Trong dự thảo luật Dân số trình Quốc hội sắp tới, Bộ Y tế trình 2 phương án đề điều chỉnh mức sinh, trong đó nghiêng về phương án 1, cho phép các cặp vợ chồng được quyết định có trách nhiệm về số con, thời gian sinh con và khoảng cách sinh.
Nội dung này khiến không ít người hiểu lầm có thể sinh con thoải mái. Tuy nhiên TS Nguyễn Huy Quang, Vụ trưởng Vụ Pháp chế, Bộ Y tế cho rằng, hiểu như vậy là chưa đúng.
Theo Bộ Y tế, mức sinh hiện nay còn rất khác biệt giữa các vùng, tỉnh thành. Một số nơi có mức sinh rất thấp, thấp hơn nhiều so với mức sinh thay thế. Ví dụ, TP HCM mức sinh 1,45 con trên một phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, Bà Rịa - Vũng Tàu 1,56 con. Hầu hết các tỉnh thuộc trung du và miền núi phía Bắc có mức sinh cao nhất từ 2,5 con trên một phụ nữ tuổi sinh đẻ, tỉnh có mức sinh cao nhất là Lai Châu: 3,11 con.
Vì thế, để phù hợp với tình hình mới, Bộ Y tế đề xuất hai phương án:
Phương án 1: Các cặp vợ chồng, cá nhân có quyền quyết định một cách có trách nhiệm về thời gian sinh con, khoảng cách sinh và số con. Nhà nước khuyến khích chỉ sinh đến hai con.
Phương án 2: Quy định như hiện hành, sinh một hoặc hai con, trừ trường hợp đặc biệt do Chính phủ quy định.
Ở cả hai phương án, Bộ Y tế chú trọng quy định chính sách, biện pháp trong từng giai đoạn, từng vùng, tỉnh, thành để duy trì mức sinh thay thế và điều tiết mức sinh hợp lý (giảm ở những nơi có mức sinh cao, khuyến khích mỗi cặp vợ chồng sinh đủ 2 con ở những nơi có mức sinh thấp).
Việt Nam đã bước vào thời kỳ dân số vàng Ảnh internet
TS Nguyễn Huy Quang, Vụ trưởng Pháp chế, Bộ Y tế cho biết, phương án 1 sẽ được áp dụng rất linh hoạt, mềm dẻo. Ngoài việc trao quyền tự quyết cho các cặp vợ chồng, Nhà nước khuyến khích các cặp vợ chồng, cá nhân chỉ sinh đến 2 con.
“Bộ Y tế ủng hộ phương án nới lỏng chính sách sinh con nhưng không đồng nghĩa các cặp vợ chồng được sinh thoải mái. Hiểu đúng phương án 1 là điều chỉnh số lượng con phù hợp với mức sinh thay thế hay nới lỏng mức kiểm soát sinh”- TS Quang nói.
Ở mỗi giai đoạn, từng vùng, từng tỉnh thành sẽ có quy định chính sách để duy trì mức sinh thay thế và điều tiết mức sinh hợp lý trong phạm vi cả nước. Điều này đồng nghĩa giảm sinh ở những tỉnh có mức cao, khuyến khích sinh ở những nơi sinh ít. Theo đó, đề xuất này sẽ tạo sự chủ động cho các địa phương trong việc điều chỉnh mức sinh. Những nơi có mức sinh cao như Lai Châu 3,11 con, Quảng Trị 2,94 con, Hà Giang 2,93 con... sẽ phải giảm xuống, nhưng các tỉnh có mức sinh thấp như TP.HCM 1,45 con, Vũng Tàu 1,56... con sẽ phải tăng lên.
Theo TS Quang, đây là quy định mở, đáp ứng cho từng nhóm đối tượng, từng vùng miền. Linh động vậy nhưng không thể lấy chính sách dân số của tỉnh vùng núi áp dụng cho Hà Nội được. Tất cả các địa phương sẽ phải có chính sách điều chỉnh cho sát mức sinh thay thế chứ không thể sinh thoải mái 3-4 con. Nếu cân bằng được giữa các vùng thì thời gian dân số vàng sẽ kéo dài hơn.
Cũng theo phân tích của TS Quang, phương án 1 có tới 4 ưu điểm lớn, bên cạnh hạn chế là có nguy cơ bùng nổ dân số trở lại và chưa có căn cứ pháp lý để xử lý vi phạm sinh nhiều con. Trước hết, phương án 1 tôn trọng, đảm bảo quyền con người, trong đó có quyền sinh sản theo tinh thần Hiến pháp 2013.
Thứ hai, phương án này phù hợp với các công ước quốc tế Việt Nam đã ký kết.
Thứ ba, phương án này đúng bản chất công tác dân số. Coi đây cuộc vận động lớn toàn dân, có chính sách khuyến khích vật chất và tinh thần, đảm bảo nhân lực cho phát triển.
Và thứ tư là phương án này phù hợp với tình hình thực tế khi mức sinh ngày càng giảm, xu hướng vô sinh gia tăng.
Trên thực tế Việt Nam đã áp dụng chính sách mỗi cặp vợ chồng có 1-2 con thời gian dài, nếu thêm 5-10 năm tới sẽ không đảm bảo mức sinh thay thế khiến dân số bị già hóa, thiếu nguồn lực lao động, tạo ra gánh nặng chăm sóc sức khỏe người già, gây nguy hiểm cho chính sách an sinh xã hội nếu không chuẩn bị kỹ.
Dược biêt, Dự án Luật dân số dự kiến trình Chính phủ vào quý 1 năm 2018, dự kiến trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại kỳ họp tháng 6/2018, trình Quốc hội cho ý kiến vào kỳ họp tháng 10/2018. Dự thảo vừa được Bộ Y tế chuyển sang Bộ Tư pháp thẩm định.
