Mặt trái của thuốc giảm đau
Thuốc giảm đau OTC (tức không kê đơn) gồm hai loại chính, acetaminophen (như Tylenol) và NSAID (thuốc kháng viêm non steroid). Nhóm NSAID không cần kê đơn có aspirin, ibuprofen (Motrin và Advil) và naproxen (Aleve), đôi khi NSAID cũng được bán theo đơn của bác sĩ. Đối với nhiều người, thuốc giảm đau được xem là thần dược vì nó làm cho con người dễ chịu như đau khớp, đau đầu.
Tháng 7/2015, Cơ quan Quản lý Thực & Dược phẩm Mỹ (FDA) thông báo, hầu hết các loại thuốc NSAID khi thương phẩm phải ghi nhãn cảnh báo về nguy cơ gia tăng một số loại bệnh nan y dưới đây:
Nguy cơ tim mạch: FDA đã phát hiện thấy NSAID làm tăng nguy cơ đau tim và đột quỵ, đặc biệt dùng dài kỳ, liều cao, hoặc những người trước đó đã có một cơn đau tim (hoặc có yếu tố nguy cơ mắc bệnh tim cao). NSAID đã được yêu cầu ghi cảnh báo từ năm 2011, như celecoxib và diclofenac, trừ aspirin.
Tăng huyết áp: nhóm thuốc NSAID có thể làm tăng huyết áp và tăng nguy cơ đau tim và đột quỵ.
Chảy máu đường tiêu hóa: NSAID có thể gây tổn thương niêm mạc dạ dày và gây chảy máu, loét dạ dày. Điều này từ lâu đã được coi là nhược điểm lớn nhất của nhóm thuốc NSAID. Đặc biệt là ở nhóm dùng dài kỳ, nhóm người trên 60 tuổi, nghiện rượu nặng, những người có tiền sử chảy máu hệ thống tiêu hóa hoặc những người dùng nhiều thuốc chữa bệnh, các thuốc làm loãng máu hoặc steroid.
NSAID làm tăng nguy cơ đau tim và đột quỵ, đặc biệt nếu dùng dài kỳ, liều cao. Ảnh minh họa
Tổn thương gan: Acetaminophen là thuốc giảm đau hàng đầu không kê toa, không gây chảy máu tiêu hóa, nhưng nếu dùng thường xuyên và lâu dài có thể gây tổn thương gan nghiêm trọng. Thực tế, dùng thuốc quá liều acetaminophen là nguyên nhân phổ biến nhất gây suy gan cấp tính tại Mỹ, tăng ý nghĩ quyên sinh. Hầu hết mọi người không nhận thức được nguy cơ này, và không biết rằng thành phần acetaminophen có trong hàng trăm loại thuốc không kê đơn như trị cảm lạnh, dị ứng, nhức đầu và một số thuốc giảm đau theo toa là thủ phạm gây tổn thương gan rất trầm trọng. Nên đọc kỹ nhãn mác trước khi sử dụng, không nên dùng chung với rượu. Những người nghiện rượu và những người mắc bệnh gan nên tránh dùng acetaminophen, ngay cả nhóm ăn chay trường dùng thuốc này cũng có thể làm tăng bệnh gan.
Gây suy thận: nhóm thuốc NSAID có thể gây tổn thương thận, vì vậy, nếu mắc bệnh thận, nên tư vấn bác sĩ để sử dụng thuốc giảm đau cho an toàn.
Làm gì để sử dụng thuốc giảm đau an toàn?
Đối với nhóm người khỏe mạnh nếu khi dùng thuốc giảm đau OTC tuân thủ đúng hướng dẫn trên nhãn mác, thì rủi ro tương đối nhỏ. Tuy nhiên, vì nhóm thuốc này rất phổ biến nên việc lạm dụng không tránh khỏi, nếu dùng thuốc thường xuyên, cần lưu ý:
Trước tiên hãy thử dùng liệu pháp không dùng thuốc giảm đau để trị chứng đau mãn tính. Ví dụ như bệnh viêm khớp hoặc đau lưng, nên thay bằng liệu pháp vật lý trị liệu, tập thể dục, giảm cân, và liệu pháp nóng hoặc lạnh. Giải pháp này sẽ có lợi hơn so với dùng thuốc giảm đau nếu dùng dài kỳ.
Nên tư vấn bác sĩ khi dùng thuốc giảm đau. Nên cân nhắc giữa cái được và mất khi dùng nhóm dược phẩm này, nhất là nhóm người mắc bệnh tim và có nguy cơ mắc bệnh tim cao, tăng huyết áp không kiểm soát hoặc nhóm người nghiện rượu nặng.
Trước tiên cần lưu ý đến thành phần acetaminophen, sau đó là naproxen. Việc lựa chọn hai thành phần thuốc này phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ đau, tiền sử bệnh tật và cơ địa của mỗi người. Acetaminophen được xem là an toàn nhất cho đường ruột, mặc dù mức giảm đau, giảm viêm kém hơn. Bác sĩ có thể quyết định liều dùng và thời gian cụ thể, riêng Celebrex chỉ nên xem như một phương sách cuối cùng.
Nên dùng liều thấp nhất với thời gian hiệu quả ngắn nhất, bất kể là thuốc giảm đau nào.
Không nên dùng quá liều trong thời gian trên 10 ngày, trừ khi có ý kiến của bác sĩ.
Tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi bắt đầu dùng aspirin nhằm giảm thiểu rủi ro tăng bệnh ung thư ruột kết. Theo FDA, Ibuprofen có thể ức chế chặn tác dụng chống đông máu của aspirin, vì vậy không nên dùng trước 8 giờ và sau nửa giờ sau khi uống aspirin liều thấp.
NSAID và SSRI là nhóm thuốc giảm đau rất dễ tương tác với các loại thuốc giảm đau khác, nên những người mắc bệnh trầm cảm dùng NSAID thì hiệu quả giảm tới 25% so với các loại thuốc chống trầm cảm có tên SSRI (chất ức chế chọn lọc serotonin), như Prozac và Paxil. Ngoài ra việc kết hợp các thuốc SSRI và NSAID có thể làm tăng nguy cơ xuất huyết tiêu hóa, trong trường hợp này acetaminophen được xem là lựa chọn tốt cho nhóm người dùng SSRI.
