Không những là món ăn ngon, cá chép còn có tác dụng chữa bệnh tốt. Thịt cá, vây cá, mật cá và đầu cá đều là những vị thuốc trong y học cổ truyền.
Theo Đông y, thịt cá chép có vị ngọt, tính bình; vào tỳ thận. Có tác dụng lợi thủy tiêu thũng, hạ khí thông nhũ. Dùng cho các trường hợp phù thũng bụng phù trướng, hai chân phù nề, vàng da, ứ tắc sữa... Vảy cá có tính bình, tác dụng cầm máu. Mật cá có vị đắng tính lạnh, không độc, có tác dụng thông ứ, minh mục. Hằng ngày dùng 1 con (500 - 1.000g) dưới dạng nấu hầm, chiên, nướng. Sau đây là một số món ăn bài thuốc từ cá chép.
Chữa phù nề
Cá chép nấu cơm rượu (rượu cái): cá chép 1 con, rượu cái 1.500g đổ trên cá đặt sẵn trong nồi đun nhỏ lửa cho sôi, chín cá và cạn hết nước rượu. Không cho thêm dấm, muối đậu, ăn nóng. Dùng cho các trường hợp phù nề toàn thân.
Canh cá chép: cá chép (lấy phần nạc) 120g, hành một nắm, vừng rang giòn tán mịn, cá chép, hành đem nấu canh cho tiếp vừng bột tiêu gia vị, cho ăn khi đói. Dùng cho người cao tuổi bị phù do suy dinh dưỡng.
Cháo cá chép nấu bí đao thích hợp cho người bị phù suy dinh dưỡng, phù do bệnh thận, tim.
Canh bí đao hành hoa cá chép: cá chép 500g rửa sạch, để nguyên vẩy, bỏ ruột, bí đao 500g gọt vỏ bỏ ruột, thái lát. Hành củ cả lá 6 củ, thêm dầu, muối, nước nấu nhỏ lửa cho chín (nếu viêm thận phù nề giảm muối), thêm gia vị, cho ăn ngày 2 - 3 lần như ăn phụ. Dùng cho bệnh nhân phù suy dinh dưỡng, phù do bệnh thận, tim.
Cá chép hầm đậu đỏ: cá chép 1 con khoảng 1.000g làm sạch, xích tiểu đậu 50g, trần bì 6g, ớt đỏ 6g, thảo quả 6g; tất cả được cho trong bụng cá, đặt trong nồi áp suất cho thêm gừng, hành, muối, tiêu và đổ nước nấu hầm trong khoảng 1 giờ, cho thêm hành thái lát, rau tươi tùy ý, đun sôi, thêm nước dùng, gia vị, cho ăn khi còn nóng. Dùng cho các trường hợp phù nề vàng da, tiểu dắt, buốt, bệnh tiểu đường.
Canh cá chép xuyên tiêu: cá chép 1.000g, xuyên tiêu 15g, rau mùi, lá lốt, gừng, hành, dấm bỗng và gia vị thích hợp. Nấu ăn như nấu canh cá bình thường. Dùng cho các trường hợp phù nề, đặc biệt là các thể phù do thiểu dưỡng, do viêm cầu thận mạn, hội chứng thận hư.
Chữa hen suyễn, ho gà, ù tai
Canh cá chép bối mẫu: cá chép 250g, xuyên bối mẫu tán mịn 6g, đem nấu canh, cho ăn liên tục 1 - 3 tuần. Dùng cho bệnh nhân ho gà, hen suyễn.
Cháo não cá chép: 30 - 60g não cá chép (mổ đầu cá lấy não), gạo tẻ 60g cùng đem nấu cháo, thêm gia vị cho ăn khi đói. Dùng cho người cao tuổi ù tai điếc tai.
Kiêng kỵ: Không dùng cho người có biểu hiện hôn mê gan, tăng urê huyết.
