Những ngày gần đây, gia đình anh Khánh như "ngồi trên đống lửa" vì kiến ba khoang xuất hiện ngày càng nhiều. Dù đã đóng kín cửa, giăng màn khi ngủ và xịt thuốc diệt côn trùng, từng người trong gia đình anh vẫn liên tục bị bỏng rát do tiếp xúc với dịch độc của kiến.
Con nhỏ nhà anh bị ở cằm, còn vợ thì nổi mẩn đỏ ở xung quanh mắt... "Cứ tưởng ở nhà phố thì yên, ai ngờ kiến ba khoang hoành hành ghê gớm như vậy", anh Khánh than thở.
Kiến ba khoang liên tục xuất hiện trong nhà anh Khánh. Ảnh: NVCC.
Không chỉ nhà anh Khánh, gia đình chị Hương ở cùng khu cũng rơi vào cảnh tương tự. Nhà chị ở tầng 21, tưởng cao sẽ tránh được, nhưng mấy hôm nay kiến ba khoang vẫn bay vào nhà dù gia đình chị đã cẩn thận lắp lưới chống côn trùng. "Mẹ con tôi bị dính độc kiến ở cổ và vai, rát bỏng suốt mấy ngày. Cảm giác như bị bỏng lửa", chị Hương nói.
Mỗi tối, gia đình anh Khánh và gia đình chị Hương đều phải đóng kín cửa, tắt bớt đèn. Trẻ con sợ hãi, người lớn lo lắng mất ăn mất ngủ vì loại "kiến độc" nhỏ bé này.
"Cả khu nhà tôi đều bị, mà chẳng biết đến bao giờ mới hết....", chị Hương thở dài.
Kiến ba khoang thường xuất hiện vào thời điểm nào?
Trao đổi với PV Báo Sức khỏe và Đời sống, BSCKII Nguyễn Tiến Thành - thành viên Hội Da liễu Việt Nam cho biết, kiến ba khoang (tên khoa học Paederus spp.) là một loài bọ cánh cứng nhỏ thuộc họ Staphylinidae. Chúng không phải là "kiến" thật sự dù hình dáng khá giống.
Cơ thể kiến ba khoang dài khoảng 7–10mm, có màu cam – đen đặc trưng, di chuyển nhanh, thường xuất hiện ở nơi ẩm thấp, gần ruộng lúa, vườn cây hoặc khu vực nhiều ánh sáng vào buổi tối.
Tại Việt Nam, chúng thường bùng phát mạnh vào mùa mưa, thời điểm thu hoạch lúa (tháng 8–10 hằng năm). Thời tiết ẩm ướt thuận lợi cho sinh sản của côn trùng, trong khi ánh đèn huỳnh quang trong nhà lại thu hút chúng bay vào.
Chất độc pederin trong kiến ba khoang gây phồng, rộp, bỏng rát da. Ảnh: BSCC.
Kiến ba khoang nhỏ bé nhưng "độc lực" mạnh
BSCKII Nguyễn Tiến Thành cho hay, kiến ba khoang không đốt, không cắn. Tổn thương da xảy ra khi ta vô tình chà, bóp hoặc đập khiến chất độc Pederin trong cơ thể chúng dính lên da. Độc tố này cực mạnh, mạnh hơn asen khoảng 12–15 lần, nhưng chỉ gây độc tại chỗ chứ không ảnh hưởng toàn thân.
"Sau vài giờ tiếp xúc, vùng da sẽ nóng rát, đỏ, rồi nổi mụn nước hoặc mụn mủ nhỏ, xếp thành vệt dài theo hướng ta quệt tay. Vị trí hay gặp là mặt, cổ, cánh tay, vai. Nếu không xử lý đúng, vùng viêm có thể loét, nhiễm trùng hoặc để lại vết thâm, sạm kéo dài.
Một số trường hợp nặng (đặc biệt quanh mắt, vùng sinh dục) có thể gây viêm da nặng, sưng nề, chảy dịch hoặc viêm kết mạc – cần được khám chuyên khoa sớm", BSCKII Nguyễn Tiến Thành thông tin.
BSCKII Nguyễn Tiến Thành khuyến cáo, trong trường hợp bị dính dịch độc của kiến ba khoang, điều quan trọng nhất là người dân cần rửa ngay vùng tiếp xúc bằng nước sạch và xà phòng nhiều lần.
"Pederin là chất độc tan trong nước, nên rửa sớm giúp giảm đáng kể tổn thương. Sau đó, chườm lạnh nhẹ hoặc rửa bằng dung dịch sát khuẩn loãng (như povidone-iodine, nước muối sinh lý). Bôi thuốc chống viêm có chứa corticosteroid nhẹ – trung bình (hydrocortisone 1%, betamethasone valerate 0,05%) ngày 1–2 lần trong 3–5 ngày.
Nếu da có mụn nước, rỉ dịch... nên bôi thêm thuốc mỡ kháng sinh (mupirocin hoặc fucidin) để phòng nhiễm trùng. Trong trường hợp sưng đau, ngứa nhiều, có thể uống kháng histamin hoặc dùng thuốc chống viêm toàn thân liều ngắn theo hướng dẫn bác sĩ.
Người dân tuyệt đối không tự pha thuốc, không bôi dung dịch dân gian vì dễ làm da bỏng thêm và lan rộng vùng tổn thương", BSCKII Nguyễn Tiến Thành khuyến cáo.
BSCKII Nguyễn Tiến Thành thăm khám cho bệnh nhân. Ảnh: BSCC.
Cách xử trí khi phát hiện kiến ba khoang
Theo BSCKII Nguyễn Tiến Thành, thực tế có rất nhiều bệnh nhân nhập viện trong tình trạng da loét sâu, nhiễm trùng nặng chỉ vì xử trí sai ngay từ đầu. Một số sai lầm phổ biến có thể kể đến như: Dùng các chất dân gian như kem đánh răng, nước mắm, chanh, rượu, lá cây… khiến da bỏng rát thêm; Cào gãi, bóp mụn nước, làm lan chất độc sang vùng da lành; Bôi corticoid mạnh kéo dài gây teo da, giãn mạch, thậm chí bội nhiễm nấm hoặc vi khuẩn; Không đến khám sớm khi tổn thương ở vùng đặc biệt như quanh mắt, vùng sinh dục hoặc lan rộng toàn thân.
Cần lưu ý
- Phòng ngừa luôn quan trọng hơn điều trị, chính vì vậy mỗi gia đình nên đóng cửa, lắp lưới chống côn trùng, nhất là vào buổi tối.
- Thay đèn huỳnh quang bằng đèn vàng ấm – loại ánh sáng ít thu hút kiến.
- Ngủ trong màn, tránh tắt/bật đèn đột ngột vì kiến sẽ bay theo nguồn sáng mới.
- Dọn cỏ, rác, rơm rạ quanh nhà – nơi trú ngụ của kiến.
- Khi thấy kiến ba khoang trên người, thổi nhẹ cho bay đi hoặc dùng giấy hất ra, tuyệt đối không chà, không đập.
- Hướng dẫn trẻ em và người cao tuổi nhận biết sớm để tránh phản xạ gãi hoặc đập kiến.
"Kiến ba khoang không nguy hiểm nếu chúng ta hiểu đúng và xử trí sớm. Độc tố của kiến ba khoang chỉ gây hại khi bị chà sát. Vì vậy, cần bình tĩnh, rửa ngay bằng nước và tránh gãi là 'thuốc giải độc' tốt nhất", BSCKII Nguyễn Tiến Thành nhấn mạnh.
