PrEP là một chiến lược dự phòng HIV, trong đó người chưa nhiễm HIV dùng thuốc kháng virus để phòng lây nhiễm HIV. Nhằm ngăn chặn xu hướng gia tăng nhanh chóng của dịch HIV trong nhóm MSM và những người có hành vi nguy cơ cao, việc mở rộng điều trị PrEP trên toàn quốc là một trong những ưu tiên hàng đầu, hướng đến mục tiêu đến năm 2025 có 70% người có hành vi nguy cơ cao ở Việt Nam (tương đương khoảng 72.000 người) sử dụng PrEP và 40% MSM sử dụng PrEP vào năm 2030, tiến tới mục tiêu quốc gia chấm dứt dịch AIDS.
Việt Nam đi đầu trong triển khai PrEP
PGS.TS. Phan Thị Thu Hương - Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS cho biết, ngay sau khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) về hiệu quả của PrEP, Việt Nam đã triển khai thử nghiệm cung cấp dịch vụ PrEP tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh. Sau thành công của giai đoạn thí điểm, với sự hỗ trợ từ các dự án PEPFAR và Quỹ Toàn cầu, Bộ Y tế đã mở rộng cung cấp dịch vụ PrEP tại 29 tỉnh, thành phố, với hơn 200 cơ sở cung cấp dịch vụ này.
Việt Nam đã triển khai đồng bộ, hiệu quả các mô hình PrEP khác nhau. Trong giai đoạn 2020 - 2024, cả nước đã có 111.159 người sử dụng PrEP ít nhất một lần, tỷ lệ duy trì điều trị từ 3 tháng trở lên đạt hơn 70%. WHO đã đánh giá Việt Nam là một trong những quốc gia đi đầu trong việc áp dụng các khuyến cáo mới trong đó có điều trị PrEP vào chương trình HIV quốc gia.
Tư vấn cho khách hàng sử dụng PrEP.
Chương trình PrEP đã giúp giảm nguy cơ lây nhiễm HIV, đặc biệt trong cộng đồng MSM. Số lượng người sử dụng PrEP ngày càng tăng, cho thấy sự nhận thức và tiếp cận của cộng đồng với dịch vụ này đã được cải thiện đáng kể. Các nghiên cứu đã khẳng định PrEP có hiệu quả cao trong việc ngăn ngừa lây nhiễm HIV khi được sử dụng đúng cách.
Giải pháp nào để thực hiện mục tiêu điều trị PrEP
Theo PGS.TS. Phan Thị Thu Hương, mặc dù nhận thức về PrEP đã được cải thiện nhưng vẫn còn một số lượng lớn người dân, đặc biệt là các nhóm dân tộc thiểu số và người di cư, chưa hiểu rõ hoặc chưa tiếp cận được thông tin về PrEP. Một số khu vực vẫn gặp khó khăn trong việc tiếp cận dịch vụ PrEP do thiếu cơ sở vật chất, nhân lực và thông tin.
Số lượng người sử dụng PrEP đã tăng, nhưng tỷ lệ nam giới quan hệ đồng giới (MSM) sử dụng PrEP vẫn chưa đạt được mục tiêu đề ra. Một số người sử dụng PrEP không tuân thủ phác đồ điều trị đầy đủ, dẫn đến việc giảm hiệu quả của thuốc. Người sử dụng PrEP vẫn phải đối mặt với sự kỳ thị và phân biệt đối xử, điều này ảnh hưởng đến việc họ tìm kiếm và duy trì sử dụng dịch vụ.
Theo Chiến lược Quốc gia chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030, tỷ lệ MSM được điều trị dự phòng trước phơi nhiễm HIV bằng thuốc (PrEP) đạt 30% vào năm 2025 và 40% vào năm 2030. Để đạt được mục tiêu này, trong thời gian tới PGS.TS. Phan Thị Thu Hương cho biết, cần hoàn thiện các văn bản chính sách và hướng dẫn liên quan đến cung cấp dịch vụ PrEP; đẩy mạnh vai trò của các nhóm cộng đồng, phối hợp với các cơ sở y tế và những người có ảnh hưởng trong cộng đồng, đồng thời đa dạng hóa các hình thức truyền thông để thúc đẩy nhu cầu sử dụng PrEP.
Triển khai nhiều mô hình cung cấp dịch vụ PrEP, bao gồm: Mô hình cố định, kết hợp giữa cố định và lưu động, và từ xa; thực hiện theo dõi, giám sát để đảm bảo chất lượng dịch vụ; nâng cao năng lực trong việc lập kế hoạch, quản lý, điều phối và huy động nguồn lực…
Để đảm bảo nguồn lực tài chính bền vững cần huy động nguồn tài trợ quốc tế để đạt được các chỉ tiêu của chiến lược chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030; vận động chính sách kêu gọi nguồn lực tài chính từ các địa phương, bao gồm việc xây dựng khung giá dịch vụ PrEP tại các cơ sở y tế công lập để làm cơ sở cho nguồn ngân sách địa phương; tiếp tục vận động để đưa một số dịch vụ PrEP vào danh mục được bảo hiểm y tế chi trả khi đã có đủ bằng chứng về hiệu quả và thực hiện lộ trình triển khai PrEP thương mại cho một số nhóm đối tượng…
Những giải pháp này nhằm đảm bảo chương trình PrEP tại Việt Nam phát triển bền vững và đóng góp tích cực vào mục tiêu chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030.
