Đại dịch COVID-19 ập đến, 3 tháng trời Sài Gòn "ngủ đông", cả thành phố chìm trong tang tóc, những chiếc xe cứu thương rú còi bất kể ngày đêm. Những ngày đi vào "lịch sử" ấy, hơn ai hết, các nhân viên y tế là người thấm nhất cái cảm giác ranh giới mong manh của sinh tử.
Bệnh nhân COVID-19 nhập viện liên tục, hệ thống y tế toàn thành phố quá tải, cộng với khối lượng công việc quá lớn, làm việc bất kể ngày đêm khiến nhiều nhân viên y tế phải gánh chịu không ít những mệt mỏi, căng thẳng. Nhiều người bị phơi nhiễm, những người còn lại thì phải làm việc với công suất tăng gấp nhiều lần, trong tình trạng cách ly, trong không khí ngột ngạt, căng thẳng, hàng ngày đối diện với người bệnh lâm vào tình trạng bệnh nặng, nhất là hoàn cảnh mất cả mẹ lẫn con.
Thật sự, COVID-19 đã làm cho rất nhiều nhân viên y tế bị hội chứng suy sụp về thể chất và tinh thần do quá tải công việc và bị căng thẳng. Đây là một hội chứng liên quan đến công việc rất đặc thù của những người công tác trong ngành y tế, nhất là các bác sĩ, điều dưỡng – những người trực tiếp tham gia hoạt động khám, chữa bệnh tại các bệnh viện và các cơ sở y tế khác.
Theo đó 3 triệu chứng cơ bản của hội chứng suy sụp về thể chất và tinh thần do quá tải công việc và bị căng thẳng có thể kể đến là:
- Kiệt sức: Cảm giác thiếu năng lượng hoặc mệt mỏi do một hoặc nhiều yếu tố trong lĩnh vực về năng lượng, cảm xúc, và tinh thần. Các triệu chứng thể chất hay gặp như đau dạ dày, ruột.
- Hoài nghi: Thấy công việc của họ ngày càng căng thẳng và bực dọc, mất khả năng đồng cảm và kết nối với bệnh nhân, nhân viên và đồng nghiệp, thậm chí hay đổ lỗi, hoặc cảm thấy có lỗi.
- Giảm hiệu quả công việc: Thấy khó tập trung, không lắng nghe và thiếu sự sáng tạo.
Trước đó, tại thời điểm tháng 10/2021 – giai đoạn dịch bệnh COVID-19 vẫn còn rất căng thẳng trên địa bàn Thành phố, Bệnh viện Hùng Vương đã sử dụng bộ công cụ đánh giá DASS-21 (Depression-Anxiety-Stress Scale – thang điểm chẩn đoán mức độ rối loạn lo âu – trầm cảm nhanh chóng) tiến hành khảo sát trên các nhân viên y tế, kết quả cho thấy tỷ lệ nhân viên y tế có biểu hiện trầm cảm là 23,6%; lo âu là 42,9%, và stress là 17,6%.
Phân tích nguyên nhân cho thấy 57,5% nhân viên bệnh viện đã trải qua nhiều biến cố là vì phải chứng kiến người thân/bạn bè mất vì COVID-19; 53,6% nhân viên cảm thấy bản thân bị kỳ thị vì làm việc trong môi trường y tế; 70,2% nhân viên cho biết người thân mất việc làm…
Từ kết quả khảo sát này, lần đầu tiên Bệnh viện Hùng Vương đã quyết tâm triển khai thành công "Chương trình nâng đỡ sức khỏe tinh thần cho nhân viên y tế". Chương trình này hướng đến việc chủ động sàng lọc, phát hiện sớm rối loạn tinh thần và triển khai các giải pháp can thiệp, bảo vệ và chăm sóc sức khỏe tinh thần cho nhân viên y tế bệnh viện. Chương trình can thiệp của Bệnh viện gồm có ba phần:
- Phần 1: Bệnh viện tổ chức 28 buổi trò chuyện với các chuyên gia tâm lý nhằm nâng đỡ tinh thần với chủ đề "Tuyến đầu vững vàng, bình an vượt sóng", từ 18/10/2021 - 15/11/2021, với các mục tiêu:
+ Hiểu về sức khỏe tinh thần của bản thân,
+ Chia sẻ về khó khăn hiện có,
+ Thực hành các kỹ thuật sơ cứu tâm lý để ứng dụng chăm sóc cho bản thân và đồng đội,
+ Được kết nối và hỗ trợ từ tập thể nhân viên y tế. Tổng cộng có 112 nhân viên tham gia lớp Sơ cứu tâm lý và 103 nhân viên tham gia lớp Vòng tròn chia sẻ.
- Phần 2: Biên soạn và xuất bản Sổ tay tâm lý với ba chương: (1) Gọi tên cảm xúc, (2) Nâng đỡ cảm xúc và (3) Ươm mầm hạnh phúc, với hành trình 14 ngày giúp nhân viên bệnh viện giảm thiểu những gánh nặng lo âu, căng thẳng về tâm lý.
- Phần 3: Biên soạn 14 đoạn video clips được Việt hóa, nội dung ngắn gọn, dễ hiểu giúp nhân viên có thể theo dõi và tự thực hành tại nhà về các bài tập nâng đỡ cảm xúc.
Trao đổi với phóng viên TS. BS Phan Thị Hằng - Phó Giám đốc Bệnh viện Hùng Vương cho biết: "Hàng năm, Bệnh viện Hùng Vương đều tổ chức khám sức khỏe định kỳ cho nhân viên y tế, đây là chăm sóc về thể chất; còn chăm sóc về sức khỏe tinh thần, trong thời gian tới cũng sẽ tập trung nhiều hơn, cụ thể như bệnh viện sẽ đưa chương trình chăm sóc sức khỏe tinh thần của nhân viên vào hoạt động thường quy cần khảo sát, đánh giá hàng năm để kịp thời phát hiện sớm nhân viên y tế có các biểu hiện stress, kiệt sức nghề nghiệp. Từ đó có các biện pháp hỗ trợ cho nhân viên một cách chủ động hơn từ phía Ban giám đốc, Ban chấp hành công đoàn bệnh viện, Y tế cơ quan, Tổ chức cán bộ".
Bên cạnh vấn đề sức khỏe tinh thần, bệnh viện cũng dự kiến khảo sát thêm về các nội dung liên quan đến đánh giá hiệu quả làm việc, yếu tố ảnh hưởng đến động lực làm việc của nhân viên trong bối cảnh hiện nay hàng loạt nhân viên y tế tại các cơ sở khám chữa bệnh nghỉ việc hàng loạt.
TS. BS Phan Thị Hằng chia sẻ thêm: "Việc triển khai chương trình này cần phối hợp liên ngành trong công tác chăm sóc sức khỏe tinh thần nhân viên, bao gồm: các doanh nghiệp, tổ chức xã hội, chuyên gia tâm lý, nhà quản lý bệnh viện, nhân viên y tế. Cùng với đó là áp dụng đồng thời nhiều nhóm giải pháp linh động, phù hợp với bối cảnh của bệnh viện (tổ chức chia sẻ trực tuyến trong mùa dịch để nhân viên có thể thu xếp tham dự vào các buổi cuối tuần hoặc buổi tối)".
Hiện nay, Bệnh viện Hùng Vương vẫn đang tiến hành khảo sát, đánh giá lại hiệu quả của chương trình can thiệp trên toàn thể nhân viên bệnh viện thông qua việc gửi link cho nhân viên khảo sát trong tuần hỏi về kiến thức liên quan đến sơ cứu tâm lý và đánh giá sức khỏe tinh thần dựa trên thang đo DASS-21.
Với mô hình nâng đỡ tinh thần nhân viên y tế trong mùa dịch COVID-19 của Bệnh viện Hùng Vương đã phát huy tác dụng rõ rệt, làm giảm bớt căng thẳng, lo âu, lấy lại trạng thái cân bằng để tiếp tục sự nghiệp chăm sóc và bảo vệ sức khoẻ Nhân dân. Có thể nói, mô hình này là một trong những cách làm mang tính sáng tạo đã giúp nhân viên bệnh viện vượt qua hội chứng suy sụp về thể chất và tinh thần do quá tải công việc và bị căng thẳng gây ra do đại dịch COVID-19 và tiếp tục đưa bệnh viện phát triển bền vững.
Cảm ơn đội ngũ nhân viên y tế, những người đã không quản ngại gian nguy, khó nhọc, vượt qua nhiều thử thách, cam go trong suốt giai đoạn xảy ra đại dịch COVID-19 nhằm thực hiện thiên chức cao đẹp của người thầy thuốc là "cứu người".
