Khi trẻ sử dụng internet để tìm hiểu và học tập, chỉ cần lỡ tay nhấn vào quảng cáo, spam email hay các đường link xấu, độc hại là trẻ có thể dễ dàng tiếp cận với nhan nhản những thông tin, hình ảnh, clip chứa nội dung "người lớn". Việc trang bị kỹ năng sống, nâng cao nhận thức cho trẻ về sử dụng internet là biện pháp hiệu quả, bảo đảm an toàn cho các em khi tham gia môi trường mạng.
Tại hội thảo chuyên đề về đảm bảo an toàn trên không gian số cho trẻ em vừa được tổ chức mới đây, ông Nguyễn Đức Tuân - Giám đốc Trung tâm Ứng cứu khẩn cấp không gian mạng Việt Nam, Cục An toàn thông tin (Bộ TT&TT) cho rằng, bảo vệ và giúp đỡ trẻ em phát triển lành mạnh, sáng tạo trên môi trường mạng là trách nhiệm của toàn xã hội.
Ông Tuân cho biết, Việt Nam hiện có khoảng 24,7 triệu trẻ em, trong đó 2/3 trẻ có thể tiếp cận thiết bị kết nối internet. Theo số liệu báo cáo của UNICEF, 82% trẻ em Việt Nam trong độ tuổi 12-13 có sử dụng internet và con số này tăng lên 93% đối với trẻ từ 14-15 tuổi. "Điều này cho thấy mức độ tham gia các hoạt động trên không gian mạng của trẻ em ở Việt Nam là rất lớn, đặc biệt là sau đại dịch COVID-19. Có thể nói chưa bao giờ trẻ em dành nhiều thời gian cho internet như hiện nay".
Theo ông Tuân, việc sử dụng, tham gia các hoạt động trên internet gia tăng sẽ khiến trẻ em phải đối mặt với nhiều cạm bẫy, rủi ro, phổ biến như: tiếp cận với nội dung độc hại (bạo lực, khiêu dâm…) làm lệch lạc suy nghĩ, lối sống, sự phát triển; bị phát tán thông tin riêng tư, thông tin cá nhân của trẻ, gây ảnh hưởng tiêu cực tới cuộc sống của trẻ; bị bắt nạt trực tuyến dưới nhiều hình thức khác nhau; sử dụng quá mức và rơi vào tình trạng nghiện internet…
Bà Nguyễn Phương Thanh Trúc, đồng sáng lập kiêm CEO CyberPurify (CyberPurify hoạt động trong lĩnh vực sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để phát triển các giải pháp lọc nội dung có hại trực tuyến, giúp tạo ra một Internet an toàn hơn cho các doanh nghiệp, gia đình và trẻ em) cho biết, theo một kết quả khảo sát quốc tế cho thấy 95% trẻ từ 3-18 tuổi truy cập internet tại nhà và cũng có tới 79% trường hợp tiếp xúc không mong muốn với nội dung người lớn xảy ra tại nhà.
Bà Trúc cho rằng, nội dung "người lớn" là vấn đề an toàn mạng nghiêm trọng thứ 2 ở nhà đối với trẻ em hiện nay. Nội dung "người lớn" không chỉ xuất hiện ở các trang web người lớn mà có ở các diễn đàn (forum), trang web trên mạng, trang chia sẻ hình ảnh.
Để bảo vệ con hiệu quả trên môi trường mạng, theo bà Trúc, trò chuyện và công nghệ là mấu chốt trong việc bảo vệ con hiệu quả trên môi trường mạng. Cha mẹ nên chủ động hỏi quan điểm của con, đặc biệt đối với các vấn đề nhạy cảm, trao đổi minh bạch với con trước khi sử dụng bất kỳ công cụ bảo vệ, tôn trọng và lắng nghe các ý kiến trái chiều từ con. Mục tiêu là tạo môi trường chia sẻ cởi mở, thân thiện cho con.
Cha mẹ nên chỉ rõ nội dung nào con nên xem, cách nhận diện kẻ săn mồi trực tuyến (kẻ hay like ảnh, chat), dạy con bảo mật tài khoản và không được xem trộm tin nhắn của con hay cài phần mềm theo dõi, tránh tác dụng ngược vì khi ấy trẻ đề phòng hơn, thậm chí tìm cách để "lách" theo dõi.
Chia sẻ các biện pháp để con không tiếp xúc với các nội dung "người lớn", theo anh Nguyễn Tuấn - chuyên gia công nghệ thông tin thuộc Công ty công nghệ Vinatech khuyên, trước tiên, cha mẹ cần nhắc nhở rằng con chưa đủ tuổi để xem các nội dung gắn mác 18+. Thay vào đó, hãy cung cấp cho con các nội dung giáo dục giới tính phù hợp với độ tuổi. Tiếp theo, cha mẹ cần tìm ra trẻ đã tiếp xúc với nội dung khiêu dâm qua nguồn nào, ví dụ bằng cách kiểm tra lịch sử duyệt web. Sau đó, thiết lập chế độ lọc nội dung như Parental Control trên các ứng dụng và mạng xã hội.
Đối với trẻ mầm non hoặc tiểu học, cha mẹ nên có thể hoãn thời điểm cho trẻ sở hữu thiết bị điện tử. Với trẻ lớn hơn, các bậc cha mẹ hãy trao đổi trước với con cái về việc cài đặt ứng dụng kiểm soát trên thiết bị. Trẻ ở độ tuổi này rất nhạy cảm với quyền riêng tư, dễ phản ứng tiêu cực nếu cha mẹ có khuynh hướng cấm đoán.
Theo số liệu của Cục Trẻ em, mỗi năm có hơn 500.000 cuộc gọi đến Tổng đài quốc gia bảo vệ trẻ em (Tổng đài 111) về tư vấn, can thiệp bạo lực, bóc lột, trẻ bị mua bán, vi phạm quyền trẻ em… Năm 2022, số lượng cuộc gọi đến giảm nhẹ nhưng dự báo xu hướng sẽ vẫn tăng. Chỉ trong 11 tháng đầu năm 2022, Tổng đài 111 tiếp nhận trên 356.000 cuộc gọi qua các kênh điện thoại, Zalo, app 111… Trong đó, 413 ca liên quan đến xâm hại trẻ em trên môi trường mạng và 17 thông báo về các kênh, link, clip xấu, độc hại với trẻ em.