Không chỉ dừng lại ở những khuyến cáo, hành lang pháp lý tại Việt Nam đã có những bước đi quyết liệt để ngăn chặn "vòi bạch tuộc" này.
Hành lang pháp lý cao nhất: Cấm toàn diện
Thông tin về quy định pháp lý hiện hành, ThS. Đinh Thị Thu Thủy, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế cho biết, hiện nay, hành lang pháp lý cao nhất điều chỉnh thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng là Nghị quyết số 173 năm 2024 của Quốc hội. Theo đó, Quốc hội đã thống nhất cấm toàn diện các hành vi: sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, tàng trữ, vận chuyển và sử dụng các sản phẩm này."
Đây được xem là lá chắn pháp lý quan trọng nhất từ trước đến nay, thể hiện quyết tâm của Nhà nước trong việc loại bỏ hoàn toàn các loại thuốc lá thế hệ mới ra khỏi đời sống xã hội.
Liên quan đến chi phí về lợi ích giữa thuế thuốc lá đem lại, thuế tiêu thụ thuốc lá điếu cũng như cái hại với sức khoẻ con người, Ths Đinh Thị Thu Thuỷ cho rằng, tương tự như thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng nếu như chúng ta thu được một phần của thuế đối với thuốc lá thì chúng ta phải mất 5 phần để chi phí cho gánh nặng bệnh tật cũng như là tử vong do thuốc lá gây ra. Cho nên nhiều người cứ nói rằng chúng ta tiêu thụ thuốc lá , cho sản xuất thuốc lá vì chúng ta sẽ thu được thuế từ các doanh nghiệp. Nhưng thực ra cái thuế chỉ bằng 1/5 so với cái gánh nặng về y tế mà chúng ta đang phải gánh chịu, đặc biệt là lên người dân chứ không hẳn là chỉ trên nhà nước.
Ths Đinh Thu Thuỷ cũng cho biết thêm, sau khi Nghị quyết số 173 có hiệu lực thì Bộ Y tế cùng với các bộ ngành cũng đã rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật để xem việc triển khai thực hiện trên thực tiễn quy định cấm này như thế nào. Qua rà soát thì chúng tôi nhận thấy là các quy định liên quan đến hành vi xử phạt về sản xuất, kinh doanh, tàng trữ đối với thuốc lá điện tử thuốc lá nung nóng đã được coi là là một mặt hàng cấm. Vì thế, áp dụng theo cái điều 8 của Nghị định số 98 năm 2020, chúng ta hoàn toàn có cơ sở để xử phạt. Đối với hành vi quảng cáo thì chúng tôi cũng đã rà soát và thấy rằng điều 38 của Nghị định số 38 trong xử phạt trong lĩnh vực quảng cáo cũng đã có chế tài. Ngoài ra chúng ta đã có quy định xử phạt trong Bộ luật Hình sự là điều 190, điều 191 liên quan đến sản xuất kinh doanh vận chuyển tàng trữ hàng cấm. Tức là chúng ta cũng đã có một cái khung pháp lý khá là đầy đủ.
Tuy nhiên thì qua rà soát thì thấy rằng là cái khái niệm, cái cụm từ thuốc lá điện tử thuốc lá nung nóng thì mới đang ở trong Nghị quyết số 173. Thế còn các quy định kia thì đang nằm trong cái hàng cấm. Thế nên để triển khai các cơ quan chức năng cũng cần phải biết được nội dung đó để thực hiện. Hiện nay chúng tôi thấy rằng là còn thiếu hành vi cấm ở trong Nghị quyết 173 mà chưa có chế tài đó là hành vi chứa chấp và hành vi sử dụng thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng.
Ths Đinh Thu Thuỷ - Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế.
Và Bộ Y tế cũng đã trình Chính phủ dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 77 và 117 xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực y tế. Chúng tôi có dự kiến hai hành vi: xử phạt cái người sử dụng thuốc lá điện tử thuốc lá nung nóng mức phạt từ 3 triệu đến 5 triệu đồng. Ngoài ra thì cũng sẽ tịch thu các cái sản phẩm để tiêu hủy. Ngoài ra, đối với người chứa chấp, người sử dụng thuốc lá điện tử thuốc lá nung nóng tại cái địa bàn mà do mình quản lý và mình sở hữu sẽ phạt từ 5 đến 10 triệu đồng.
Nicotine: Từ thuốc trừ sâu đến "cỗ máy" gây nghiện nhân tạo
Dưới góc độ y khoa, TS.BS Nguyễn Trung Nguyên (Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai) đã bóc tách sự thật kinh hoàng về thành phần chính trong TLĐT. Theo bác sĩ Nguyên. Nicotine trong sản phẩm này là nicotine tổng hợp nhân tạo, một chất độc mà ứng dụng duy nhất của nó trước đây là làm thuốc trừ sâu.
"Nicotine độc đến mức các nước và cả Việt Nam đã ngừng sử dụng làm thuốc trừ sâu vì nó quá độc cho con người và môi trường. Vậy mà chúng ta lại đưa nó vào thuốc lá để hít trực tiếp vào cơ thể? Đó là sự vô lý và coi thường tính mạng con người," bác sĩ Nguyên nhấn mạnh.
Nicotine trong TLĐT được bào chế dưới dạng "êm dịu" hơn, không gây khó chịu đường hô hấp, khiến người trẻ dễ dàng hít vào với hàm lượng cao, dẫn đến ngộ độc và nghiện nhanh chóng hơn nhiều lần so với thuốc lá truyền thống. Có thể nói nicotine "tấn công cơ thể từ đầu đến chân'.
Bác sĩ Nguyên phân tích, TLĐT không chỉ gây nghiện mà còn là "sát thủ" tàn phá mọi cơ quan: Não bộ: Gây rối loạn tâm thần, ảnh hưởng trí tuệ và khả năng ra quyết định của giới trẻ. Tim mạch & Hô hấp: Gây xơ vữa mạch vành, nhồi máu cơ tim, ung thư phổi và bệnh phổi tắc nghẽn (COPD). Hệ tiêu hóa: Làm vi khuẩn HP trở nên kháng thuốc, gây loét dạ dày trầm trọng. Sinh sản: Giảm khả năng sinh sản ở cả hai giới và gây độc cho thai nhi.
Ts. Nguyễn Trung Nguyên - Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai)
20.000 loại hương liệu – "Chiếc bẫy" không thể kiểm soát
Ngoài nicotine, TLĐT còn chứa một "ma trận" khoảng 20.000 loại hóa chất hương liệu. Đáng lo ngại, mỗi tháng có thêm khoảng 200 loại hóa chất mới được phát minh.
TS.BS Nguyễn Trung Nguyên cảnh báo rằng khi bị nung nóng, các chất phụ gia này biến đổi thành những hợp chất cực độc như formaldehyde, nitrosamine... tương tự như các chất ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Chúng không chỉ gây ung thư mà còn là thủ phạm âm thầm dẫn đến các bệnh chuyển hóa như đái tháo đường, tăng huyết áp.
Trước sự biến tướng liên tục và nguy cơ "mở" về độc tính, các chuyên gia khẳng định TLĐT phức tạp và nguy hiểm hơn thuốc lá truyền thống rất nhiều. Việc thực thi nghiêm Nghị quyết 173/2024/QH là yêu cầu cấp bách để bảo vệ tương lai giống nòi.
