Trong đời người thì tuổi mới lớn là thời gian để lại một dấu ấn sâu đậm nhất, là giai đoạn chuyển tiếp giữa trẻ em và người lớn, là nhóm những người mang đặc tính rất riêng biệt mà theo WHO, tuổi đó bắt đầu từ 10-19 tuổi. Ở nước ta, nhóm này chiếm đa số trong biểu đồ dân số.
Thời kỳ dậy thì
Thời kỳ này thường được xác định bằng sự bắt đầu lớn lên và phát triển mau lẹ về mặt sinh học và tâm lý. Xã hội và môi trường là các yếu tố quan trọng ảnh hưởng từ khi trẻ bắt đầu ý thức cho đến khi kết thúc giai đoạn này.
Nếu chúng ta để ý, quan tâm và hiểu biết thấu đáo về những thay đổi sinh học, tâm lý của tuổi mới lớn, những thay đổi của môi trường tác động lên chúng, các hệ lụy pháp lý, đạo đức, các phong trào, mode, quan niệm về lối sống, âm nhạc, y phục, trò giải trí, các vi phạm luật pháp hay tội ác… thì khả dĩ có thể cung cấp cho chúng ta thêm những thông tin để tìm ra biện pháp cụ thể hóa các dịch vụ chăm sóc sức khỏe cho tuổi mới lớn tốt hơn, trong đó vấn đề ma túy, các bệnh lây qua đường tình dục (TD) và hiểm họa AIDS, kỹ năng sống phải là những vấn đề được quan tâm hàng đầu.
 |
Sự phát triển phân chia giới tính dậy thì bắt đầu từ 12 - 14 tuổi. Ở nữ sớm hơn nam 1 tuổi, nhưng thời gian kéo dài tuổi dậy thì thì lại có sự khác nhau, ở nam là 3 năm, ở nữ thời gian này dài hơn có thể kéo dài đến 8 năm, trung bình là 5 năm.
Người ta, nhất là ở lứa tuổi dậy thì thường hay tò mò muốn tìm hiểu những sinh hoạt TD của người lớn, và khi bắt đầu cảm nhận những kích thích TD thì hay tìm, sưu tầm những sách báo, hình ảnh khiêu dâm để đọc, xem và dùng đó làm công cụ để thỏa mãn những đòi hỏi sinh lý của tuổi dậy thì.
Việc xem hình ảnh khiêu dâm có thể gây nên một số ảnh hưởng tai hại đến thanh thiếu niên về:
Sức khỏe: xem phim ảnh, sách báo khiêu dâm thường gợi lên nhiều rạo rực TD liên tục, đưa đến thói thủ dâm thường xuyên, hoặc những quan hệ TD với bạn gái dễ tính hay gái mại dâm. Những việc làm này tổn hại cho sức khỏe thể xác và tâm thần.
Phát triển tính tình: những phim ảnh, sách báo khiêu dâm chỉ chú trọng đến việc thỏa mãn những đòi hỏi TD thể xác, khiến người xem cũng quen chú trọng đến những dục vọng thể chất mà xem nhẹ những quan hệ tinh thần và tình cảm.
Ý thức đạo đức: những phim ảnh, sách báo khiêu dâm thường cho thấy những quan hệ TD có tính đồi trụy, làm giảm nhân phẩm của cả hai giới nam, nữ, nhất là phụ nữ. Vì vậy, những phim ảnh, sách báo khiêu dâm khiến người xem dần dần quen đi với hành động TD phản đạo đức của con người.
Các giai đoạn của tuổi mới lớn
Để theo dõi sự trưởng thành chín mùi ở tuổi mới lớn thì việc quan sát tiến trình lớn lên ở trẻ, việc thăm khám thực thể và một vài xét nghiệm có thể giúp cho cha mẹ hoặc thầy thuốc nhận dạng được các vấn đề bệnh lý thường xảy ra trong độ tuổi này như: chậm lớn, suy dinh dưỡng hay các vấn đề rối loạn tâm lý .
Từ 14 - 16 tuổi
Sự phát triển cơ thể về mặt giới tính nhanh và khá đầy đủ có thể là ngòi nổ đưa đến việc xuất hiện các xung động TD. Do tác động của sự hấp dẫn của người khác phái sẽ đưa đến tình trạng thủ dâm hoặc thực nghiệm hoạt động TD nam với gái điếm, nữ với bạn trai. Đây là thời kỳ phát triển mau lẹ về mặt nhận thức và bắt đầu hiểu các quan niệm trừu tượng, cũng là lúc mà vô số câu hỏi được đặt ra về các giá trị đạo đức, thẩm mỹ, xã hội... Lúc này, ảnh hưởng của gia đình, môi trường xã hội rất quan trọng. Những hoài nghi về việc làm của người lớn, sự phán xét của xã hội dễ làm tổn thương những giá trị đạo đức trong sáng mà trẻ đã được dạy dỗ.
Bản ngã của trẻ đã mang một nét đặc trưng cá biệt và dễ đưa đến ứng xử bốc đồng, cũng như các “hành vi nổi loạn” cũng chính là lúc mà trẻ tự khẳng định mình với những người xung quanh.
Từ 17 - 20 tuổi
Tức là cuối giai đoạn của tuổi mới lớn, là thời kỳ thiết lập bản sắc con người, vừa có mối quan hệ riêng tư vừa có khuynh hướng tham gia xã hội.
Trong một hội nghị chuyên đề Technical Cooperation Among Developing Countries (TCDC) tổ chức tại Bắc Kinh vào tháng 10/1996, đại biểu của Việt Nam cho biết tuổi này là 15 - 19 tuổi và lực lượng này đang trở thành nhân tố quan trọng có thể ảnh hưởng đến sự phát triển xã hội tương lai.
Bệnh tật và tử vong ở tuổi mới lớn
Người ta cho rằng: tuổi mới lớn là thời kỳ lành mạnh nhất trong cuộc đời “mười bảy bẻ gãy sừng trâu” như ông cha ta đã từng nói. Nhưng nay, nếu nhìn và đánh giá lại tình trạng sức khỏe với sự phát triển của xã hội như: sự ô nhiễm môi trường, đô thị hóa, phát triển giao thông truyền tin và một số vấn đề mới nảy sinh mà xã hội truyền thống xưa không có như: dùng, lạm dụng và nghiện ngập ma túy, rượu; các bệnh lây qua đường TD, AIDS, nạn bạo hành trên đường phố, tai nạn xe cộ, giết người, hiếp dâm, tự tử và bệnh tâm thần… thì ta thấy có sự gia tăng đáng kể tỷ lệ tử vong ở tuổi mới lớn và thanh niên.
Trong một công trình nghiên cứu về “Kiến thức, thái độ hành vi sinh sản ở tuổi thiếu niên học sinh TP. HCM” trên 1.464 em của GS. Phạm Gia Đức, cho thấy:
Về kiến thức với câu hỏi:
- Khi nào thì phụ nữ dễ có thai? Có 613 em trả lời đúng, 22,7% không biết.
- Kiến thức về các bệnh lây qua đường TD: trên 94% trả lời đúng nhưng chỉ có 58% biết đúng về cách phòng ngừa, gần phân nửa biết sai hoặc không biết về cách phòng bệnh.
Về hành vi:
Một nghiên cứu do Hội Kế hoạch hóa gia đình Việt Nam cho thấy, “mới vài năm trước, số tuổi bắt đầu có quan hệ TD là 19, nay là 14,2. Cũng theo nguồn điều tra này, tuổi dậy thì của các em đã hạ xuống ở lứa tuổi 10. Và một khảo sát của Trường ĐH Y Dược TP. HCM: cách đây 10 năm, tuổi dậy thì trung bình của nữ là 13 - 14 nhưng hiện nay đã giảm 2 tuổi, có trẻ dậy thì từ 9 tuổi.
Quan hệ TD sớm thì việc xảy ra mang thai ngoài ý muốn là điều không thể tránh khỏi; đặc biệt là ở tuổi mới lớn, khi mà đa số các em chưa có một kinh nghiệm nào trong cuộc sống, tình yêu và nhất là hiểu biết về các biện pháp ngừa tránh thai. Những năm gần đây, trên báo chí, truyền hình đã đề cập nhiều về tình trạng này nhằm cảnh báo xã hội và các bậc cha mẹ trước vấn nạn trẻ yêu quá sớm và tình trạng nạo phá thai gia tăng.
Một cuộc khảo sát với 365 các em tuổi mới lớn trong đó có 230 nữ và 135 nam. Lần đầu tiên phỏng vấn có 11% teen nam và 4% teen nữ thú nhận đã từng có quan hệ TD. Sáu tháng sau tỉ lệ tăng lên là 12% dành cho nam và 8% dành cho nữ. Một năm sau số nam, nữ thú nhận có quan hệ TD lần lượt tăng vọt là 22% và 12%.
Theo thống kê, hàng năm cả nước có khoảng 70.000 ca nạo phá thai ở lứa tuổi vị thành niên do tình trạng quan hệ TD sớm trước hôn nhân của nam nữ ngày càng tăng. Việc nạo phá thai ở lứa tuổi này gây ra nhiều tác hại sức khỏe. Thường các em không dám đến bệnh viện mà tìm đến các nơi phá thai bất hợp pháp, không đảm bảo tiêu chuẩn vệ sinh và chuyên môn nên dễ nguy hiểm đến tính mạng. Tại Bệnh viện Phụ sản Từ Dũ, mỗi năm cũng có khoảng 30.000 ca nạo phá thai, trong đó có khá nhiều cô gái dưới 18 tuổi. Các kiến thức thu nhận được của các em phần lớn từ trường học: 74,2%; từ trung tâm y tế cộng đồng là 37, 8%, nghĩa là từ xã hội bên ngoài. Trong khi đó, vai trò của gia đình và các bệnh viện còn rất thấp.
Người ta nhận thấy: qua các thống kê thì tuổi muốn hiểu biết về những thông tin đó là từ 15 tuổi trở lên chiếm từ 47,6% đến 95,4% khi đến tuổi trưởng thành.
Văn hóa truyền thống, tập tục, quan niệm nam nữ thọ thọ bất thân, nói đến vấn đề TD là một điều cấm kỵ hoặc e ngại, giáo dục giới tính trong gia đình chưa được chấp nhận... là những yếu tố đẩy tuổi mới lớn tìm hiểu vấn đề qua những thông tin lệch lạc, thiếu tinh thần khoa học, được truyền miệng hay qua các sách báo, phim ảnh, băng hình nhảm nhí, bạo lực và đồi trụy
BS. HỒ ĐẮC DUY
