Theo TS. BS Nguyễn Trung Anh – Giám đốc Bệnh viện Lão khoa Trung ương, tốc độ già hóa dân số ngày càng tăng nhanh, đặc biệt là tại khu vực châu Á và châu Phi, dẫn đến tỷ lệ mắc sa sút trí tuệ ở hai khu vực này trong tương lai sẽ có sự thay đổi lớn.
Sa sút trí tuệ nói chung và bệnh Alzheimer nói riêng tạo nên gánh nặng bệnh tật rất nặng nề cho xã hội, vì vậy phát hiện sớm và điều trị tích cực ngay từ giai đoạn tiền sa sút trí tuệ (MCI) hoặc giai đoạn nhẹ sẽ làm giảm bớt gánh nặng bệnh tật.
BSCKII. Phạm Công Huân - Phòng Điều trị Tâm thần người già, Viện Sức khỏe Tâm thần thông tin, cứ mỗi 3 giây trên thế giới lại có một người bị sa sút trí tuệ. Tại Việt Nam, số người mắc sa sút trí tuệ năm 2015 là 660.000 người.
Tỷ lệ gánh nặng bệnh tật của bệnh Alzheimer và sa sút trí tuệ lên đến 52% trên tổng gánh nặng bệnh tật do bệnh thần kinh và tâm thần ở người cao tuổi tại Việt Nam.
Bệnh sa sút trí tuệ ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống người mắc. Ảnh minh họa.
Các giai đoạn của sa sút trí tuệ
Điều dưỡng Phạm Phương Thảo - Phòng Điều trị Tâm thần người già, Viện Sức khỏe Tâm thần, BV Bạch Mai cho biết, sa sút trí tuệ được chia làm 3 giai đoạn:
- Giai đoạn đầu, người bệnh giảm sự tiếp thu thông tin, lặp đi lặp lại một câu hỏi hay một vấn đề, mất khả năng quản lý tài chính, không nhớ đồ cất ở đâu và dễ bị nhầm, lạc đường.
- Giai đoạn giữa, các triệu chứng rõ ràng hơn, người bệnh không nhớ sáng mình ăn gì, quên một số kỉ niệm trong quá khứ, khó mặc quần áo phù hợp, không nhớ số điện thoại của mình, hay nhầm lẫn...
- Giai đoạn cuối, người bệnh không nhận thức được môi trường xung quanh, đi lang thang, không nhận ra bạn bè người thân, không nhớ lịch sử bản thân, mất kiểm soát bàng quang và ruột, thay đổi nhân cách và hành vi. Các triệu chứng càng ngày nặng lên, người bệnh cần sự hỗ trợ tất cả trong cuộc sống hàng ngày.
Những lưu ý khi chăm sóc người mắc sa sút trí tuệ
Với mỗi một giai đoạn bệnh, người thân và gia đình sẽ cần có một cách chăm sóc khác nhau. Điều dưỡng Phạm Phương Thảo cho biết, ở giai đoạn đầu, người thân cần:
- Gần gũi, tiếp xúc trò chuyện nhiều với người bệnh để tạo lòng tin;
- Không nên đôi co qua lại với người bệnh về một vấn đề.
- Những giấy tờ quan trọng, nên tư vấn cho người bệnh nhờ người thân cất giữ;
- Đồ đạc trong nhà cần bài trí dễ thấy, dễ lấy và phòng tránh trơn trượt trong nhà tắm, nhà vệ sinh.
- Giám sát và quản lý thuốc uống của người bệnh. Thuốc phải uống theo đơn, nhắc nhở bệnh nhân uống thuốc đúng giờ nhằm tạo thói quen.
Đến giai đoạn giữa của bệnh, gia đình cần:
- Theo dõi sát và giúp đỡ người bệnh, nhắc nhở gợi nhớ những việc họ cần làm;
- Thường xuyên trò chuyện, gợi nhớ quá khứ vui, cho bệnh nhân xem những bức ảnh kỷ niệm.
- Ghi những công việc, những chú ý, hay cách sử dụng một thiết bị nào đó ra giấy, dán vào thiết bị đó, chìa khóa treo vào nơi dễ lấy để hỗ trợ người bệnh.
- Hỗ trợ bệnh nhân làm những công việc hàng ngày như cùng nấu ăn, hỗ trợ mặc quần áo;
- Ghi tên các loại chai dung dịch như dầu gội, sữa tắm ra vỏ bằng chữ to dễ đọc.
- Đặc biệt, gia đình cần quản lý thuốc cho bệnh nhân, uống thuốc đúng giờ và kiểm tra thuốc đảm bảo vào dạ dày.
Đến giai đoạn cuối của bệnh sa sút trí tuệ, người thân cần:
- Giám sát liên lục 24/24h và cần sự chăm sóc chuyên nghiệp.
- Môi trường sống của người bệnh cần tuyệt đối an toàn, đồ dùng đơn giản và không có nhiều đồ đạc.
- Tuyệt đối không để bệnh nhân một mình hay ở môi trường lạ, không quen thuộc;
- Các vật dụng như dao kéo cần cho vào tủ khóa lại để bệnh nhân không mở được.
- Cho bệnh nhân ăn, uống thuốc, đi vệ sinh, vệ sinh cá nhân theo giờ nhất định.
- Ngoài ra, gia đình nên ghi địa chỉ, số điện thoại người thân cài vào áo của người bệnh.
Phòng ngừa sa sút trí tuệ
Có thể thấy bệnh sa sút trí tuệ tạo một áp lực lớn đến kinh tế cũng như chất lượng sống của người bệnh. Để phòng ngừa gánh nặng do sa sút trí tuệ đem lại, người bệnh và gia đình người bệnh cần nhận thức và đánh giá sớm được dấu hiệu của bệnh.
Theo các bác sĩ, không có cách nào đảm bảo có thể ngăn ngừa chứng sa sút trí tuệ. Tuy nhiên, một số biện pháp sau đây có thể đem lại lợi ích nhất định:
- Tập thể dục thường xuyên;
- Có một chế độ ăn uống lành mạnh;
- Hạn chế căng thẳng tâm lý, stress;
- Luôn để trí óc hoạt động;
- Đảm bảo chất lượng giấc ngủ;
- Điều trị các vấn đề sức khỏe;
- Quản lý các yếu tố nguy cơ tim mạch;
- Không hút thuốc lá.
Theo thống kê năm 2019, có 55 triệu người trên thế giới bị sa sút trí tuệ.
Theo dự đoán, đến năm 2030, thế giới sẽ có 78 triệu người, và 2050 con số này tăng tới 139 triệu người mắc sa sút trí tuệ.
Thống kê tại Mỹ cho thấy: Cứ 3 người cao tuổi thì có 1 người tử vong vì sa sút trí tuệ. Số người tử vong vì sa sút trí tuệ nhiều hơn số người tử vong do bệnh ung thư vú và ung thư tuyến tiền liệt.
Thống kê từ 2008 -2018, tỉ lệ nhập viện cấp cứu do sa sút trí tuệ chiếm tỉ lệ cao nhất, tới 28%, cao hơn do biến cố tim mạch hay đột quỵ, tăng huyết áp, COPD và ung thư. Khi đại dịch COVID-19 bùng phát, tỷ lệ người bệnh tử vong do sa sút trí tuệ tăng 16% trong đại dịch. Năm 2021, chi phí y tế cho người bệnh sa sút trí tuệ là 355 tỉ đô la.
