Nhưng khi việc thả cá đi cùng với thả những chiếc túi nilon và rác thải thì nét văn hóa này cũng phần nào bị mất đi ý nghĩa tốt đẹp này.
Thả cá - Đừng thả rác
Những năm gần đây, việc người dân sau khi làm lễ cúng ông Công ông Táo thường mang thả cá, thả tro hóa vàng nhưng thả luôn cả rác thải, đó là những túi nilon xuống sông đã tạo nên những hình ảnh không đẹp. Phong tục thả cá chép, quan niệm dân gian không chỉ được cho là phương tiện giúp ông Táo lên chầu trời, xét từ góc độ Phật giáo, phóng sinh cá chép thể hiện sự từ bi cũng như truyền thống nhân đạo của nhân dân ta, xét về khía cạnh môi trường, việc thả cá chép còn góp phần làm đa dạng sinh học tại những khu vực cá được thả. Lý thuyết là vậy, tuy nhiên, trên thực tế, việc thả cá không đúng cách cùng với ý thức kém của một bộ phận dân cư lại gây ra những ảnh hưởng tiêu cực đối với môi trường.
Theo GS.TS. Đặng Kim Chi - Phó Viện trưởng Viện KH&CN môi trường, Đại học Bách khoa Hà Nội, Việt Nam đang là nước tiêu thụ nhiều nhựa thứ 4 thế giới. Số liệu của Hiệp hội Bảo tồn đại dương (Ocean Conservancy) công bố vào năm 2018 cũng cho thấy: Việt Nam là nước nằm trong số 5 quốc gia hàng đầu trên thế giới về xả đồ nhựa phế thải vào đại dương. Theo Hiệp hội này, điều tỏ ra mâu thuẫn khi có hàng chục quốc gia có nền kinh tế lớn hơn Việt Nam nhiều lần nhưng có lượng chất thải nhựa ít hơn nhiều. Túi nilon, các sản phẩm nhựa dùng một lần đang để lại rất nhiều hậu quả nghiêm trọng đến môi trường sinh thái.
Theo tính toán của các chuyên gia, lượng nhựa được sản xuất trên toàn cầu sẽ tiếp tục tăng rất nhanh, dự kiến gấp 3 lần vào năm 2050, đạt mốc 1.124 triệu tấn. Các chuyên gia cũng khuyến cáo, ngay từ bây giờ, không chỉ mỗi cá nhân mà từng doanh nghiệp cần nâng cao ý thức trong việc sản xuất, sử dụng các sản phẩm thân thiện với môi trường để ngăn chặn “thảm họa trắng” từ túi nilon và đồ nhựa với môi trường sống tương lai.
Thông điệp: Thả cá, đừng thả rác.
Thông điệp bảo vệ môi trường
Xuất phát từ thực trạng trên tại Thủ đô Hà Nội và một số đoàn viên, thanh niên đã cùng chung tay kêu gọi người dân với thông điệp “Thả cá, đừng thả túi nilon” nhằm giảm lượng rác thải nilon xuống sông, hồ trong ngày ông Công, ông Táo về trời. Tại các điểm thả cá, khi có người dân đến thả, các bạn trẻ nhanh chóng tiếp cận để giúp đỡ người dân thả cá, đồng thời tuyên truyền không để mọi người thả cả túi nilon xuống sông.
Những tấm biển với thông điệp bảo vệ môi trường như: “Thả cá, đừng thả túi nilon”, “Hãy giữ sạch môi trường”... đã xuất hiện tại các điểm thả cá. Các thùng đựng rác di động cũng được đặt để người dân bỏ rác sau khi thả cá.
Tại Thanh Hóa, anh Lê Văn Tú - Phó Bí thư Đoàn phường Đông Sơn, TP. Thanh Hóa, cho biết: Các đoàn viên của phường dậy từ 6h sáng để treo băng rôn, buộc các túi rác tại khu vực quanh cầu để người dân bỏ túi nilon vào. Đồng thời, các đoàn viên sẽ liên tục túc trực để hướng dẫn, giúp đỡ mọi người.
Tại Hà Nội, có một dự án “Đường Táo quân” của thành đoàn Hà Nội bắt đầu triển khai vào năm 2013. Hàng năm, vào 21/12 âm lịch, đoàn tình nguyện gồm hơn 100 thành viên đứng dọc 2 bên cầu Long Biên tuyên truyền, giúp người dân thả cá chép, thu dọn rác, vàng mã... để bảo vệ môi trường. Việc làm trên đã được rất nhiều người dân đồng tình ủng hộ.
Ông Nguyễn Ngọc Việt - Bí thư Thành đoàn Hà Nội cho biết, nhận thấy tình trạng người dân vứt tro hóa vàng, túi cá từ trên cầu Long Biên xuống sông Hồng gây ô nhiễm môi trường, mất mỹ quan nên Hội Thắp lửa trái tim thuộc Thành đoàn Hà Nội đã được thành lập để tuyên truyền, giúp người dân thả cá và thu dọn rác thải. Hàng năm, Hội sẽ tuyển thành viên (khoảng hơn 100 người) để cùng nhau thực hiện dự án “Đường Táo quân”. Từ 21/12 ân lịch, Hội ra quân, đứng tuyên truyền, giúp đỡ người dân thả cá đúng cách - ông Việt cho biết.
Năm nay, một số người nước ngoài cũng có mặt cùng các nhóm tình nguyện vận động, trợ giúp người dân thả cá sao cho vừa phù hợp lễ nghi nhưng vẫn giữ gìn vệ sinh môi trường.
Được biết, không chỉ ở Hà Nội, Thanh Hóa mà ở nhiều tỉnh thành khác trên cả nước hưởng ứng thông điệp trên, nhiều đoàn viên thanh niên đã bằng nhiều phương pháp, bỏ công sức vận động người dân tuân thủ thông điệp này. Hy vọng với thông điệp “Thả cá - Đừng thả rác” không chỉ trong ngày ông Công, ông Táo được các đoàn viên, thanh niên triển khai hàng năm mà trong những ngày thường cũng cần được vận động thường xuyên nhằm đảm bảo môi trường sống của chúng ta không phải sống chung với rác.