vi phạm: Thông tin về vi phạm của cơ sở sẽ được công bố công khai trên cổng thông tin điện tử của cơ quan quản lý và phương tiện thông tin đại chúng.
Trước sự siết chặt của khung pháp lý thông qua Điều 29 và Điều 40 Nghị định 45/2022/NĐ-CP, các cơ sở y tế cần:
Kiểm tra ngay hiệu lực pháp lý và năng lực của đơn vị thu gom rác thải đang hợp tác.
Chuẩn hóa quy trình: Đảm bảo 100% chất thải nguy hại được phân loại, dán nhãn và lưu giữ trong kho lạnh/kho chứa đạt chuẩn.
Nâng cao nhận thức: Phổ biến mức phạt của Nghị định 45 đến từng nhân viên y tế để thấy rằng: Một hành vi vứt sai rác không chỉ là lỗi kỹ thuật, mà là một vi phạm pháp lý đắt giá.
Bài viết sử dụng dữ liệu pháp lý từ Nghị định 45/2022/NĐ-CP.