Ông Lê Thành Công - Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính, Bộ Y tế thông tin như vậy khi trao đổi với phóng viên Báo Sức khỏe & Đời sống về những nội dung liên quan đến vaccine tiêm chủng mở rộng.
- Xin ông cho biết nguyên nhân của tình trạng thiếu vaccine trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng hiện nay?
Ông Lê Thành Công: Trong thời gian vừa qua, Bộ Y tế đã nhận được một số văn bản của một số địa phương đề nghị Bộ Y tế tiếp tục thực hiện mua sắm vaccine chung cho tiêm chủng mở rộng.
Giai đoạn từ năm 2023 trở về trước, Bộ Y tế được giao kinh phí để thực hiện mua vaccine tập trung trong Chương trình mục tiêu Y tế - Dân số (theo Quyết định số 1125/QĐ-TTg ngày 31/07/2017 của Thủ tướng Chính phủ), đối với các vaccine thuộc chương trình tiêm chủng mở rộng và được ngân sách nhà nước cấp cho Bộ Y tế thì Bộ Y tế thực hiện mua sắm tập trung cho các địa phương.
Cụ thể, Bộ Y tế mua sắm tập trung đối với vaccine 5 trong 1, đối với vaccine sản xuất trong nước, Bộ Y tế thực hiện theo cơ chế nhà nước đặt hàng.
Ông Lê Thành Công - Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch Tài chính, Bộ Y tế.
Trong giai đoạn này, chương trình mục tiêu y tế dân số đã kết thúc. Để có lộ trình chuyển đổi phù hợp từ mua sắm bằng ngân sách trung ương chuyển sang địa phương, Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 129/2020/QH14 ngày 13/11/2020 về phân bổ ngân sách Trung ương năm 2021. Theo đó, Bộ Y tế vẫn được giao dự toán từ nguồn Ngân sách Trung ương để mua tập trung và cung ứng cho cả nước nên chưa xảy ra thiếu vaccine. Trong giai đoạn này, Bộ Y tế đã có các văn bản hướng dẫn các địa phương lập nhu cầu và bố trí ngân sách để mua vaccine.
Từ năm 2023 khi chuyển đổi chương trình mục tiêu y tế dân số trở về thành nhiệm vụ chi thường xuyên cho các địa phương, trong đó có bố trí ngân sách để mua vaccine. Theo đó thực hiện Luật đầu tư công, Luật Ngân sách nhà nước và theo phân cấp bố trí ngân sách, các địa phương phải bố trí ngân sách đảm bảo để mua vaccine. Như vậy cơ chế mua sắm tập trung của Bộ Y tế khi không được giao ngân sách sẽ có vướng mắc.
Về kinh phí, thực hiện Nghị quyết số 129/2020/QH14 ngày 13/11/2020 nêu trên, Luật ngân sách nhà nước và hướng dẫn của Bộ Tài chính thì khi chuyển thành nhiệm vụ của chương trình mục tiêu y tế - dân số sang nhiệm vụ chi thường xuyên do ngân sách địa phương bố trí thì các địa phương có trách nhiệm thực hiện, Bộ Y tế không được giao kinh phí.
Về thẩm quyền: Trường hợp mua theo hình thức đặt hàng là không phù hợp với quy định pháp luật về giá và đặt hàng do không được cấp kinh phí như những năm trước. Trường hợp thực hiện theo hình thức đấu thầu: Do các đơn vị sản xuất vắc xin trong nước là doanh nghiệp /đơn vị sự nghiệp trực thuộc Bộ Y tế, nên không đủ tư cách hợp lệ tham gia đấu thầu các gói thầu do Bộ Y tế tổ chức theo quy định tại khoản 2 Điều 6 Luật Đấu thầu; khoản 4 Điều 2 Nghị định 63/2014/NĐ-CP.
Tuy nhiên, trên thực tế việc chuyển ngân sách để địa phương mua vaccine cũng có vướng mắc. Vừa qua, Bộ Y tế nhận được văn bản của một số địa phương về khó khăn khi mua sắm vaccine trong đó vướng mắc của địa phương chủ yếu tập trung vào những nội dung về điều phối vaccine, tham khảo giá và có thể khi mua sắm tại địa phương thì giá không thống nhất và đề nghị Bộ Y tế thực hiện việc đấu thầu tập trung, đặt hàng hoặc thực hiện đàm phán giá.
Trên thực tế, các tỉnh, thành phố sử dụng ngân sách địa phương để mua vaccine là phù hợp với quy định của Luật Ngân sách Nhà nước. Đối với một số vaccine có thể mua theo hình thức đấu thầu, Luật Đấu thầu và các văn bản hướng dẫn về mua sắm thuốc đã quy định đầy đủ, các địa phương đã thực hiện đấu thầu thuốc cấp địa phương thường xuyên trong thời gian qua; vaccine cũng là một loại thuốc nên cơ chế mua sắm như thuốc.
Đối với một số vaccine mua theo hình thức đặt hàng, các Nghị định của Chính phủ, Thông tư của Bộ Tài chính đã quy định đầy đủ thẩm quyền xác định giá, trình tự thủ tục đặt hàng. Mặt khác, Bộ Y tế đã ban hành các Quyết định phê duyệt định mức kinh tế kỹ thuật cho các loại vaccine đặt hàng sản xuất trong nước nên các địa phương hoàn toàn có thể thực hiện được.
Tuy nhiên, Bộ Y tế rất chia sẻ với các địa phương trong bối cảnh khi hết chương trình y tế dân số, chuyển nhiệm vụ chi tại các địa phương, do các địa phương chưa từng thực hiện mua vaccine (đấu thầu hoặc đặt hàng) nên còn lúng túng.
- Vậy ngành y tế đã có những giải pháp khắc phục tình trạng này trong thời gian tới, thưa ông?
Ông Lê Thành Công: Trên cơ sở văn bản đề xuất của một số địa phương, ngay sau khi nhận được, chúng tôi đã tập hợp lại; thực hiện ý kiến chỉ đạo của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà tại Thông báo số 183/TB-VPCP; Bộ Y tế đã có dự thảo Tờ trình báo cáo Thủ tướng Chính phủ và đề xuất một số giải pháp để bảo đảm vaccine trong năm 2023 như sau:
Thứ nhất, đối với vaccine sản xuất trong nước, Bộ Y tế đề nghị có thể thực hiện theo hình thức đặt hàng (Bạch hầu, Ho gà, uốn ván (DPT); Vaccine uốn ván hấp phụ (TT); Vaccine phòng lao đông khô (BCG); Vaccine uốn ván, bạch hầu hấp phụ (Td); Viêm não Nhật Bản; Viêm gan B; Sởi; Sởi - Rubella (MRVAC); Bại liệt (bOPV), Bộ Y tế đề xuất quy trình đặt hàng như sau:
- Các địa phương đăng ký nhu cầu với Bộ Y tế; thực hiện ủy quyền cho Bộ Y tế đặt hàng.
- Bộ Y tế căn cứ vào số lượng, nhu cầu thông báo cho các cơ sở sản xuất để xây dựng phương án giá đặt hàng tính đủ các yếu tố chi phí.
- Bộ Y tế tổng hợp phương án giá, gửi Bộ Tài chính để thẩm định, phê duyệt giá đặt hàng.
- Các địa phương: căn cứ vào số lượng đã đăng ký, giá được duyệt, thực hiện ký hợp đồng mua và thanh toán trực tiếp cho đơn vị sản xuất.
Đối với vaccine nhập khẩu
- Vaccine bại liệt IPV, Vaccine phòng bệnh do virus Rota, Bộ Y tế đã làm việc với một số tổ chức quốc tế và nhà tài trợ cam kết sẽ đảm bảo cho nhu cầu vaccine năm 2023 và 6 tháng đầu năm 2024; Riêng vitamin A liều cao đã được bảo đảm tài trợ cho năm 2023.
- Riêng vaccine Rota mới đưa vào chương trình tiêm chủng mở rộng năm nay, nhà tài trợ sẽ đảm bảo cung cấp 20%, số còn lại 80% sẽ thực hiện mua sắm trong nước.
- Vaccine DPT-VGB-Hib (vaccine 5 trong 1 phòng viêm gan B, bạch hầu, ho gà, uốn ván và viêm phổi, viêm màng não do vi khuẩn Hib), Bộ Y tế thực hiện đấu thầu tập trung. Các địa phương đăng ký số lượng và đơn vị mua sắm tập trung của Bộ Y tế tiến hành đàm phán giá, ký thỏa thuận khung; các địa phương ký hợp đồng và thanh toán trực tiếp cho nhà cung cấp từ nguồn ngân sách địa phương.
Thời gian tới, trên cơ sở Nghị quyết cho phép của Chính phủ, Bộ Y tế sẽ tiếp tục phối hợp với các địa phương thực hiện cơ chế mua sắm như trước đây.
Bộ Y tế chủ động, khẩn trương cùng các địa phương tháo gỡ về cơ chế mua sắm vaccine tiêm chủng mở rộng.
- Bộ Y tế đã chuẩn bị gì cho việc thực hiện mua sắm này để nhanh chóng có vaccine cho tiêm chủng mở rộng, thưa ông?
Ông Lê Thành Công: Đến thời điểm này để chuẩn bị phương án giao cho Bộ Y tế thực hiện mua sắm tập trung, cấp phát vaccine cho các địa phương, Bộ Y tế đã tổng hợp nhu cầu vaccine từ tháng 4/2023 – 6 tháng đầu năm 2024.
Do quy trình này chưa có trong quy định về đặt hàng và giá đặt hàng, để đáp ứng tính chất cấp bách của tình hình hiện nay, Bộ Y tế đề xuất Chính phủ ban hành Nghị quyết cho phép thực hiện cơ chế đặt hàng đặc thù nêu trên.
Để đảm bảo chính sách được ổn định lâu dài, Bộ Y tế đề xuất Chính phủ giao Bộ Tài chính hoàn thiện các quy định pháp luật về giá và đặt hàng (Nghị định số 177/2013/NĐ-CP, Nghị định số 149/2016/NĐ-CP, Nghị định 32/2019/NĐ-CP).
- Trân trọng cảm ơn Ông!
