Hai ông già, một người 70, người kia trên 80 tuổi đã có mặt tại phiên tòa Phúc thẩm (Tòa án Nhân dân Tối cao) sáng ngày 2/10 vừa qua. Cả hai (nhà báo Nguyễn Thanh và nhà văn Lê Phương) đều đứng đơn kháng cáo đối với bản án Sơ thẩm xử ngày 11/5/2009 về vụ kiện kịch bản phim Biệt động Sài Gòn. Báo Sức khỏe & Đời sống đã đăng tải một loạt bài viết về vấn đề này. Cũng như các phiên tòa trước, các đơn vị xuất bản liên quan đến vụ kiện (trừ báo Sài Gòn giải phóng) đều vắng mặt. Vụ kiện đã phải tạm hoãn sau hơn 1 giờ xét xử vì không có chứng cứ mới với lời khuyến cáo: Nên chuyển hướng kiện về phía các đơn vị xuất bản.
 Ảnh chụp tại phiên tòa phúc thẩm từ trái qua phải: Nhà báo Nguyễn Thanh, luật sư Thắng Cảnh, nhà báo Đỗ Quảng và nhà văn Lê Phương. Ảnh: Phương Quỳnh |
Khởi kiện năm 2007, ông Nguyễn Thanh cho rằng mình là tác giả duy nhất của kịch bản phim Biệt động Sài Gòn. Theo đó, ông đề nghị tòa án xác định quyền duy nhất này của ông, buộc ông Lê Phương (người đã đặt hàng ông viết kịch bản phim năm 1981) phải bồi hoàn toàn bộ số tiền nhuận bút kịch bản (4 tập phim), tiền nhuận bút từ Tạp chí Điện ảnh, báo Sài Gòn giải phóng, NXB Thanh Hóa, Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh Long An - những đơn vị đã đăng, xuất bản và tái bản kịch bản này. Tổng cộng số tiền quy đổi theo giá vàng hiện tại, cộng thêm lãi suất năm lên đến hơn 74 tỷ đồng. Căn cứ vào những chứng cứ trong hồ sơ và thẩm phán công khai tại tòa, tòa đã bác yêu cầu của ông Nguyễn Thanh. Theo phán quyết của tòa Sơ thẩm, ông Lê Phương và ông Nguyễn Thanh là đồng tác giả kịch bản. Hai người hưởng số tiền nhuận bút ngang nhau.
Ngay sau phiên tòa, ông Nguyễn Thanh và ông Lê Phương đều có đơn kháng cáo. Ông Nguyễn Thanh bảo lưu số tiền đòi tác quyền 74 tỷ đồng và quyền đứng tên duy nhất trong kịch bản, đồng thời yêu cầu các đơn vị xuất bản phải có trách nhiệm trong vụ kiện này. Ông Lê Phương thì cho rằng mình là người nghĩ ra cốt truyện, đưa ra giải pháp dựng truyện và là người viết lại kịch bản từ kịch bản "nháp" - viết phá của ông Nguyễn Thanh (ông Nguyễn Thanh cũng chỉ tham gia viết nháp 2 tập đầu tiên, 2 tập sau ông Phương viết một mình) nên về quyền lợi vật chất ông được hưởng 2/3 là hợp lý. Việc chia nhuận bút đã được thực hiện cách đây 25 năm, ông Thanh đã nhận tiền nay đi kiện là vô lý.
Căn cứ hồ sơ và đơn kháng cáo của hai ông, tại phiên toà Phúc thẩm, Hội đồng xét xử quan tâm đến những chứng cứ xác định ông Lê Phương là người đã đưa bản thảo kịch bản cho các đơn vị xuất bản; và căn cứ xác định ông Nguyễn Thanh là tác giả kịch bản duy nhất của kịch bản phim Biệt động Sài Gòn. Cũng như các phiên tòa trước, nguyên đơn đã không có được những cứ về mặt văn bản và người làm chứng. Trong lúc đó, Hãng phim Truyện Việt Nam, đơn vị sản xuất phim Biệt động Sài Gòn, khẳng định ông Phương là người được hãng giao nhiệm vụ viết kịch bản và hãng đã làm phim theo kịch bản được duyệt do ông Phương thực hiện với sự cộng tác của ông Nguyễn Thanh. Về việc ông Thanh kiện ông Phương tự ý gửi kịch bản cho các đơn vị xuất bản và ém nhẹm nhuận bút, các đơn vị xuất bản đều có công văn gửi tòa khẳng định do việc in ấn được thực hiện cách đây hơn 20 năm, không đơn vị nào còn lưu giữ chứng từ liên quan đến việc này nên không xác định được ai là người đã cung cấp kịch bản và việc chi trả nhuận bút đã được thực hiện hay chưa.
Tại phiên tòa, luật sư bảo vệ quyền hợp pháp cho ông Nguyễn Thanh - ông Thắng Cảnh cũng cho rằng, đã từng khuyến cáo ông Nguyễn Thanh nên chuyển "mũi nhọn" về phía các đơn vị xuất bản, thay bằng việc "dồn lửa" vào ông Lê Phương. Bởi, các chứng cứ cho thấy các đơn vị xuất bản (trừ báo Sài Gòn giải phóng) đã sử dụng “chùa” kịch bản Biệt động Sài Gòn trong một thời gian dài. Cứ cho rằng ngày đó chưa có luật, việc sử dụng “chùa” tác phẩm là rất phổ biến nhưng nếu bây giờ bị kiện mà không đưa ra được chứng cứ về việc đã chi trả tác quyền thì các đơn vị xuất bản vẫn phải thực thi trách nhiệm của mình, nhất là khi nguyên đơn đã có trong tay các bản in ghi rõ tên các đơn vị xuất bản, số lượng bản in, giá sách, các lần tái bản...
Không có chứng cứ mới, trong lúc các đơn vị liên quan - các đơn vị từng xuất bản kịch bản phim Biệt động Sài Gòn đều vắng mặt, khiến phiên tòa dậm chân tại chỗ. Sau hơn 1 giờ xét xử, thẩm vấn công khai, Hội đồng xét xử đã quyết định tạm hoãn phiên tòa để triệu tập các đơn vị xuất bản và cả kế toán của Hãng phim truyện Việt Nam vào phiên xét xử lần tới. Cái lý đưa ra là, chính các đơn vị xuất bản là một trong những nguồn cơn chính dẫn đến vụ kiện tụng liên quan đến bộ phim ăn khách cách đây hơn 20 năm.
Hầu hết những người có mặt tại phiên tòa (kể cả luật sư của ông Nguyễn Thanh) đều đồng tình với hướng xử mới - yêu cầu các đơn vị xuất bản đã in ấn kịch bản thực hiện trách nhiệm, nghĩa vụ đối với các tác giả. Ông Nguyễn Thanh không phản đối đề nghị này. Còn ông Lê Phương thì khẳng định, sẵn sàng đứng tên chung với ông Nguyễn Thanh trong đơn kiện các NXB, nhưng ông không còn đủ sức để theo đuổi vụ kiện mới mà sẽ ủy quyền cho ông Nguyễn Thanh làm việc này và cũng không đòi hỏi quyền lợi nếu thắng kiện.
Nguyệt Nhi