Bệnh trĩ (hemorrhoids) là tình trạng phổ biến, nhưng triệu chứng của nó — như chảy máu, đau rát, ngứa hậu môn — có những điểm tương đồng với nhiều bệnh lý khác vùng hậu môn và trực tràng. Nếu không phân biệt rõ ràng, bệnh nhân có thể sai hướng điều trị, kéo dài khó chịu hoặc dẫn tới các biến chứng không mong muốn.
Dưới đây là so sánh giữa trĩ và các bệnh thường bị nhầm lẫn: nứt hậu môn (anal fissure), áp xe hậu môn (anal/perianal abscess), rò hậu môn (anal fistula) và sa trực tràng (rectal prolapse).
Biểu hiện chảy máu và sa búi trĩ thường khiến người bệnh dễ nhầm lẫn với nhiều bệnh lý khác vùng hậu môn.
Phân biệt bệnh trĩ và các bệnh dễ nhầm lẫn
Đặc điểm đặc trưng của bệnh trĩ
Trĩ là các tĩnh mạch phồng lên, viêm ở vùng hậu môn hoặc trực tràng dưới do áp lực (táo bón, ngồi lâu, mang thai, làm việc vất vả).
Triệu chứng phổ biến: chảy máu đỏ tươi khi đi đại tiện, cảm giác đau rát hoặc nặng hậu môn, ngứa, đôi khi sưng hoặc xuất hiện búi trĩ lòi ra ngoài hoặc sa trĩ.
Trong giai đoạn nhẹ, trĩ thường không đau nhiều (đặc biệt trĩ nội), chủ yếu chảy máu. Trĩ ngoại hoặc trĩ nội bị sa hoặc huyết khối mới gây đau rõ.
Nứt hậu môn
Là vết rách hoặc rách nhỏ ở niêm mạc ống hậu môn, thường do phân cứng, táo bón, hoặc do căng giãn hậu môn quá mức.
Điểm khác biệt lớn: đau rất dữ dội khi đi đại tiện — cảm giác như "cắt", đau buốt, có thể kéo dài vài phút đến vài giờ sau khi đi vệ sinh. Trĩ thường gây đau nhẹ hoặc khó chịu, thường xuyên hơn khi có sa hoặc trĩ ngoại.
Chảy máu cũng có thể xuất hiện với nứt, nhưng thường là máu nhỏ, tươi, dính phân hoặc dính giấy vệ sinh. Với trĩ, máu tươi thường rõ hơn, đôi khi chảy nhỏ giọt sau đại tiện.
Nứt hậu môn ít gây sưng lớn, không có búi trĩ rõ ràng. Nếu có "cục da" nhỏ, thường là do da thừa hoặc vùng da bị kéo căng.
Áp xe hậu môn và rò hậu môn
Áp xe là vùng mưng mủ do nhiễm trùng các tuyến hậu môn hoặc mô xung quanh — xuất hiện sưng đau, nóng, đỏ, có thể kèm sốt. Trĩ không phải là nhiễm trùng (trừ khi có biến chứng) nên ít khi gây sốt hoặc mủ. Nếu một trĩ bị nhiễm, nó có thể biến thành áp xe nhưng không phải hầu hết trĩ đều như vậy.
Rò hậu môn thường phát sinh sau một áp xe không được xử lý hoặc xử lý chưa triệt để. Rò là một đường dẫn (ống) từ bên trong ống hậu môn ra da quanh hậu môn. Triệu chứng điển hình là có mủ hoặc dịch chảy ra (có mùi hôi), cảm giác ẩm, đau, đôi khi còn có lỗ rò nhìn thấy bên ngoài. Trĩ thì không có đường rò, không có dịch mủ chảy liên tục.
Bác sĩ khuyên nếu có lỗ rò, chảy dịch mủ/tích mủ hoặc đau nặng mà không đáp ứng với điều trị trĩ thông thường → nên nghĩ tới áp xe/rò và khám chuyên khoa hậu môn – trực tràng.
Sa trực tràng và polyp hậu môn
Sa trực tràng là hiện tượng phần niêm mạc (hoặc toàn bộ lớp thành trực tràng) sa xuống, lật ra ngoài lỗ hậu môn khi rặn, và có thể phải dùng tay để đẩy vào. Triệu chứng có thể giống trĩ sa cao (trĩ độ III, độ IV), nhưng sa trực tràng thường bao phủ toàn bộ hoặc một phần lớn thành trực tràng, có thể làm rò dịch nhầy, phân rò rỉ hoặc khó đại tiện.
Polyp hậu môn trực tràng hoặc tăng sản niêm mạc có thể gây chảy máu, xuất hiện khối lồi nhỏ nhưng thường không gây đau nhiều, không ngứa lâu, không có sa nổi rõ như trĩ sa.
Khám chuyên khoa hậu môn – trực tràng giúp phân biệt chính xác bệnh trĩ với nứt, áp xe hay sa trực tràng.
Khi nào nên đi khám bác sĩ?
Các y bác sĩ chuyên khoa hậu môn – trực tràng lưu ý rằng người bệnh trĩ hoặc nghĩ mình bị trĩ nên tới viện nếu:
- Chảy máu hậu môn kéo dài hoặc chảy máu nhiều, tái phát;
- Có đau không chỉ khi đi đại tiện mà đau liên tục, sưng đỏ, có mủ;
- Xuất hiện khối lòi ra bên ngoài không tự co lại;
- Có sốt, mệt mỏi, dấu hiệu nhiễm trùng;
- Có dịch mủ/khí hư hoặc mùi hôi;
- Có dấu hiệu nghi sa trực tràng hoặc cảm giác sa niêm mạc sau đại tiện.
Cách chẩn đoán & điều trị phù hợp
Bác sĩ sẽ hỏi tiền sử bệnh, triệu chứng và khám trực tiếp: xem có búi trĩ, vết rách, khối áp xe hay lỗ rò, quan sát khi đại tiện hoặc sau rặn. Thỉnh thoảng cần soi khám (anoscopy, sigmoidoscopy) hoặc siêu âm, MRI đường hậu môn để xác định rõ ràng rò phức tạp.
Với trĩ nhẹ: điều chỉnh chế độ ăn nhiều chất xơ, uống đủ nước, tránh rặn quá mạnh, ngồi lâu; dùng thuốc mỡ hoặc thuốc đặt; trường hợp trĩ sa hoặc đau nhiều: thủ thuật nhỏ (cắt trĩ, thắt búi trĩ, sử dụng laser hoặc sóng cho phù hợp).
Nứt hậu môn: áp dụng biện pháp làm mềm phân, bồn tắm ấm, thuốc mỡ/kem giảm đau, thuốc giãn cơ vòng hậu môn nếu cần; nếu nứt mãn tính: phẫu thuật vết rách.
Áp xe/rò hậu môn: điều trị phẫu thuật là chủ yếu, nếu áp-xe cần dẫn lưu; rò cần mổ rò, có thể đặt seton, phẫu thuật đường rò.
Sa trực tràng nếu nhẹ: giữ vệ sinh, vệ sinh sau đại tiện, nếu nặng hoặc sa không tự co lại: can thiệp phẫu thuật để sửa chữa sa.
Lời khuyên từ thầy thuốc
Đừng tự chẩn đoán — các triệu chứng trùng nhau rất nhiều. Việc chẩn đoán sớm bởi bác sĩ chuyên khoa giúp phát hiện đúng bệnh lý, tránh điều trị sai, lãng phí thời gian và chi phí.
- Giữ thói quen đại tiện đều, chế độ ăn nhiều chất xơ, uống nước và vận động — giúp giảm áp lực lên vùng hậu môn, giảm táo bón và hỗ trợ phòng bệnh.
- Giữ vệ sinh vùng hậu môn sạch sẽ, tránh cọ xát, mặc đồ thoáng – điều này rất quan trọng để phòng nhiễm trùng hoặc làm nặng bệnh.
- Nếu có vết thương hoặc tổn thương lâu lành, nếu có mủ hoặc đau dữ dội — phải đến cơ sở y tế.
Mặc dù trĩ là bệnh rất phổ biến, những triệu chứng như chảy máu, ngứa hoặc đau không nên khiến bạn chủ quan. Có nhiều bệnh lý vùng hậu môn – trực tràng như nứt hậu môn, áp xe, rò hậu môn hoặc sa trực tràng có biểu hiện tương tự nhưng phác đồ điều trị rất khác nhau.
Chẩn đoán đúng và điều trị kịp thời bởi bác sĩ chuyên khoa sẽ giúp bệnh nhân giảm đau, hạn chế biến chứng và phục hồi nhanh.
