Bữa cơm thiếu chất dinh dưỡng: Thực trạng đáng báo động từ bữa ăn của trẻ em vùng núi

Nguy cơ nổi cộm tại Tây Nguyên

Theo TS.BS Trương Hồng Sơn – Viện trưởng Viện Y học ứng dụng Việt Nam, trong khi nhiều địa phương phải đối mặt với "gánh nặng kép" về dinh dưỡng trẻ em thì ở Tây Nguyên, suy dinh dưỡng và thiếu vi chất vẫn là vấn đề nổi bật. Trẻ em nơi đây thường thiếu sắt, kẽm, vitamin A, D… là những nhóm chất quan trọng quyết định đến miễn dịch, tăng trưởng của trẻ.

Kết quả điều tra dinh dưỡng toàn quốc năm 2023 cho thấy, tỷ lệ trẻ dưới 5 tuổi suy dinh dưỡng thể thấp còi ở Việt Nam là 18,2% (mức trung bình theo phân loại của WHO). Tuy nhiên, Tây Nguyên lại ở mức cao nhất cả nước 25,9%, vượt xa mức trung bình quốc gia, cao hơn đáng kể so với khu vực đồng bằng.

Riêng tại tỉnh Gia Lai (trước khi sáp nhập), thống kê của Viện Vệ sinh Dịch tễ Tây Nguyên cũng ghi nhận, tỷ lệ trẻ mắc suy dinh dưỡng cấp tính chiếm 8,2% trên tổng số trẻ toàn tỉnh, trong đó suy dinh dưỡng cấp tính nặng chiếm 1,6%. Các trường hợp này thường tập trung ở các xã nghèo, hộ nghèo, vùng sâu, vùng xa. Trong chiến dịch uống Vitamin A và cân đo trẻ đã sàng lọc và phát hiện 374 trẻ suy dinh dưỡng cấp tính nặng cần hỗ trợ sản phẩm dinh dưỡng để điều trị.

Không chỉ xuất phát từ kinh tế khó khăn, một nguyên nhân quan trọng dẫn tới tình trạng này là thiếu kiến thức dinh dưỡng trong chăm sóc trẻ. Nhiều gia đình vẫn quan niệm "ăn no là đủ", chưa chú trọng đến chất lượng bữa ăn, thực hành dinh dưỡng đúng cách cho trẻ.

Tỷ lệ trẻ ở đây được tiếp cận với sữa hay sử dụng các sản phẩm từ sữa còn rất thấp. Cùng với đó những thói quen nuôi con sai lầm như kiêng khem quá mức khi ốm, cai sữa sớm cho trẻ, thực hành dinh dưỡng không đúng cách, thiếu quan tâm về vi chất dinh dưỡng… khiến cho tình trạng trẻ càng dễ suy dinh dưỡng, thấp còi, dễ mắc các bệnh như tiêu chảy, viêm đường hô hấp…

Các chuyên gia cảnh báo, trẻ ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi, vùng khó khăn khi bữa ăn không đủ dinh dưỡng sẽ đối mặt với nhiều nguy cơ. Trẻ không được cung cấp đủ dinh dưỡng sẽ chậm phát triển thể chất, trí tuệ, khó tiếp thu trong học tập, tác động cả về tâm lý. UNICEF Việt Nam từng nhấn mạnh rằng "Thấp còi hôm nay đồng nghĩa với mất cơ hội ngày mai".

Nỗ lực để cải thiện

Nhằm giải quyết tình trạng thiếu hụt dinh dưỡng, nhiều mô hình can thiệp đã được triển khai. Đáng chú ý là dự án bổ sung vi chất do Bộ Y tế phối hợp với UNICEF Việt Nam thực hiện tại Gia Lai và Điện Biên.

Kết quả năm 2024 cho thấy, gần 9.800 phụ nữ mang thai được cấp viên uống bổ sung, 5.600 trẻ nhỏ được nhận bột đa vi chất, hơn 500 trẻ suy dinh dưỡng cấp tính nặng được điều trị trong năm 2024. Những hoạt động này giúp giảm đáng kể tỷ lệ suy dinh dưỡng, đồng thời nâng cao nhận thức về vai trò của dinh dưỡng trong phát triển toàn diện trẻ em.

Theo TS.BS Trương Hồng Sơn, dinh dưỡng cho trẻ không chỉ là câu chuyện của từng bữa cơm, mà còn là bài toán phát triển thể chất cho tương lai, là ‘nền móng’ cho thế hệ mai sau.

Để cải thiện những nguy cơ từ bữa ăn thiếu dinh dưỡng, chuyên gia khuyến nghị cần xây dựng một hệ sinh thái bền vững có đầy đủ các bên tham gia. Gia đình cần đa dạng hóa thực phẩm, bổ sung rau xanh, trái cây, cá ít nhất 3 lần/tuần, chú trọng chất lượng hơn số lượng.

Khi trẻ đến trường, nhà trường cần xây dựng thực đơn học đường cân bằng, tổ chức hoạt động giáo dục dinh dưỡng cho học sinh. Và ngành y tế, địa phương… cần tăng cường giám sát thường xuyên tăng trưởng, phát hiện sớm trẻ suy dinh dưỡng hoặc thừa cân để có biện pháp can thiệp.