Táo bón có thể đứng đơn độc thành một bệnh (táo bón chức năng) hoặc là một triệu chứng trong các bệnh lý khác (ung thư đại tràng, suy giáp trạng…). Bệnh kéo dài gây rối loạn toàn thân, đánh trống ngực, hay cáu găt, gây tình trạng lệ thuộc vào thuốc nhuận tràng, là yếu tố thuận lợi thúc đẩy bệnh trĩ.
Chẩn đoán bệnh táo bón
Người bình thường đi đại tiện từ một đến hai lần trong một ngày, phân mềm đóng thành khuôn, lượng phân từ 200g đến 400g.
Táo bón là khi 4 ngày trở lên chưa đại tiện hoặc đại tiện dưới 2 lần trong một tuần, trọng lượng phân ít (dưới 100g). Phân rắn thành cục, mật độ cứng có thể dính theo máu tươi do cọ xát vào niêm mạc hậu môn, có khi dính theo những chất nhầy của đại tràng, trực tràng. Người bệnh phải rặn mạnh khi đại tiện. Cảm giác đi không hết phân, vướng, tắc vùng hậu môn, phải dùng tay lấy phân ra.
Nguyên nhân gây bệnh táo bón:
Thức ăn sau khi được tiêu hoá ở ruột non, tới đại tràng, phần lớn nước được hấp thụ làm chất thải (phân) khô và đóng thành khuôn sẽ đi xuống đại tràng sig-ma, được tích chứa ở đó. Khi lượng phân đủ nhiều sẽ đi xuống trực tràng và kích thích niêm mạc trực tràng, gây nên phản xạ mót rặn dẫn đến hiện tượng tống phân ra ngoài. Đại tiện vừa là một phản xạ tự động vừa là một phản xạ có ý thức.
Như vậy, táo bón có thể do: những cản trở cơ giới ngăn sự lưu thông của phân, đại tràng hút lại quá nhiều nước làm phân khô; cơ ở đại tràng, trực tràng và hậu môn bị liệt hoặc quá tăng trương lực; rối loạn phản xạ và rối loạn sự điều hoà thần kinh thực vật.
Có thể chia táo bón thành 2 nhóm chính:
Táo bón chức năng: Khi không có tổn thương ở đại tràng, trực tràng và hậu môn. Đây là nguyên nhân thường gặp nhất:
- Chế độ ăn ít chất xơ. Chất xơ có nhiều trong các rau củ quả, một số loại chất xơ không bị tiêu hóa sẽ giúp làm phân mềm và không cứng. Bình thường, chúng ta cần 30 - 40g chất xơ trong khẩu phần ăn mỗi ngày. Thiếu chất xơ trong chế độ ăn thường gặp ở những người có thói quen dùng đồ ăn nhanh, ăn nhiều các loại thịt, trứng, sữa và sản phẩm từ sữa; người cao tuổi ngại ăn đồ ăn có nhiều chất xơ do không nhai nuốt được dễ dàng.
- Uống không đủ nước cũng góp phần gây nên táo bón; sử dụng đồ uống có chất kích thích như cà phê, rượu, bia sẽ làm nặng thêm tình trạng táo bón.
- Do thói quen không đại tiện đúng giờ giấc, quên đại tiện làm rối loạn phản xạ mót rặn.
- Do nghề nghiệp: những nghề phải ngồi nhiều ít hoạt động, nghề tiếp xúc với chì, ngộ độc chì mạn tính, ảnh hưởng đến sự hoạt động của ruột.
- Do suy nhược: những người già, suy nhược, mắc bệnh mạn tính phải nằm lâu, làm nhu động ruột và trương lực các cơ thành bụng giảm gây nên táo bón.
- Rối loạn tâm thần: lo lắng, trầm cảm không để ý đến đại tiện, mất phản xạ mót rặn.
- Những bệnh toàn thân: tình trạng nhiễm khuẩn sốt nhiều, sau phẫu thuật mất nhiều máu.. những nguyên nhân này gây mất nước trong cơ thể do đó phân khô và táo.
- Do thuốc: một số thuốc làm giảm nhu động của ruột hoặc làm phân khô lại như: thuốc phiện, tanin, thuốc an thần, thuốc có chất sắt. Sử dụng các thuốc kích thích nhuận tràng kéo dài.
Táo bón do tổn thương thực thể:
- Những cản trở đường đi của phân: khối u của trực tràng, đại tràng… ngoài dấu hiệu táo bón có thể đại tiện ra nhầy máu, có thể có bí trung đại tiện, nội soi đại tràng phát hiện ra khối u.
- Những tổn thương bẩm sinh của đại tràng: Bệnh phình đại tràng, giãn đại tràng.
- Những tổn thương của trực tràng và hậu môn: Trĩ và nứt hậu môn: mỗi lần đại tiện rất đau, người bệnh không dám đại tiện và gây nên táo bón. Hẹp trực tràng và hậu môn, di chứng của bệnh nhiễm khuẩn vùng hậu môn trực tràng.
- Từ ngoài đè vào làm cản trở đại tiện: Phụ nữ có thai, nhất là những tháng cuối, thai to đè vào trực tràng. Khối u vùng tiểu khung. Các dây chằng dính sau mổ, hay sau viêm xung quanh đại, trực tràng làm co hẹp, đại trực tràng.
- Tổn thương ở não, màng não gây táo bón do rối loạn thần kinh thực vật.
Ảnh minh họa
Đẩy lùi bệnh táo bón
Các biện pháp không dùng thuốc
- Ăn nhiều chất xơ hơn (rau cải, hoa quả), uống nhiều nước (1,5-2 lít nước/ngày, uống các loại nước hoa quả như nước cam, nước chanh).
- Tái huấn luyện phản xạ đại tiện: Tập đi đại tiện đúng giờ cố định.
- Chống nếp sinh hoạt tĩnh tại: tập thể dục, thể thao.
Một số lưu ý khi dùng sản phẩm đẩy lùi nhuận tràng, táo bón:
- Tránh lạm dụng thuốc trị táo bón loại kích thích vì đưa đến hai hậu quả: bị phụ thuốc và bị các tác dụng phụ của thuốc (gây tiêu chảy mạn, đại tràng-trực tràng đen…)
- Nên sử dụng sản phẩm đẩy lùi táo bón ít tác dụng phụ, thành phần thảo dược như cao diếp cá, cao đương quy, Magie, Rutin, Meriva (curcuma phospholipid).
Trong đó:
Diếp cá có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, lợi tiểu, tiêu thũng, sát trùng, làm bền chắc mao mạch. Diếp cá dùng trị táo bón, bệnh trĩ rất hiệu quả…
Đương quy có tác dụng bổ máu, điều kinh, chống thiếu máu, suy nhược cơ thể. Đương quy còn có tác dụng hoạt huyết giảm đau, giúp chữa viêm loét, mụn nhọt. Đông thời Đương quy còn có tác dụng nhuận tràng thông đại tiện, chống táo bón.
Rutin là một flavonoid aglycon có nhiều trong hoa hòe. Rutin có hoạt tính giống vitamin P, có tác dụng làm bền thành mạch, làm giảm tính “dòn” và tính thấm của mao mạch, làm tăng sự bền vững của hồng cầu, giảm trương lực cơ trơn, chống co thắt. Bên cạnh đó rutin có tác dụng kích thích sự bài tiết của niêm mạc ruột và do vậy giúp nhuận tràng, chống táo bón. Rutin được dùng để phòng ngừa những biến chứng của bệnh xơ vữa động mạch, đẩy lùi suy tĩnh mạch, giãn tĩnh mạch, trĩ, các trường hợp xuất huyết như chảy máu cam, ho ra máu, phân có máu….
Meriva chứa curcumin có khả năng chống viêm mạnh. Curcumin còn có tác dụng ức chế khối u, thông mật, lợi tiêu hóa. Bổ sung Meriva giúp chống viêm, và làm mau lành các tổn thương của trĩ.
Magie (dạng ion) có tác dụng nhuận tràng, giúp hạn chế chứng táo bón hiệu quả. Magie còn là một khoáng chất rất cần thiết cho cơ thể.