Mùa hè có những ngày trời nắng như đổ lửa nhưng vì công việc chúng ta vẫn phải đi lại hay lao động ngoài trời nắng. Tia nắng mặt trời gây hại cho da như thế nào? Khi buộc phải ra nắng làm sao bảo vệ được làn da? Bài viết sau đây sẽ giúp bạn đọc trả lời các câu hỏi đó.
Tia nắng mặt trời gây tổn thương da
Tất cả chúng ta đều biết những lợi ích do ánh nắng mặt trời mang lại như: tạo ra màu xanh bất tận cho thế giới thực vật; giúp chất diệp lục của lá cây tổng hợp khí oxy cần cho sự hô hấp của giới động vật; giúp cơ thể con người tổng hợp vitamin D; tạo môi trường ấm áp, trong sạch cho sự sống sinh sôi nảy nở…Nhưng ở chiều ngược lại ánh nắng mặt trời cũng gây ra nhiều tác hại cho sự sống, cho sức khỏe con người nhất là làn da mà bạn đọc đang có nhiều quan tâm tìm hiểu.
Trong ánh nắng mặt trời có nhiều loại tia với các bước sóng khác nhau đó là: đỏ, da cam, vàng, lục, lam, chàm, tím. Trong đó tia cực tím (ultra violet: UV) gây nhiều tác hại cho làn da như: đỏ da, phỏng nắng, sạm da, lão hóa da và ung thư da.
Tia UVB chỉ gây tổn thương da nông như đỏ da, phỏng da Tia UVA gây tổn thương da sâu : nhăn da, lão hóa da, sạm da và ung thư da
Sự bức xạ của tia cực tím khi tới bề mặt của trái đất chia thành 2 loại là UVB, có độ dài sóng từ 290 nm - 320 nm và UVA, độ dài sóng từ 320 nm - 400 nm. Tia UVA còn chia thành UVA1 hay UVA xa, độ dài sóng từ 340 nm tới 400 nm và UVA2 hay UVA gần, độ dài sóng từ 320 nm tới 340 nm.
Tia UVB chiếm 5% phổ tia cực tím, nó gây tác hại thay đổi theo mùa, thời tiết, độ cao, tác hại lớn nhất vào mùa hè, trong thời gian nắng gay gắt nhất trong ngày, từ 11 giờ trưa - 3 giờ chiều. Tia UVB không xuyên qua mây và kính nên không gây tổn thương da khi chúng ta ngồi trong bóng râm, ở trong nhà, trong xe hơi. Tổn thương do nó gây ra là các tổn thương nông, cấp tính như đỏ da, phỏng nắng, rám nắng.
Đỏ da, phỏng da do nắng
Tia UVA chiếm 95% phổ tia cực tím, chúng có ở tất cả các ngày trong năm và tác hại do chúng gây ra không phụ thuộc vào độ cao, mùa hay thời tiết vì tia UVA có khả năng xuyên qua mây, bê tông, kính, quần áo… Tia UVA gây ra các tổn thương sâu ở da như: làm mất sự đàn hồi săn chắc của da, gây nếp nhăn da, lão hóa da, sạm da và ung thư da.
Sơ đồ tổn thương da do ánh nắng gây bỏng da
Biện pháp bảo vệ làn da
Để bảo vệ làn da trong mùa nắng nóng thì biện pháp số một là chống lại tác dụng của tia nắng mặt trời. Muốn thế phải sử dụng 2 biện pháp chính là thuốc chống nắng và che cho da không bị tia nắng trực tiếp chiếu vào, phối hợp với các biện pháp làm sạch da và dinh dưỡng tốt.
Thuốc chống nắng chủ yếu có 2 loại là thoa và uống. Thuốc thoa chống nắng theo 2 cơ chế vật lý và hóa học.
Theo cơ chế vật lý thuốc làm phản hồi hay phân tán tia cực tím hoặc hấp thu một phần tia cực tím, nhờ đó da không bị tổn thương. Loại này có 2 chất chính là kẽm (zinc) oxide và titanium dioxide. Trong đó Titanium dioxide là một chất chống nắng lý tưởng, an toàn và hấp thu hoặc phản chiếu khắp phổ tia cực tím, nhưng bị giới hạn bởi tính thẩm mỹ vì có màu trắng đục.
Theo cơ chế hóa học là các thuốc có thành phần hóa học tương tự như chromophone, tức là chất diệp lục trong lá cây, có khả năng hấp thu ánh nắng, kết quả là da không bị tổn thương. Các thuốc loại này như : padimate O,Octinoxate,Octyl salicylate…
Cách sử dụng thuốc thoa chống nắng dựa vào chỉ số chống nắng SPF (sun protection factor) của thuốc (SPF là tỉ số giữa lượng tối thiểu tia cực tím cần thiết để gây đỏ da ở vùng da được thoa 2mg/cm2 thuốc, so với lượng tối thiểu tia cực tím cần để gây đỏ da tương tự ở vùng da không được thoa thuốc). Bạn nên dùng thuốc có chỉ số SPF trên 15 với mọi loại da. Chỉ số SPF càng cao thì mức độ hấp thu UVB càng lớn. Sự hấp thu UVB từ 2 - 98%.
Bạn phải thoa kem chống nắng trước 15-30 phút để màng chống nắng được hình thành trên bề mặt da trước khi tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời. Nên chọn thuốc chống nắng hấp thu được cả tia UVA (được ký hiệu là PA ). Thoa 2mg/cm2, theo đó lượng thuốc cần dùng để bảo vệ vùng đầu cổ là 3-5g, để bảo vệ toàn cơ thể là 30g. Đối với người làm việc dưới nước như vận động viên bơi lội, người lao động nặng thường đổ nhiều mồ hôi nên chọn thuốc chống nắng có tính chất bền vững với nước. Bạn cũng cần lưu ý không dùng kem chống nắng cho trẻ em dưới 6 tháng tuổi.
Thuốc chống nắng có thể ở các dạng : dạng dầu, dạng kem, dạng phun, dạng thỏi. Tùy theo vị trí và diện tích cần thoa mà bạn dùng dạng thuốc cho thích hợp. Thuốc uống chống nắng có ưu điểm là tiện lợi, dễ dùng đủ liều, có tác dụng bảo vệ toàn cơ thể, tránh được các tác dụng phụ như ngứa, rát, mụn, dùng tốt cho những người vừa được điều trị bằng tia laser, lột da mặt, trẻ em trên 4 tuổi cũng dùng được. Loại thuốc này cũng ít gây dị ứng nếu có nguồn gốc thực vật.
Biện pháp che cho da không bị tia nắng trực tiếp chiếu vào như : đội mũ nón rộng vành khi ra nắng; mặc quần áo chống nắng; đeo kính râm; lựa chọn phương tiện di chuyển bằng xe hơi thay cho xe máy.
Mùa hè khí hậu nóng ẩm là môi trường thuận lợi cho vi khuẩn, nấm gây bệnh phát triển. Vì vậy bạn cần phải làm sạch da bằng cách thường xuyên tắm giặt; mặc quần áo bằng vải cotton…Bạn cũng cần có chế độ dinh dưỡng đủ chất, trong đó nên ăn uống các loại thức ăn có tính mát như canh, rau, trái cây, uống nước cam, chanh, hạn chế ăn đồ cay nóng như tiêu, ớt, gừng, rượu…
ThS. Phạm Thanh Xuân
