Thuốc là con dao hai lưỡi, có khả năng gây nên nhiều loại tác dụng phụ khác nhau. Một trong những tác dụng mặt trái của thuốc là gây run tay chân, trong đó, thuốc có thể là nguyên nhân trực tiếp gây run hoặc là yếu tố thúc đẩy tình trạng run đã tiềm tàng.
Vì sao uống thuốc lại run?
Chứng run do thuốc là một rối loạn vận động không chủ ý xảy ra khi người bệnh sử dụng một số loại thuốc khiến việc di chuyển, điều khiển cánh tay, bàn tay, chân trở nên khó khăn, thậm chí ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt hàng ngày.
Các triệu chứng run có thể xuất hiện ở bàn tay, cánh tay, đầu, hoặc trên mí mắt, chân bị ảnh hưởng ít hơn. Trong hầu hết các trường hợp, run do thuốc thường đối xứng, xảy ra chủ yếu ở người lớn tuổi, người có suy giảm chức năng gan thận hoặc các bệnh lý thực thể ở hệ thần kinh trung ương (như nhồi máu não, bệnh xơ cứng rải rác), người có tâm lý hay lo lắng hoặc người phải sử dụng đồng thời nhiều loại thuốc...
Các thuốc có thể gây run
Thuốc giãn phế quản: Các thuốc cường bêta giao cảm tác dụng nhanh như salbutamol, isoprenaline, terbutalin được ghi nhận gây run. Run do các thuốc này phụ thuộc liều và thường xảy ra sau dùng đường tiêm truyền và đường uống. Các thuốc cường bêta 2 tác dụng kéo dài như salmeterol ít có nguy cơ gây run hơn so với các thuốc trên. Theophylline và aminophylline cũng có thể khởi phát tình trạng run tiềm tàng khi được dùng đường tiêm truyền.
Các thuốc an thần: Các thuốc an thần kháng dopamin như thioridazine, fluphenazine và chlorpromazine có tỷ lệ gây run cho người sử dụng khá cao, có thể run khi vận động hoặc cả lúc nghỉ, phụ thuộc vào thuốc và liều dùng. Các thuốc an thần không điển hình như risperidone, olanzapine, quetiapine và ziprasidone ít gây run hơn các thuốc trên, thường chỉ ở liều cao.
Nội tiết tố: Run là một biểu hiện thường gặp khi dùng quá liều levothyroxine và cũng là một trong những tác dụng phụ rất hay gặp của adrenalin (hormon của tuỷ thượng thận) và medroxyprogesterone acetate. Thuốc chống trầm cảm: Các thuốc chống trầm cảm 3 vòng như amitriptyline có thể gây biểu hiện run khi vận động ở một số bệnh nhân, triệu chứng này thường giảm dần trong quá trình điều trị. Run cũng là một tác dụng phụ thường gặp nhất của các thuốc ức chế chọn lọc serotonin như fluoxetine… Run cũng có thể xảy ra khi ngưng dùng đột ngột các thuốc này (hội chứng cai thuốc).
Thuốc chống loạn nhịp tim: Amiodarone có thể gây run ở khoảng 1/3 số người dùng thuốc, cơ chế hiện còn chưa được biết rõ. Run do amiodarone thường phụ thuộc vào tư thế và tăng lên khi tập trung làm việc. Procainamide và mexiletine cũng được ghi nhận có liên quan với biểu hiện run, trong đó, mexiletine có thể gây run, chóng mặt và giảm trí nhớ ở khoảng 10% số người dùng thuốc. Run do procainamide tương đối hiếm gặp.
Thuốc kháng khuẩn, diệt virut: Một số thuốc diệt virut như vidarabine, aciclovir cũng được ghi nhận gây ra biểu hiện run ở một số bệnh nhân dùng thuốc, thường xuất hiện sau điều trị 5-7 ngày và giảm dần sau khi ngưng thuốc vài ngày. Kháng sinh co-trimoxazole có thể gây ra biểu hiện run cả lúc nghỉ ngơi và khi vận động.
Thuốc chống động kinh: Mặc dù các thuốc chống động kinh có thể được sử dụng trong điều trị một số thể run tiên phát nhưng đa số các thuốc này lại cũng có khả năng gây run. Valproic acid có thể gây run ở khoảng 80% số người dùng thuốc. Run do valproic acid thường liên quan đến vận động và thay đổi tư thế, có thể run ở cả đầu và thân mình, liên quan với liều dùng và thường giảm dần trong vòng vài tuần sau khi giảm liều hoặc ngưng thuốc. Một số thuốc chống động kinh khác như tiagabine, gabapentin, lamotrigine và oxcarbazepine cũng được ghi nhận gây run ở gần 20% số người dùng thuốc.
Cần làm gì khi bị run do thuốc?
Khi hiện tượng run xuất hiện cùng với thời điểm dùng thuốc thì cũng có thể nghĩ đến nguyên nhân gây run là do thuốc điều trị. Nếu gặp trường hợp này, hãy trao đổi với bác sĩ về các loại thuốc đang dùng, đặc biệt là những thuốc có chứa chất kích thích hoặc theophylline. Ngoài ra, nếu bạn bị run, cần tránh sử dụng các loại chất kích thích như cafein và các đồ uống chứa caffein như cà phê, trà, soda vì có thể làm cho biểu hiện run tăng nặng hơn.
Run do thuốc thường sẽ giảm và hết khi ngừng sử dụng thuốc. Tuy nhiên, nếu run kéo dài hoặc không dừng lại khi ngừng thuốc thì cần kiểm tra để loại trừ các lý do khác gây run như: bệnh Parkinson, rối loạn thần kinh thực vật, bệnh cường giáp...
DS. Đức Thành