Sự thiếu hụt này có thể dẫn đến hệ lụy cho trẻ như trẻ có thể bị thiếu máu, còi xương, chậm lớn, và các bệnh về mắt. Các nguyên nhân chính là do khẩu phần ăn thiếu đa dạng các loại thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất, sữa mẹ không đủ hoặc quá trình ăn dặm không đúng cách.
Dưới đây là câu hỏi của một bà mẹ nuôi con trong độ tuổi ăn dặm bác sĩ chuyên khoa sẽ giải đáp những thắc mắc liên quan đến người mẹ.
Ma Thị Thanh – Cao Phong, Phú Thọ: Xin chào bác sĩ, tôi đang nuôi con nhỏ và cháu đang ở độ tuổi ăn dặm. Tôi nghe nói vi chất dinh dưỡng rất quan trọng với trẻ nếu bị thiếu thì trẻ còi cọc khó phát triển. Bác sĩ có thể cho biết những dấu hiệu nào nhận biết con tôi đang bị thiếu vi chất dinh dưỡng. Với điều kiện kinh tế gia đình tôi ở vùng miền núi chỉ có sản vật nhà trồng làm thế nào để tôi có thể bổ sung đầy đủ chất dinh dưỡng cho con. Xin trân trọng cảm ơn bác sĩ!
Bác sĩ có thể chỉ cho tôi những dấu hiệu nào để nhận biết con tôi đang bị thiếu chất dinh dưỡng để tôi có thể can thiệp sớm không?
Về vấn đề này, BSCKI Trần Thị Thanh Nga - Phụ trách Khoa dinh dưỡng tiết chế, BV Sản Nhi tỉnh Phú Thọ sẽ trả lời đến bạn.
BSCKI Trần Thị Thanh Nga: Chào bạn, cảm ơn bạn đã đặt câu hỏi rất thiết thực, gần gũi nhưng lại nhiều người hay bỏ qua. Việc nhận biết sớm các dấu hiệu thiếu hụt dinh dưỡng ở trẻ là vô cùng quan trọng để có thể can thiệp kịp thời, giúp bé phát triển khỏe mạnh.
Trẻ chậm tăng cân là một trong những biểu hiện của thiếu hụt dinh dưỡng cha mẹ cần lưu ý.
Dưới đây là những dấu hiệu phổ biến cho thấy bé có thể đang bị thiếu hụt vi chất dinh dưỡng:
Các dấu hiệu thiếu hụt chất dinh dưỡng ở trẻ
Chậm tăng cân, chậm phát triển chiều cao: Đây là một trong những dấu hiệu rõ rệt nhất cho thấy cơ thể bé không nhận đủ năng lượng và dưỡng chất cần thiết cho sự phát triển thể chất.
Biếng ăn, chán ăn, ăn không ngon miệng: Trẻ có thể ăn ít hơn bình thường, kén ăn hoặc không có hứng thú với việc ăn uống.
Da xanh, nhợt nhạt, niêm mạc mắt và miệng kém hồng hào: Dấu hiệu này thường liên quan đến thiếu sắt, dẫn đến tình trạng thiếu máu. Tóc khô, dễ gãy rụng, móng tay dễ gãy: Đây có thể là biểu hiện của việc thiếu hụt các vitamin nhóm B, sắt, kẽm hoặc protein.
Hay quấy khóc, khó ngủ, hay giật mình và đổ mồ hôi trộm: Các vấn đề về giấc ngủ và tâm trạng có thể liên quan đến thiếu hụt vitamin D, canxi hoặc các khoáng chất khác.
Thường xuyên bị tiêu chảy, viêm mũi họng tái phát hoặc các nhiễm trùng khác: Hệ miễn dịch suy yếu do thiếu hụt dinh dưỡng khiến trẻ dễ mắc bệnh và khó phục hồi hơn. Mắt khô, nhìn kém vào buổi tối (quáng gà): Đây là dấu hiệu điển hình của thiếu vitamin A.
Răng mọc chậm, men răng yếu, dễ sâu răng: Có thể là biểu hiện của thiếu canxi và vitamin D. Xương chậm phát triển, chân tay mềm nhão, có thể bị cong: Dấu hiệu của thiếu canxi và vitamin D dẫn đến còi xương.
Da nổi các đốm hoặc sẩn ở nang lông (da sần sùi): Có thể liên quan đến thiếu vitamin A hoặc axit béo thiết yếu.
Bụng chướng to, phù nề: Trong trường hợp suy dinh dưỡng nặng, đặc biệt là thiếu protein nghiêm trọng, trẻ có thể bị phù.
Chậm phát triển trí tuệ, kém tập trung, phản ứng chậm: Thiếu hụt các vi chất quan trọng cho não bộ như sắt, i-ốt, DHA có thể ảnh hưởng đến sự phát triển nhận thức của trẻ.
Hướng dẫn thực hành dinh dưỡng 1000 ngày đầu đời cho bà mẹ trẻ em ở vùng đồng bào dân tộc.
Nguyên nhân của việc thiếu hụt chất dinh dưỡng
Chế độ ăn của mẹ khi mang thai không đảm bảo: Ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn dinh dưỡng của thai nhi. Trẻ sinh non hoặc nhẹ cân: Hệ tiêu hóa và khả năng hấp thu còn non yếu.
Chế độ dinh dưỡng của trẻ không đa dạng: Thiếu sự kết hợp các nhóm thực phẩm chính.
Trẻ tăng trưởng nhanh: Nhu cầu dinh dưỡng tăng cao nhưng lượng cung cấp không đủ. Trẻ thường xuyên mắc bệnh lý đường tiêu hóa: Làm giảm khả năng hấp thu các chất dinh dưỡng.
Cha mẹ có quan niệm sai lầm: Cho rằng chỉ trẻ biếng ăn mới thiếu chất, trong khi trẻ thừa cân béo phì vẫn có thể thiếu hụt vi chất dinh dưỡng do chế độ ăn mất cân bằng.
Các vi chất dinh dưỡng trẻ em thường thiếu hụt
Sắt: Cần cho sự phát triển trí tuệ và phòng ngừa thiếu máu.
Canxi và Vitamin D: Quan trọng cho sự phát triển xương, răng và chiều cao.
Vitamin A: Giúp bảo vệ mắt, tăng cường miễn dịch và giữ da, niêm mạc khỏe mạnh.
I-ốt: Cần thiết cho sự phát triển trí tuệ và chức năng tuyến giáp.
Kẽm: Tham gia vào nhiều hoạt động trao đổi chất, hỗ trợ tăng trưởng, tăng cảm giác ngon miệng và củng cố hệ miễn dịch.
Vitamin nhóm B: Cần thiết cho quá trình chuyển hóa năng lượng và chức năng thần kinh.
Nếu mẹ nhận thấy con mình có một hoặc nhiều dấu hiệu trên, điều quan trọng là cần đưa bé đi khám bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng. Họ sẽ đánh giá tình trạng cụ thể của bé, có thể yêu cầu xét nghiệm để xác định chính xác loại vi chất dinh dưỡng bị thiếu hụt và đưa ra phác đồ điều trị, tư vấn bổ sung dinh dưỡng phù hợp.
BSCKI Trần Thị Thanh Nga - Phụ trách Khoa dinh dưỡng tiết chế, BV Sản Nhi tỉnh Phú Thọ.
Việc bạn ở vùng điều kiện kinh tế còn khó khăn chỉ có các sản vật do nhà tự làm vẫn đảm bảo cho bữa ăn đủ dinh dưỡng. Hãy cho bé ăn theo nguyên tắc:
1. Ăn từ loãng tới đặc
2. Ăn từ ngọt sang mặn giúp con ăn ngon hơn và luôn khỏe mạnh.
Đảm bảo đủ 4 nhóm dưỡng chất quan trọng: Chất bột đường, béo, protein, vitamin và khoáng chất
Chất bột đường có trong gạo, ngô, khoai
Nhóm chất đạm (protein) có trong thịt, cá , trứng, đậu đỗ...
Nhóm Vitamin và khoáng chất: các loại rau xanh ăn lá, các loại củ quả màu vàng, đỏ như cà rốt, quả đậu, súp lơ, các loại hoa quả ổi, cam, xoài...
Nhóm chất béo: Lạc, bơ, vừng...
Tại các trạm y tế xã nhân viên y tế cũng nắm rất rõ điều này, do đó bạn có thể đưa con đến để được nhân viên y tế hướng dẫn chi tiết để bạn chăm bé một cách tốt nhất.
Chúc em bé khoẻ mạnh hay ăn mau lớn!
