Trẻ bị bệnh là một nỗi lo lớn trong gia đình, đặc biệt là đối với các bà mẹ trẻ, vì thường chưa biết cách săn sóc cho bé thế nào dẫn đến những sai lầm trong việc chăm sóc trẻ nên tình trạng bệnh thêm trầm trọng. Sau đây là một số bệnh trẻ hay mắc và cũng hay gặp sai lầm của các bà mẹ trong chăm sóc trẻ.
Chườm trán cho trẻ bằng nước ấm giúp hạ nhiệt khi trẻ bị sốt.
Chăm sóc trẻ bị sốt cao co giật
Sốt là một triệu chứng hay gặp ở trẻ em, có thể là dấu hiệu của một bệnh nhiễm khuẩn cấp tính như viêm họng, viêm tai giữa, viêm VA… hoặc cũng có thể chỉ sốt do virut trong các bệnh sốt phát ban hoặc cúm. Tuy nhiên, trẻ em do đặc điểm về sinh lý và cấu tạo của hệ thần kinh chưa hoàn thiện nên khi sốt cao trẻ dễ bị co giật. Hơn nữa, trẻ em thường xuất hiện sốt rất nhanh và bất ngờ - đây là nguyên nhân khiến gia đình lúng túng và mất bình tĩnh khi thấy trẻ co giật. Do vậy, dù bất kỳ nguyên nhân nào gây sốt cao trên 38o5C cũng cần hạ sốt để ngăn ngừa các cơn co giật có thể xảy ra do sốt cao. Chúng ta có thể hạ sốt cho trẻ bằng 2 phương pháp sau:
Phương pháp vật lý: cởi bỏ bớt quần áo, chỉ cần mặc 1 áo, quần mỏng rộng, thoáng. Nằm ở phòng thoáng mát tranh gió lùa. Có thể dùng khăn nhúng nước ấm lau trán và toàn thân cho trẻ. Hoặc tắm cho trẻ bằng nước ấm có nhiệt độ thấp hơn nhiệt độ cơ thể trẻ 2oC. Nước ấm sẽ giúp giãn mạch ngoại vi nên có tác dụng hạ sốt. Chú ý: không được chườm đá lạnh. Khi chườm đá, sờ ngoài da thấy mát nhưng thực tế đá lạnh gây co mạch ngoại vi, cơ thể càng bị giữ nhiệt nên sẽ không hạ sốt.
Phương pháp dùng thuốc: Thường dùng là paracetamol với liều tối thiểu là 10mg/kg thể trọng, tối đa là 20mg/kg thể trọng và có thể lặp lại liều này sau 4-6 giờ. Thuốc có dạng là viên, bột hay siro để uống và dạng viên đạn để đặt hậu môn. Trong thời gian trẻ sốt thì cứ 6-8 giờ cho trẻ uống 1 lần sẽ hạn chế được việc tăng thân nhiệt. Việc dùng như vậy có tác dụng phòng ngừa các cơn co giật do sốt hơn là chỉ dùng thuốc khi trẻ sốt cao và tránh được cơn tăng vọt thân nhiệt có thể gây ra các cơn co giật nhất là về đêm.
Tránh những sai lầm khi trẻ bị sốt cao co giật: là không nên cố gắng cho con uống thuốc hạ sốt trong khi đang co giật vì dễ gây sặc rất nguy hiểm. Điều quan trọng là cha mẹ phải thật bình tĩnh, hãy để trẻ nằm nghiêng một bên để đờm nhớt có thể chảy ra ngoài và làm thông thoáng đường thở của trẻ. Không tìm cách đặt bất cứ thứ gì trong miệng của trẻ khi đang co giật vì hầu hết các cơn co giật do sốt tự ngưng sau một vài phút. Khi hết cơn co giật có thể nhét thuốc hạ sốt vào hậu môn nếu trẻ sốt cao và dùng khăn nhúng nước ấm lau trán và toàn thân cho trẻ, thường sau 30 phút đến 1 giờ, thuốc sẽ có tác dụng và trẻ sẽ hạ sốt dần. Tiếp tục theo dõi, nếu trẻ không sốt cao trở lại và chơi ngoan thì chưa cần phải đưa đi bệnh viện ngay. Nếu trẻ vẫn sốt cao tái lại thì cần đưa trẻ đi khám.
Chăm sóc trẻ tiêu chảy cấp
Tiêu chảy là tình trạng đi tiêu nhiều lần trong ngày và lỏng (phân có khi chỉ là nước). Tiêu chảy chỉ là triệu chứng, do khá nhiều nguyên nhân gây ra: dị ứng hoặc rối loạn do ngộ độc thực phẩm; nhiễm Rotavirrus, nhiễm khuẩn (sigela, samonela, E.coli, nhiễm ký sinh trùng…). Do tiêu chảy cấp gây mất nước và chất điện giải nên trong điều trị, đặc biệt là đối với trẻ em, vấn đề hàng đầu được đặt ra là bù nước và chất điện giải tại nhà bằng đường uống, tức là trước khi tính đến chuyện cầm tiêu chảy, hãy dùng gói oresol (đối với trẻ em, có thể đến 80% tiêu chảy là do nhiễm virut, trường hợp này chỉ cần bù nước và chất điện giải). Dung dịch oresol cần pha đúng theo hướng dẫn trên bao bì, tức tùy loại mà pha 1lit nước hay 200ml), cho trẻ uống từ 50-100ml sau mỗi lần đi tiêu. Nếu trẻ nôn, 10 phút sau tiếp tục cho trẻ uống nhưng uống chậm hơn (uống từng thìa), uống cho tới khi trẻ ngừng đi tiêu.
Chú ý không dùng thuốc cầm tiêu chảy và thuốc chống nôn, nếu dùng, tuy số lần tiêu chảy có giảm nhưng thực tế thì phân và độc tố vi khuẩn và virut lại ứ đọng trong ruột sẽ làm tiêu chảy kéo dài hơn. Điều quan trọng là cha mẹ cần theo dõi sát dấu hiệu mất nước để đưa đi khám và điều trị kịp thời. Các dấu hiệu cho thấy trẻ bị mất nước là trẻ lừ đừ, mắt trũng và khóc không có nước mắt, môi khô...
Về nuôi dưỡng: Tránh sai lầm khi trẻ bị tiêu chảy mà người nhà không cho trẻ ăn uống gì vì “ăn vào lại thấy đi tiêu chảy” hoặc kiêng quá mức, điều này chỉ làm cho trẻ càng thiếu nước và dễ kiệt sức hơn. Trong thời gian bé tiêu chảy, cần tiếp tục cho trẻ bú mẹ và tăng số lần bú. Nếu bé không bú mẹ thì pha sữa bò loãng hơn hằng ngày với nước cháo và chia cho ăn nhiều bữa trong ngày. Với trẻ đã ăn bổ sung thì có thể cho ăn số lượng ít hơn, loãng hơn, nấu bột với cà rốt, thịt gà xay nhỏ. Nếu trẻ không đỡ, nên đưa ngay tới cơ sở y tế để xử lý kịp thời.
Chú ý: chỉ dùng kháng sinh khi thấy phân có máu, mủ (hội chứng lỵ) hoặc có dịch tả (theo chỉ định của bác sĩ) vì dùng kháng sinh không đúng dễ gây tiêu chảy kéo dài.
BS. Nguyễn Kim Dung
