1. Táo bón ở trẻ nhỏ và suy dinh dưỡng
Táo bón không phải là một bệnh mà là triệu chứng thường gặp trong nhiều bệnh khác nhau. Táo bón có thể cấp tính trong vài ngày hoặc kéo dài vài tuần, vài tháng, tái phát nhiều đợt. Phần lớn táo bón ở trẻ em là táo bón chức năng (90 - 95%) do nín đi cầu, chế độ ăn uống thiếu chất xơ, thói quen lười vận động…
5 cấp độ táo bón ở trẻ từ 1 - 6 tuổi.
Tùy theo lứa tuổi, chế độ ăn uống của trẻ mà số lần đi đại tiện trong ngày và tính chất phân sẽ khác nhau. Số lần đi đại tiện giảm dần theo tuổi, trẻ sẽ đi đại tiện 1 - 2 lần/ngày bắt đầu từ tháng thứ ba. Tuy nhiên, một số trẻ chỉ đi đại tiện 3 lần/tuần dù được nuôi bằng chế độ dinh dưỡng hợp lý và sức khỏe hoàn toàn bình thường.
Do vậy, trẻ được xem là táo bón khi số lần đi đại tiện ít hơn bình thường hay dưới 3 lần/tuần, phân cứng chắc, khó khăn hoặc đau đớn khi đại tiện.
Nếu tình trạng táo bón diễn tiến nặng và kéo dài, trẻ có thể gặp khó khăn khi đi tiểu, tiểu lắt nhắt, sa trực tràng, mệt mỏi, đau bụng, buồn nôn, biếng ăn, chậm tăng cân hoặc suy dinh dưỡng.
5 cấp độ táo bón ở trẻ từ 1 - 6 tuổi:
- Cấp độ 1: Đầu phân khô
- Cấp độ 2: Lổn nhổn như phân dê
- Cấp độ 3: Khuôn to, nứt kẻ
- Cấp độ 4: Phân khô, vón cục
- Cấp độ 5: Phân to, cứng, dính máu
Táo bón là một trong những vấn đề thường gặp ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ.
2. Nguyên nhân gây táo bón ở trẻ em
Có rất nhiều nguyên nhân gây nên táo bón ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Trong đó thường gặp ở các nguyên nhân sau:
- Táo bón do không đủ lượng nước và chất xơ. Do trẻ uống quá nhiều nước ngọt, ít uống nước lọc và ăn ít hoa quả cũng như rau tươi.
- Táo bón do lười vận động.Thói quen ít vận động, chỉ quanh quẩn trong nhà xem tivi, chơi điện tử, internet… khiến nhu động ruột bị "ì" lâu ngày dẫn đến táo bón.
- Táo bón do sử dụng thuốc. Các loại thuốc giảm đau, hạ sốt, thuốc giảm ho, điều trị tiêu chảy… có thể gây tác dụng phụ làm phân trở nên khô rắn, khó di chuyển gây táo bón.
- Táo bón do rối loạn cảm xúc. Trẻ nhịn đại tiện vì sợ bẩn, sợ thối hoặc ngại đi đại tiện vì phải xin phép cô giáo… lâu dài dẫn đến táo bón hoặc có thể trẻ bị rối loạn cảm xúc do bầu không khí gia đình căng thẳng, cha mẹ ly hôn, có em bé mới… cũng là nguyên nhân gây nên táo bón.
- Táo bón do một số bệnh lý. Những căn bệnh liên quan đến đại trực tràng, hệ thần kinh, suy dinh dưỡng, thiếu máu… khiến trương lực ruột bị giảm, làm trẻ bị táo bón.
- Táo bón nứt hậu môn. Thỉnh thoảng trẻ cố nhịn không đi đại tiện do trẻ mải chơi, trẻ bị rách hậu môn… Điều này thường gặp ở lứa tuổi học trò do nhà vệ sinh bẩn, thiếu sự riêng tư. Việc nhịn đi đại tiện quá lâu sẽ khiến cho phân trở nên khô và cứng.
Ngoài ra, việc nhịn đi đại tiện cũng khiến cho đường ruột quen với việc có khối phân lớn bên trong, nên sẽ không tạo nhu động ruột để tạo cảm giác buồn đi đại tiện khi có phân.
Táo bón không phải là một bệnh mà là triệu chứng thường gặp trong nhiều bệnh khác nhau.
3. Cách chăm sóc khi trẻ táo bón tại nhà
Tùy theo từng nguyên nhân mà điều trị, nhưng điều chỉnh lại chế độ ăn vẫn là quan trọng nhất:
3.1.Thiết lập chế độ dinh dưỡng phù hợp
Chế độ dinh dưỡng là yếu tố rất quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của hệ tiêu hóa. Chính vì thế, cần chú ý cho trẻ ăn uống khoa học dù trẻ đang ở bất cứ độ tuổi nào. Đặc biệt là khi trẻ đang bị táo bón, việc điều chỉnh chế độ ăn nên được ưu tiên hàng đầu.
Trẻ đang bú sữa mẹ
- Cần kiểm tra xem trẻ đã được cung cấp đủ lượng sữa cần thiết chưa.
- Mẹ cần bổ sung chất xơ từ rau củ quả, đồng thời uống đủ nước.
- Bên cạnh đó, cần tránh đồ ăn cay nóng, các chất kích thích khi đang trong quá trình cho trẻ bú.
- Trường hợp trẻ dùng sữa công thức thì mẹ cần chú ý pha sữa đúng cách.
Trẻ đang trong thời kỳ ăn dặm
- Không nên chuyển đột ngột từ bú sữa sang ăn dặm.
- Cung cấp đủ lượng nước mà cơ thể trẻ cần.
- Không nên cho trẻ ăn thức ăn quá đặc.
- Kết hợp thêm khoai lang, mồng tơi và thực phẩm nhuận tràng trong khẩu phần ăn dặm của trẻ.
Trẻ đã qua thời kỳ ăn dặm
- Cần cho trẻ uống đủ nước.
- Bổ sung thêm chất xơ từ rau củ quả hay ngũ cốc nguyên cám vào khẩu phần ăn của trẻ.
- Không nên cho trẻ ăn các thực phẩm cay nóng, khó tiêu.
- Chia nhỏ bữa ăn cho trẻ, tránh để trẻ ăn quá no khi đang bị táo bón.
Khi trẻ đang bị táo bón, việc điều chỉnh chế độ ăn nên được ưu tiên hàng đầu.
3.2. Một số lưu ý khác khi chăm sóc trẻ táo bón
Ngoài việc điều chỉnh chế độ ăn uống cho phù hợp thì cũng nên chú ý đến một số vấn đề khác khi trẻ đang bị táo bón. Cụ thể như:
- Massage vùng bụng cho trẻ theo chuyển động tròn chiều kim đồng hồ. Điều này không chỉ giúp kích thích nhu động ruột mà còn giúp hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn.
- Tập cho trẻ có thói quen đại tiện theo một khung giờ nhất định. Tuy nhiên, cần tránh chọn thời điểm ngay sau bữa ăn.
- Một số trẻ đang trong độ tuổi đến trường sẽ có thể bị căng thẳng do áp lực bài vở. Tốt nhất nên cân bằng giữa việc học và nghỉ ngơi của trẻ.
- Tập cho trẻ vận động thường xuyên, chơi thể dục thể thao để tăng cường sự vận động của các cơ ở bụng và hậu môn.
4. Khi nào cần đưa trẻ bị táo bón đi khám bác sĩ?
Táo bón ở trẻ em thường không gây nguy hiểm và có thể khắc phục dễ dàng. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp tình trạng này có thể kéo dài hay tái đi tái lại nhiều lần. Đặc biệt, nó có thể còn là dấu hiểu cảnh báo các vấn đề tiêu hóa nghiêm trọng hơn. Tốt nhất nên chủ động đưa trẻ đi thăm khám trong một số trường hợp sau:
- Tình trạng táo bón kéo dài mà việc ăn uống hay chăm sóc tại nhà không thể đáp ứng.
- Trẻ đau bụng quặn thắt, dữ dội.
- Đại tiện có xuất hiện máu đi kèm.
- Hậu môn trẻ sưng tấy, ngứa rát, đau hậu môn dữ dội hơn khi đại tiện.
- Trẻ mệt mỏi, buồn nôn, chóng mặt, sốt…
Lúc này bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám lâm sàng và chỉ định một số xét nghiệm cần thiết để xác định hiện trạng. Từ đó đưa ra phương án can thiệp phù hợp nhất.
Để phòng ngừa bệnh táo bón nên cho trẻ uống đủ nước hàng ngày.
5. Cách phòng ngừa táo bón cho trẻ
Để phòng ngừa táo bón cần cho trẻ uống đủ nước, thường được tính là 50ml nước cho mỗi kg cân nặng hàng ngày. Nếu trẻ nặng 10kg thì trẻ cần uống tối thiểu 500ml nước (tương một chai nước lọc) mỗi ngày.
Ngoài ra, trẻ phải ăn đủ chất xơ bằng cách bổ sung ít nhất một muỗng rau cho mỗi bát cháo hay cơm, cho trẻ ăn thêm trái cây như táo, chuối, đu đủ… hàng ngày.
Tập thói quen đi đại tiện cho trẻ bằng cách cho trẻ ngồi đại tiện sau khi ăn khoảng 20 phút. Mỗi lần ngồi khoảng vài phút nhưng không nên quá 5 phút/lần. Có thể cho trẻ uống một cốc nước đầy hay uống thuốc làm mềm phân trước khi ngồi cầu khoảng 30 phút.
Lưu ý tư thế ngồi đại tiện phải đúng cách, nghĩa là trẻ phải ngồi thoải mái, 2 bàn chân trẻ phải hoàn toàn chạm đất (nếu trẻ phải dùng bồn cầu người lớn thì nên kê chân cho trẻ bằng ghế nhựa).
Việc chân trẻ không chạm đất sẽ khiến trẻ không thể đi sạch phân trong ruột, việc ứ phân dần dần sẽ tạo ra u phân gây bón. Việc tập thói quen đi đại tiện phụ thuộc nhiều vào sự kiên nhẫn và quyết tâm của gia đình và bản thân trẻ, thông thường một trẻ sẽ tập được thói quen đi đại tiện vào giờ cố định trong ngày sau khoảng 2 tuần tập nghiêm túc, tuy nhiên, có trẻ cần vài tháng mới tập được thói quen này.
Những điều cần nhớ:
- Đảm bảo cho trẻ ăn đủ chất xơ và uống đủ nước.
- Phải khuyến khích trẻ tập đi đại tiện tối thiểu 1 lần/ngày.
- Táo bón rất dễ tái phát.
- Việc điều trị táo bón đặc biệt là tập luyện thói quen đi cầu cần sự kiên nhẫn trong thời gian dài.
- Luôn tham khảo ý kiến bác sĩ trong việc sử dụng thuốc trị táo bón để đảm bảo an toàn và hiệu quả.
Mời độc giả xem thêm video:
Bệnh viêm gan bí ẩn: Các chuyên gia nhận định có thể liên quan đến SARS-CoV-2
