TCM là một bệnh truyền nhiễm chưa có vắc-xin phòng ngừa. Nguyên nhân gây bệnh TCM do virus đường ruột Enterovirus gây ra. Virus gây bệnh tồn tại trong nước bọt, dịch hắt hơi, nước mũi, phân, dịch vỡ bóng nước trên da, niêm mạc. Bệnh đặc biệt lây lan nhanh, dễ bùng phát thành dịch, có thể diễn tiến nhanh và gây ra nhiều biến chứng đáng sợ, nguy cơ tử vong. Khi trẻ có dấu hiệu bệnh, cần đưa trẻ đi khám. Tùy tình trạng bệnh, bác sĩ sẽ có chỉ định điều trị nội trú hoặc hướng dẫn chăm sóc tại nhà. Do vậy, việc chăm sóc đúng cách là vô cùng quan trọng.
Biểu hiện của bệnh
Sốt nhẹ hoặc sốt cao, mệt mỏi, đau họng, biếng ăn, nôn, tiêu chảy vài lần trong ngày. Loét miệng: vết loét đỏ hay phỏng nước đường kính 2-3mm ở niêm mạc miệng, lợi, lưỡi, gây đau miệng, bỏ ăn, bỏ bú, tăng tiết nước bọt.
Phát ban dạng phỏng nước: Ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, gối, mông; tồn tại trong thời gian ngắn (dưới 7 ngày) sau đó có thể để lại vết thâm, rất hiếm khi loét hay bội nhiễm. Trẻ có thể lui bệnh hồi phục hoàn toàn sau 8-10 ngày hoặc có biến chứng thần kinh, suy hô hấp, suy tuần hoàn,... dẫn đến tử vong nếu không được điều trị kịp thời.
Hướng dẫn trẻ rửa tay đúng cách để phòng bệnh.
Chăm sóc trẻ tại nhà
Với những trẻ bị TCM thể nhẹ (chỉ có mụn nước và loét miệng), có thể chăm sóc và theo dõi điều trị ở nhà.
Về dinh dưỡng: Cho trẻ uống nhiều nước mát và ăn thức ăn dễ tiêu. Không làm trẻ đau họng thêm bằng cách dùng thìa mềm cho ăn, không cho ngậm vú nhựa, không cho ăn, uống đồ có vị chua hoặc có gia vị.
Về thuốc: Chỉ dùng theo chỉ định của thầy thuốc, trường hợp sốt dùng thuốc paracetamol để hạ sốt, giảm đau; bù đủ nước cho trẻ nếu có sốt cao; vệ sinh miệng thường xuyên bằng các dung dịch sát khuẩn, có thể súc miệng bằng nước muối loãng nếu trẻ súc được; tại các vị trí bị thương tổn ngoài da, bôi các dung dịch sát khuẩn để tránh bội nhiễm.
Cách ly và thực hiện vệ sinh thân thể: Cách ly trẻ bị bệnh với các trẻ khác trong nhà. Người lớn khi tiếp xúc và chăm sóc trẻ bị bệnh nên đeo khẩu trang cho mình và cả trẻ, sau khi tiếp xúc nên rửa tay bằng xà phòng và nước sạch để hạn chế sự lây lan khi phải chăm sóc trẻ lành. Quần áo, tã lót của trẻ bị bệnh nên được ngâm dung dịch sát khuẩn như cloramin B hoặc luộc nước sôi trước khi giặt bằng xà phòng và nước sạch. Vật dụng cá nhân ăn uống của trẻ như bình sữa, ly/cốc uống nước, chén/bát ăn cơm, muỗng ăn... nên được luộc sôi và sử dụng riêng biệt cho từng trẻ. Tắm rửa và vệ sinh nhẹ nhàng thân thể cho bé hằng ngày bằng nước sạch để tránh nhiễm khuẩn.
Theo dõi sát tình trạng bệnh: Trong 7 ngày kể từ lúc bị bệnh, ngoài việc chăm sóc tại nhà và dùng thuốc theo đơn thì hằng ngày nên đưa trẻ đi tái khám để phát hiện sớm những diễn biến bất thường. Bệnh lây lan mạnh nhất trong tuần đầu nhưng virus có thể còn tồn tại trong phân vài tháng sau.
Tái khám mỗi 1-2 ngày trong 8-10 ngày đầu của bệnh. Trẻ có sốt phải tái khám mỗi ngày cho đến khi hết sốt ít nhất 48 giờ.
Khi nào cần đưa trẻ tái khám ngay?
Phụ huynh lưu ý khi trẻ có biểu hiện một trong các dấu hiệu cảnh báo nặng sau, phải đưa trẻ đến bệnh viện khi có một trong các dấu hiệu sau: sốt cao; thở bất thường; quấy khóc liên tục; khó ngủ hoặc ngủ li bì, hoặc ngủ gà; giật mình, hốt hoảng, chới với; ngồi không vững hoặc đi loạng choạng; run tay, chân hoặc co giật; vã mồ hôi; nôn ói nhiều, bỏ ăn, bỏ bú; yếu tay chân; da nổi bông, vân tím hoặc xanh tái.
Phòng ngừa thế nào?
Hiện chưa có vắc-xin phòng ngừa bệnh, chủ yếu là phòng ngừa tổng quát, phụ huynh lưu ý đeo khẩu trang, vệ sinh cá nhân, rửa tay bằng xà phòng, đặc biệt sau khi thay quần áo, tã, tiếp xúc phân, nước bọt khăn trải giường của trẻ. Rửa sạch đồ chơi, vật dụng, tay nắm cửa, thanh vịn, lan can, sàn nhà. Lau sàn bằng nước xà phòng. Cách ly trẻ bệnh tại nhà, không cho đến nhà trẻ, trường học, nơi các trẻ chơi tập trung trong 10-14 ngày đầu của bệnh.