Ho thuộc phạm vi chứng khái thấu trong y học cổ truyền. Nguyên nhân chính là do ngoại tà và nội thương. Ho do ngoại tà là do tà khí từ bên ngoài xâm phạm vào hệ hô hấp. Khi khí hậu thay đổi, lạnh và nóng thất thường thì phong tà bệnh độc rất dễ xâm nhập cơ thể. Ho do nội thương là khi công năng của tạng phủ trong cơ thể bị rối loạn thất điều, nội tà theo đó xâm nhập vào phế hệ mà gây bệnh. Có thể phân thành hai dạng: một là do các tạng phủ khác bị bệnh mà lan truyền vào phế gây bệnh tại phế, hai là bệnh tại tạng phế sinh ra... Bất luận tà khí từ bên ngoài vào hay tà khí tự sinh ra ở bên trong, thì đều có thể gây ra tình trạng phế mất tuyên giáng, phế khí thượng nghịch lên trên mà thành chứng ho. Tùy từng thể bệnh mà dùng bài thuốc phù hợp như sau:
Chữa ho có kèm theo khó thở do co thắt phế quản: Hoa cúc bách nhật (100-200g) sấy khô, tán bột mịn, ngày uống 3 lần, mỗi lần 6g với nước đun sôi để nguội.
Chữa ho do phế hư: Hoa kim tước 500g, mật ong 500g. Hoa kim tước rửa sạch, đem sắc 3 lần, mỗi lần trong 30 phút rồi trộn cả 3 nước sắc lại, đổ mật ong vào cô lại bằng lửa nhỏ thành dạng cao đặc, để nguội rồi đựng trong lọ kín dùng dần. Mỗi ngày uống 3 lần, mỗi lần 1 thìa với nước ấm.
Hoa đu đủ đực
Chữa các chứng ho: Hoa đỗ quyên 200g, sấy khô tán bột, mỗi ngày uống 3 lần, mỗi lần 10g với nước đun sôi để nguội.
Chữa ho gà: Hoa đu đủ đực 30g, đem hấp với đường phèn lượng vừa đủ, chia uống vài lần trong ngày. Cũng có thể kết hợp hấp thêm với lá hẹ 10g, hạt chanh 10g.
Chữa chứng ho suyễn lâu ngày: Khoản đông hoa 250g, tuyền phúc hoa 250g, mật ong 500g. Hai loại hoa cho vào túi vải, ngâm nước trước khi sắc. Sắc nhỏ lửa 30 phút, sắc 3 lần như vậy rồi hòa 3 nước sắc với nhau, thêm mật ong, đem cô nhỏ lửa cho đến khi thành dạng cao đặc, để nguội, đựng trong lọ kín dùng dần. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 10ml, dùng liên tục trong 15 ngày.
Chữa ho có kèm theo khó thở: Khoản đông hoa 15g, cúc bách nhật 15g, mật ong 250g. Hai thứ hoa đem sấy khô tán bột rồi hòa với mật ong, đựng trong lọ kín dùng dần. Mỗi ngày uống 3 lần, mỗi lần 10ml với nước ấm.
Chữa ho do cảm mạo phong hàn, tiếng ho nặng, khạc đờm trắng loãng: Tuyền phúc hoa 5g, khoản đông hoa 10g, hạnh nhân 10g, đường đỏ 30g. Sắc kỹ, lấy nước bỏ bã, thêm đường đỏ, uống nhiều lần thay trà trong ngày.
Chữa ho do cảm mạo phong nhiệt, có sốt, khó thở, tức ngực, khạc đờm vàng: Hoa mướp 24g rửa sạch, hãm với nước sôi trong bình kín 15-20 phút thì dùng được, pha thêm mật ong, uống thay trà.
Chữa ho do phong nhiệt, giải độc, lợi tiểu tiêu thũng: Dã cúc hoa 30g, bạch mao căn 30g, đường trắng 30g. Đem dã cúc hoa và bạch mao căn hãm với nước sôi trong bình kín, sau chừng 15 phút thì dùng được, pha với đường trắng uống thay trà.
Chữa ho do đàm thấp, ho và khạc đờm nhiều, đờm sắc trắng hoặc trắng xám: Hoa quế khô 3g, vỏ quýt 10g. Hai thứ thái vụn, hãm với nước sôi trong bình kín, uống thay trà.
Khoàn đông hoa.
Chữa ho do phế táo, giải độc, nhuận phế chỉ khái: Kim ngân hoa 30g sắc với 500ml nước trong 15 phút, sau đó bỏ bã lấy nước, hoà thêm 50g mật ong, chia uống trong ngày.
Chữa chứng ho có khạc nhiều đờm: Hoa bách hợp 30g, mật ong 50g. Hấp cách thuỷ, chia ăn trong ngày, 7-10 ngày là một liệu trình.
Chữa ho và khái huyết tư âm nhuận táo: Hoa phượng tiên 30g, trứng gà 3 quả. Trứng gà luộc chín, bóc bỏ vỏ, sắc với hoa phượng tiên 30 phút, khi được, ăn trứng và uống nước luộc.
Chữa ho do đàm nhiệt, tán uất, thuận khí chỉ khái: Hoa mai khô 5g đem hãm với nước sôi, uống thay trà.
Chữa ho do phong nhiệt và đàm nhiệt: Hoa mai khô 10g, khoản đông hoa 10g, gạo tẻ 60g, mật ong vừa đủ. Gạo nấu thành cháo rồi cho hoa mai và khoản đông hoa đã tán thành bột vào đun thêm 5 phút nữa, thêm mật ong, chia ăn 2-3 lần trong ngày.
Chữa ho và khái huyết hạ khí, trấn khái hoá đàm: Hoa sơn trà 30g sấy khô, tán bột hoà đều với 250g mật ong, đựng trong lọ kín dùng dần. Ngày uống 2 lần, mỗi lần 10ml với nước ấm.
Chữa chứng ho ở những người suy nhược cơ thể: Hoa phù dung 50g, gan lợn 150g và gia vị vừa đủ. Đem hoa phù dung luộc cùng gan lợn, khi chín lấy gan lợn ra thái miếng, bỏ bã hoa, thêm gia vị, ăn gan, uống nước luộc. Cũng có thể dùng hoa phù dung hãm uống thay trà cùng với đường phèn.
