Suy giảm cảm xúc là tình trạng người bệnh cảm thấy khó vui, khó buồn, giảm hứng thú hoặc trở nên xa cách với chính mình và những người xung quanh. Đây là tác dụng phụ thường gặp nhất ở thuốc chống trầm cảm.
Một số thuốc chống trầm cảm như: Nhóm ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc - SSRIs (fluoxetine, sertraline, paroxetine, citalopram, escitalopram), SNRIs (venlafaxine, duloxetine).. có thể làm serotonin tăng cao quá mức, ức chế hoạt động của các hệ dopamine và noradrenaline, những chất dẫn truyền thần kinh chịu trách nhiệm cho cảm xúc hứng khởi và động lực.
Ở một số người, hiện tượng này chỉ thoáng qua trong vài tuần đầu điều trị, nhưng nếu kéo dài, có thể ảnh hưởng đáng kể đến chất lượng sống và khiến người bệnh hiểu lầm rằng bệnh trầm cảm tái phát. Nhiều trường hợp vì lo lắng mà tự ý ngừng thuốc, dẫn đến bùng phát triệu chứng trầm cảm trở lại.
Suy giảm cảm xúc là tình trạng người bệnh cảm thấy khó vui, khó buồn, giảm hứng thú.
Dưới đây là một số cách xử trí giúp cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh:
1. Không tự ý ngừng thuốc chống trầm cảm
Khi cảm thấy cảm xúc bị suy giảm, thiếu hứng thú, người bệnh tuyệt đối không nên tự ý ngừng thuốc chống trầm cảm đột ngột. Việc ngưng thuốc sau khi đã sử dụng trên 4 - 6 tuần có thể gây hội chứng cai thuốc với các biểu hiện như: Lo âu, bồn chồn, chóng mặt, buồn nôn, mệt mỏi, mất ngủ, mơ sống động, cảm giác như "điện giật trong đầu", cáu gắt hoặc tái phát triệu chứng trầm cảm.
Phần lớn các tác dụng phụ của thuốc chống trầm cảm, bao gồm cả suy giảm cảm xúc, chỉ mang tính tạm thời và thường giảm dần sau 2 - 4 tuần đầu điều trị khi cơ thể thích nghi với thuốc. Người bệnh nên tiếp tục dùng thuốc đúng liều và đúng thời gian theo hướng dẫn của bác sĩ, tránh ngừng đột ngột hoặc tự điều chỉnh liều.
2. Giảm liều dùng
Nếu tình trạng suy giảm cảm xúc kéo dài nhiều tuần hoặc gây ảnh hưởng đến sinh hoạt, công việc, người bệnh cần báo với bác sĩ điều trị. Trong một số trường hợp, việc giảm nhẹ liều thuốc có thể giúp não bộ lấy lại sự linh hoạt trong đáp ứng cảm xúc, đồng thời vẫn duy trì hiệu quả điều trị các triệu chứng trầm cảm.
Tuy nhiên, việc điều chỉnh liều phải được thực hiện từ từ và dưới sự giám sát của bác sĩ chuyên khoa tâm thần. Giảm liều quá nhanh hoặc tự ý thay đổi phác đồ có thể khiến bệnh trầm cảm tái phát, triệu chứng lo âu tăng lên, hoặc xuất hiện hội chứng ngưng thuốc.
3. Thay đổi thuốc
Nếu việc giảm liều không giúp cải thiện tình trạng suy giảm cảm xúc, có thể xem xét chuyển sang nhóm thuốc chống trầm cảm khác có cơ chế tác động cân bằng hơn giữa serotonin, dopamine và noradrenaline.
Một số loại thuốc như bupropion, vortioxetine hoặc mirtazapine được ghi nhận là ít gây suy giảm cảm xúc hơn so với nhóm ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRIs). Các thuốc này giúp duy trì khả năng cảm nhận cảm xúc tích cực, đồng thời vẫn kiểm soát tốt các triệu chứng trầm cảm và lo âu.
Lưu ý, việc lựa chọn và chuyển đổi thuốc cần được thực hiện dưới sự giám sát chặt chẽ của bác sĩ chuyên khoa tâm thần, nhằm theo dõi hiệu quả, hạn chế tương tác thuốc và phòng ngừa tái phát bệnh. Người bệnh tuyệt đối không nên tự ý đổi thuốc theo kinh nghiệm cá nhân hoặc lời khuyên truyền miệng, vì điều này có thể làm mất ổn định tâm trạng, gây bùng phát triệu chứng trầm cảm hoặc loạn cảm xúc.
Nên trao đổi với bác sĩ để có cách xử trí phù hợp nếu bạn bị suy giảm cảm xúc khi uống thuốc trầm cảm.
4. Kết hợp các liệu pháp tâm lý
Bên cạnh dùng thuốc, các liệu pháp tâm lý như liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT), liệu pháp chánh niệm hoặc liệu pháp tập trung vào cảm xúc (EFT) có thể giúp người bệnh khôi phục khả năng nhận diện và trải nghiệm cảm xúc.
Thực hành chánh niệm giúp người bệnh tập trung vào hiện tại, quan sát cảm xúc và suy nghĩ của mình một cách không phán xét, từ đó giảm xu hướng tự chỉ trích, tăng kết nối với bản thân và với môi trường xung quanh.
Những hoạt động đơn giản như đi bộ ngoài trời, nghe nhạc, đọc sách, chăm cây, vẽ, viết nhật ký hoặc nấu ăn đều có tác dụng khơi gợi lại cảm xúc tích cực.
5. Tập thể dục đều đặn
Tập thể dục giúp tăng tiết endorphin, serotonin và dopamine - các chất dẫn truyền thần kinh giúp tạo cảm giác hạnh phúc và hứng khởi.
Theo các nghiên cứu, tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày, 3–5 ngày/tuần có thể cải thiện rõ rệt tâm trạng, giảm lo âu và phục hồi cảm xúc ở người dùng thuốc chống trầm cảm. Người bệnh có thể lựa chọn các hình thức vận động nhẹ nhàng như đi bộ nhanh, bơi lội, yoga, đạp xe hoặc khiêu vũ – những hoạt động giúp vừa thư giãn vừa kích thích não bộ sản xuất hormone tích cực một cách tự nhiên.
Xem thêm video đang được quan tâm:
Nguyên nhân nào khiến bệnh trầm cảm gia tăng ở giới trẻ?
