Nhân dịp Quốc khánh Vương quốc Nauy 17/5, Nhà hát Tuổi trẻ phối hợp với Đại sứ quán Vương quốc Nauy dàn dựng vở kịch kinh điển Brand của đại thi hào Henrik Ipsen. Tác phẩm như một món quà tinh thần gửi tới người dân Nauy và khán giả Việt Nam.
Đạo diễn - NSND Lê Hùng đã có những khắc khoải trong suốt chặng đường dàn dựng Brand. Đây là một vở bi kịch mang nặng yếu tố triết lý giữa mâu thuẫn của xã hội và bản ngã của con người. Tư tưởng mà đạo diễn muốn gửi đến người xem là sự đấu tranh giữa lòng quả cảm của con người khi đối mặt với những nỗi thống khổ nhất của họ.
Brand (1866) là một tác phẩm sân khấu được đánh giá xuất sắc nhất trong sự nghiệp của Ipsen. Ông dựng lên nhân vật Brand, một mục sư trẻ tuổi, có chí khí cương trực, không chịu a dua với thế tục, không chịu sự chi phối của nhà nước hoặc nhà thờ, hành động độc lập, với một quan niệm đạo đức cao cả, khắc nghiệt đối với bản thân và những người thân thiết nhất (mẹ, vợ và con). Brand tự thấy mình có sứ mệnh cần phải kiên trì thực hiện, đó là dìu dắt nhân dân lên những đỉnh cao của cuộc sống tinh thần. Brand chủ trương rằng “anh muốn là gì cũng được, nhưng phải toàn nhiên, trọn vẹn, đừng có nửa vời”.
 Cảnh trong vở Brand. |
Trong vở kịch Brand, Ipsen biểu hiện rõ khuynh hướng mà ông sớm có là “chủ nghĩa cá nhân và chủ nghĩa vô chính phủ” và cũng biểu hiện rõ ràng tính chất tuyệt đối chân thực của ông, ở chỗ ông đả kích thẳng tay những cái xấu của xã hội đương thời. Nhưng cuối cùng ông đã cho nhân vật chính diện của ông là Brand đi đến chỗ đường cùng, thất bại, thậm chí chết dưới một cơn núi tuyết lở, chứ không đưa ra một kết quả tốt đẹp giả tạo nào.
Trên sân khấu Nhà hát Tuổi trẻ, NS Như Lai đã thể hiện một Brand đầy ắp nội tâm, anh đã phần nào khắc họa được chàng kỵ sĩ trẻ tuổi như một tấn kịch của ý chí kiên cường, không bao giờ nao núng, tự lấy mình làm đối tượng và không thèm cân nhắc đắn đo tinh thần không thỏa hiệp, không chịu lùi bước trước số phận đã làm Brand phải hy sinh cả bản ngã của chàng.
Người phụ nữ luôn sưởi ấm trái tim Brand là Agnex (NS Nguyệt Hằng), nàng bị Brand chinh phục bởi lý tưởng cao cả ngay cả khi đang yêu chàng họa sĩ Aina. Chất giọng ngọt ngào và quyến rũ là điểm mạnh của Nguyệt Hằng, nhưng trở ngại lớn đối với chị là những trường đoạn diễn xuất nội tâm sâu sắc. Chính sự tôn thờ đối với Brand ngay lúc ban đầu đã đem lại cho tình yêu của Agnex và chàng đến bờ vực của sự mâu thuẫn về quan điểm với cái chết của con họ sau này. Brand luôn muốn Agnex phải quên đi những ưu phiền để tiếp tục sống, nhưng nàng không thể vượt qua được sự đau đớn nên đã rời bỏ Brand ngay trên tay chàng.
Đây là một vở kịch thơ rất khó về cách xử lý sân khấu, thể hiện lời thoại và lối diễn xuất. Nhưng đạo diễn Lê Hùng đã mang được cốt cách của triết lý phương Đông về vũ trụ và con người vào kịch như trong cảnh bé An bị chết, Agnex hiến dâng sinh linh nhỏ bé đó lên thiên đàng, đó là sự cứu rỗi một linh hồn khi đã bước sang thế giới bên kia. Brand cũng không chết ở núi tuyết như trong kịch bản mà chàng đã bị hấp lực của tôn giáo thiêu cháy, nguyên tắc ước lệ của sân khấu truyền thống dân gian, người xem hiểu rằng Brand đã chết cùng với tinh thần “hoặc là có tất cả, hoặc là không có gì”.
Nặng nề nhưng lôi cuốn và hấp dẫn sẽ kén chọn những tầng lớp khán giả, nhưng trên hết chúng ta sẽ thấy được màu sắc của sự kết hợp giữa sân khấu Việt Nam và sân khấu phương Tây một cách hài hòa. Tuy nhiên còn một số lời dịch xa rời với thực tế, thiết kế mỹ thuật chưa có sự giản dị theo đúng hàm ý của vở diễn.