Rất ít người biết rằng một số loại thuốc rất thông dụng có thể làm tăng cường độ của ánh sáng tới da, làm tăng nguy cơ sạm da, rám da, nổi mẩn da hoặc những rối loạn về da.
Hỏng da do thuốc
Tất cả những loại dược phẩm gây ra những hiện tượng này được phân loại là “dược phẩm nhạy cảm với ánh sáng (Sun-sensitizing drugs). Có nghĩa là những dược phẩm sẽ gây tác dụng phụ lên da khi người sử dụng tiếp xúc với ánh sáng mặt trời.
 |
Những phản ứng này sẽ tạo ra những vết mẩn, nổi đỏ trên da, hoặc là vết chàm (eczema). Những phản ứng dị ứng trên da này thường xuất hiện vài ngày sau khi tiếp xúc với ánh sáng mặt trời.
Dạng thứ hai là một dạng phổ biến hơn gọi là quang độc tính. Có rất nhiều thuốc gây nhạy cảm với ánh sáng dạng này. Dạng nhạy cảm này xảy ra sau khi tiếp xúc với ánh sáng mặt trời ngay sau khi sử dụng một số dược phẩm bao gồm dùng đường uống, đường chích...
Trong trường hợp này, dược phẩm trong cơ thể sẽ hấp thụ tia UV và sẽ thải vào da làm cho tế bào da bị chết. Chỉ sau vài ngày sử dụng dược phẩm, những triệu chứng sạm da, đỏ da, vết chàm sẽ xuất hiện rỏ ở những vùng da tiếp xúc với ánh nắng mặt trời. Có vài bệnh nhân thì những triệu chứng nhạy cảm với ánh sáng có thể tồn tại tới 20 năm kể từ ngày ngưng sử dụng thuốc.
Những thuốc dễ gây nhạy cảm với ánh sáng dạng này bao gồm những kháng sinh thuộc “gia đình” tetracycline, các loại thuốc kháng viêm không steroidal (nonsteroidal antiinflammatory drugs - NSAIDs) chẳng hạn như ibuprofen, thuốc tim mạch như cordarone.
Sự chẩn đoán các rối loạn da gây ra do dược phẩm nhạy cảm với ánh sáng thường được chẩn đoán bằng cách căn cứ vào tiền sử bệnh, xét nghiệm và thẩm tra lại việc sử dụng dược phẩm của bệnh nhân. Việc phát hiện và ngừng sử dụng những loại dược phẩm gây nhạy cảm với ánh sáng là việc vô cùng quan trọng trong điều trị các rối loạn da. Việc sử dụng kem chống nắng cũng là một việc rất quan trọng nên làm.
Không phải bất cứ ai cũng bị phản ứng khi sử dụng những loại dược phẩm nhạy cảm với ánh sáng. Cũng có thể xuất hiện một lần rồi thôi, cũng có những phản ứng cứ tái đi, tái lại. Những bệnh nhân nhiễm HIV là nhóm dễ bị ảnh hưởng bởi những dược phẩm gây nhạy cảm với ánh sáng nhiều nhất.
Các loại thuốc gây phản ứng nhạy cảm với ánh sáng
Dưới đây là những thuốc thường gây ra những phản ứng nhạy cảm với ánh sáng.
- Kháng sinh: doxycycline, tetracycline, ciprofloxacin, ofloxacin, levofloxacin, trimethoprim
- Kháng trầm cảm: sinequan (doxepin); and other tricyclics; St. John’s wort.
- Kháng histamin: promethazine, diphenhydramine.
- NAIDs: ibuprofen, ketoprofen, naproxen, celecoxib, piroxicam.
- Thuốc lợi tiểu: furosemide, burmetanide, hydrolorothiazide.
- Thuốc trị cao huyết áp: aldactazide, capoten, capazide, lotensin.
- Thuốc chống lo âu: xanax, librium, compazine.
- Thuốc hạ cholesterol: zocor, questran, lescol, lovastatin.
- Thuốc tránh thai: estradiol, progesterin.
- Thuốc trị bệnh tiểu đường týp 2: glipizide, glyburide.
- Thuốc an thần: chlorpromazine, fluphenazine, perazine, perphenazine, thioridazine, chlorprothixene, thiothixene.
- Thuốc kháng nấm: griseofulvin.
- Các loại thuốc nhóm Sulfonamides: sul fadiaz ine, sul famethi zole, sulfamethoxazole, sulfasalazine, sulfisoxazole.
- Các loại thuốc khác: paraaminobenzoic acid (PABA), 5-FU, amiodarone, diltiazem, quinidine, hydroxychloroquine, coal tar, enalapril, dapsone, cinnamates, benzophenones, salicylates... Ngoài dược phẩm ra, một số thực phẩm cũng có thể làm cho da bị nhạy cảm với ánh sáng nếu những loại thực phẩm này tiếp xúc với da hoặc lấy dịch ép bôi vào da (để làm đẹp, hoặc làm giảm đau...) như chanh, cần tây, cà rốt, trái sung, rau mùi tây (parsley)...
DS. NGUYỄN BÁ HUY CƯỜNG (ĐH Dược Murdoch - Úc)