Dexamethason là một trong những loại thuốc có tác dụng chống viêm, chống dị ứng và ức chế miễn dịch. Đây là thuốc có trong danh mục thuốc thiết yếu và là thuốc chủ yếu được Bộ Y tế cho phép sử dụng tại các cơ sở khám chữa bệnh.
Thuốc được dùng để chữa nhiều bệnh như hen, dị ứng nặng, viêm thanh quản rít, sốc do các nguyên nhân (như chảy máu, chấn thương, phẫu thuật, hoặc do nhiễm khuẩn), phòng nôn và buồn nôn do hóa trị liệu ung thư. Điều trị tại chỗ, dùng tiêm trong và quanh khớp ở người bệnh viêm khớp dạng thấp, thoái hóa xương khớp, viêm quanh khớp, viêm mỏm lồi cầu. Phổ biến hơn thuốc còn được dùng tại chỗ điều trị triệu chứng viêm, dị ứng trong một số trường hợp bệnh lý tai mũi họng, nhãn khoa, và ngoài da... Nhưng cũng là thuốc gây ra nhiều tác dụng phụ nguy hiểm cho người dùng như gây rối loạn điện giải (hạ kali huyết, giữ natri và nước gây tăng huyết áp và phù nề), teo tuyến thượng thận, teo cơ (hồi phục), loãng xương, gãy xương bệnh lý, nứt đốt sống, hoại tử xương vô khuẩn, loét dạ dày tá tràng. Ở da gây teo da, ban đỏ, bầm máu, rậm lông. Trên thần kinh thuốc gây mất ngủ hoặc sảng khoái. Ngoài ra, thuốc có thể gây tăng cân bất thường.
Khi đang dùng thuốc mà giảm quá nhanh liều thuốc sau khi điều trị kéo dài có thể dẫn tới suy thượng thận cấp, hạ huyết áp và tử vong. Khi dùng bôi ngoài da, đặc biệt dùng trên diện rộng, khi da bị rách, hoặc khi nhỏ mũi, thuốc có thể hấp thu với số lượng đủ để gây tác dụng toàn thân. Hoặc nếu nhỏ mắt có chứa dexamethason kéo dài có thể gây tăng áp lực trong mắt và giảm thị lực. Vì vậy, thuốc cần được dùng dưới sự kê đơn và theo dõi của cán bộ y tế.
Để dùng thuốc được an toàn, liều dùng cần thay đổi tùy theo từng người bệnh, mức độ viêm, diện viêm rộng hẹp, vị trí viêm và đáp ứng của người bệnh. Nên dùng liều nhỏ nhất có hiệu quả điều trị để giảm tác dụng không mong muốn của thuốc.
Người bệnh cần tránh uống rượu, hạn chế uống cafein; không được giảm liều hoặc ngừng thuốc mà không được sự chấp thuận của bác sĩ.
Khi ngừng thuốc cần giảm liều từ từ sau nhiều tuần hoặc nhiều tháng tùy thuộc vào liều dùng, thời gian điều trị để hạn chế chứng suy thượng thận thứ cấp do thuốc.
Ở người bệnh nhiễm khuẩn hoặc nghi ngờ nhiễm khuẩn, phải điều trị bằng các thuốc kháng khuẩn đặc hiệu trước, do tác dụng ức chế miễn dịch nên dexamethason có thể gây nên những cơn kịch phát và lan rộng nhiễm khuẩn.
Đối với các thuốc dùng tại chỗ tra, nhỏ mắt, mũi, bôi ngoài da…cần xem kỹ hướng dẫn sử dụng của từng chế phẩm trước khi sử dụng.
Dược sĩ Hoàng Thu
