Người xưa gọi cá chạch là “nhân sâm” dưới nước bởi bên cạnh giá trị dinh dưỡng nó còn có nhiều tác dụng chữa bệnh. Thịt cá chạch có lượng mỡ khá thấp nhưng lượng đạm lại rất phong phú, cao hơn nhiều so với các loại thịt và cá khác. Trong 100g cá chạch có 16g đạm; 3,2g đường; 2g chất béo; các vitamin A, B1, B2, P và 17 axít amin dễ hấp thụ. Theo y học cổ truyền, cá chạch có vị ngọt, tính bình không độc, bổ khí huyết, cường dương, chống lão suy, trị ra mồ hôi trộm, tiêu khát, trĩ, tiểu tiện không thông, giải say rượu, chữa viêm gan mật, vàng da, tụy, bệnh ngoài da, mẩn ngứa; là thức ăn quý của người cao tuổi. Bài viết này xin giới thiệu một số món ăn - bài thuốc từ các chạch bổ khí huyết.
- Cháo cá chạch dùng cho người cao tuổi, chống lão suy: cá chạch tươi 300-500g, gạo tẻ 300g. Cá chạch làm sạch, gạo vo để ráo. Cho gạo vào nồi, nước vừa đủ, nấu cháo, khi cháo sắp được thì cho cá chạch đã ướp và xào vào cháo, nấu tiếp một lúc nữa là được. Khi ăn cho gia vị và tiêu bột.
-Canh cá chạch tráng dương: 5 - 6 con cá chạch tươi sống loại vừa, làm sạch nhớt, bỏ ruột, đem rán mềm xương, rán mỡ hoặc dầu để khử tanh, thêm 300ml rượu trắng hoặc 600ml nước, vài lát gừng, đun nhỏ lửa đến lúc nước canh có màu trắng sữa là được. Bỏ lớp dầu trắng sữa, phần nước và thịt còn lại, cho thêm một chút muối. Ăn cái và nước canh. Dùng cho người kém ăn, xanh xao, thiếu máu, nghiện rượu, bệnh gan, suy nhược thần kinh và thể lực.
- Chữa suy nhược thiếu máu: cá chạch 250g. thịt lợn nạc 50g, gừng 5g, tiêu bột 5g, nước vừa đủ. Cá chạch rán qua, cho nước, thịt, gừng, đun to lửa 10 phút rồi hầm nhừ thịt đến khi nước còn một nửa, nêm gia vị là được. Ăn trong ngày.
- Canh cá chạch chữa tiểu đường: làm sạch cá chạch, bỏ hết nhớt, xương, ruột. Nấu canh cá chạch với lá sen non (lượng tùy ý). Ăn trong ngày.
Hoặc cá chạch 10 con làm sạch nhớt, bỏ xương, ruột, lá sen khô vừa đủ. Cá chạch phơi chỗ mát cho khô, bỏ đầu, đuôi đốt thành than. Lá sen khô tán bột. Trộn 2 thứ với nhau. Mỗi lần dùng 10g. Ngày uống 3 lần với nước sôi để nguội.
Cá chạch với tỏi chữa phù thũng: làm sạch cá chạch bỏ hết nhớt, xương, ruột, làm sạch nấu với rượu cho chín rồi ăn.
Lương y Minh Chánh