Trước thông tin này, tôi cảm thấy rất vui mừng vì theo quan điểm của cá nhân của mình thì đây là một quyết định vô cùng sáng suốt. Trong khoảng ba năm gần đây, xét học bạ trở thành phương thức xét tuyển đại học phổ biến, bên cạnh sử dụng điểm thi tốt nghiệp THPT. Hầu hết hơn 240 trường đại học, học viện trên cả nước đều dành chỉ tiêu cho phương thức này.
Thế hệ 8x như tôi khi học THPT, cả một lớp chuyên Anh có 35 học sinh ở trường tôi chỉ có 3-4 bạn đạt danh hiệu học sinh giỏi với điểm tổng kết trung bình từ 8,0 trở lên. Còn lại là học sinh khá và trung bình khá. Mặc dù, điểm học bạ của đa số chúng tôi không phải học sinh giỏi nhưng chúng tôi đều thi đỗ các trường đại học top đầu ở Hà Nội như trường Đại học Ngoại Ngữ-Đại học Quốc Gia Hà Nội, trường Đại học Ngoại Ngữ Hà Nội (nay là trường Đại học Hà Nội), trường Đại học Ngoại thương, Học viện An Ninh nhân dân, Học viện Tài chính, Học viện Ngân hàng…Khi chúng tôi học đại học, điểm số cũng không cao. Cả một khóa 33 Khoa Ngôn ngữ và Văn hóa Trung Quốc của chúng tôi chỉ có 3-4 bạn sinh viên đạt tốt nghiệp loại giỏi, còn lại là loại khá, trung bình khá và trung bình. Tuy nhiên, tất cả chúng tôi ra trường đều xin được việc làm, mỗi bạn một nghề khác nhau, có người làm đúng nghề có người làm trái nghề nhưng khá thành đạt.
Còn thế hệ các em học sinh, sinh viên cuối 9x, 2k bây giờ được cả xã hội nuông chiều hết mức. Điểm tổng kết các môn của các em toàn trên 9, một lớp mà tỷ lệ học sinh giỏi, xuất sắc có khi đạt đến 90%. Có những trường THPT quá tạo điều kiện cho các em học sinh, chỉ yêu cầu các em học tốt môn chuyên, còn các môn phụ thì không cần học cũng cho điểm 9, 10 hết. Cuối năm tổng kết toàn các em đạt điểm trung bình 9,5-9,9. Nhìn điểm số các em mà tôi không thể tin nổi đó là học lực thực sự của các em. Cho dù các em có học giỏi nhưng cũng không thể giỏi tất cả các môn ở mức điểm gần như tối đa như vậy. Các em sinh viên thì có những trường có 70% là sinh viên giỏi nhưng tốt nghiệp đại học xong vẫn cứ thất nghiệp hoặc đi làm nhưng không đáp ứng được yêu cầu của đơn vị tuyển dụng. Thực trạng đó nói lên điều gì? Tôi cho rằng là do cơ chế của chúng ta đã tạo nên những bất cập đó. Chính vì Bộ Giáo dục và Đào tạo cho phép các trường xét học bạ trở thành phương thức xét tuyển đại học phổ biến nên gây ra rất nhiều bất cập như:
Thứ nhất, nhiều trường THPT chạy theo thành tích bằng cách tạo điều kiện cho học sinh bằng cách cho điểm thật cao để các em có cơ hội đỗ đại học cao hơn. Chính vì chỉ cần xét học bạ là có thể đỗ đại học dễ dàng nên nhiều học sinh thường xem học bạ như tấm phao cứu sinh để yên tâm hơn trong khi thi vào đại học. Có những học sinh dù học lực yếu, hoặc hạn chế về nhiều mặt nhưng vẫn đỗ đại học.
Thứ hai, các em được tạo điều kiện hết mức, các em sẽ không cố gắng hết mình trong học tập bởi tâm lý được thầy cô giáo giúp đỡ sẽ khiến các em luôn trông chờ, không muốn học nhưng chỉ thích được điểm 9, 10. Giáo viên mà làm đúng, rèn các em học nghiêm khắc, cho điểm số đúng với năng lực của các em là sẽ bị các em phản ứng, có ý kiến với lãnh đạo nhà trường. Giáo viên mà mắt nhắm mắt mở cho các em điểm giỏi hết trong khi các em không biết gì thì lại áy náy với lương tâm, cảm thấy buồn vì nghề giáo và mất đi tâm huyết với nghề. Càng dạy nhiều càng thấy chán vì không còn được quyền rèn, phạt học sinh, không được làm đúng với nguyên tắc dạy học như trước kia.
Thứ ba, nhiều trường cho điểm học bạ quá dễ dàng dẫn đến hiện tượng bất công với những em học sinh học ở những trường làm đúng nguyên tắc và cho điểm chặt. Trường con tôi học nổi tiếng là trường 13 môn chuyên, môn nào cũng phải học như môn chuyên làm các em học sinh vô cùng vất vả nếu muốn đạt điểm giỏi. Có một số bạn ở lớp con tôi vẫn bị điểm 5,6,7 là bình thường. Bởi lẽ, chương trình học khó hơn trường bình thường, đề kiểm tra và đề thi cũng ra khó, các thầy cô chấm điểm chặt, không bao giờ cho điểm dễ dàng như các trường khác nên điểm tổng kết của học sinh trường con tôi luôn thấp hơn nhiều so với các trường chuyên khác. Nếu thi đại học mà dùng hình thức xét tuyển học bạ thì học sinh trường con tôi chỉ có trượt vì điểm thấp, không thể đỗ vào các trường đại học tốp đầu. Các em đỗ được là nhờ xét tuyển bằng chứng chỉ Ielts và SAT, điểm thi tốt nghiệp THPT hay đánh giá năng lực chứ không phải bằng học bạ. Học sinh và phụ huynh trường con tôi luôn bức xúc về vấn đề điểm số học bạ. Bởi các em học sinh trường này bị thiệt thòi so với các trường khác.
Thứ tư, lực học của các em không tương xứng với điểm học bạ nên khi vào đại học, các em học rất kém làm các thầy cô dạy đại học vô cùng vất vả. Tôi cũng đã và đang dạy thỉnh giảng ở một số trường đại học và tôi thấm thía điều này. Có nhiều em thi trượt đại học nguyện vọng 1 nên đăng ký vào trường khác bằng xét tuyển học bạ. Có những em không hề học nhiều tiếng Anh ở cấp 3, thi đại học bằng khối A nhưng vì thi trượt nên xét tuyển học bạ để vào học ngành Ngôn ngữ Anh hay Ngôn ngữ Trung Quốc. Hậu quả là khi các em học chuyên ngành trái với sở trường học của các em, các em không theo kịp với các bạn cùng lớp và càng ngày càng bị kém dần đi. Mang tiếng học đại học chuyên ngành về ngoại ngữ nhưng khả năng về ngoại ngữ vô cùng kém, không bằng các bạn bình thường không học ngoại ngữ. Các em vì để được học đại học nên phải học ngành không thích, không đúng sở trường, không phù hợp với năng lực của các em nên các em không đam mê học tập, tốt nghiệp đại học nhưng kiến thức thu được không nhiều và không có khả năng tự xin việc hoặc làm việc không đáp ứng được yêu cầu của cơ quan.
Thứ năm, tỷ lệ học sinh đỗ đại học, cao đẳng ở Việt Nam gần như là 100% bởi chúng ta mở rộng nhiều hình thức xét tuyển, có những hình thức quá dễ dàng như xét học bạ. Vì thế, tỷ lệ thi đỗ lớp 10 ở Hà Nội còn thấp hơn rất nhiều so với tỷ lệ đỗ đại học. Học sinh và phụ huynh lo lắng nhất là kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 vì trường ít, chỉ tiêu ít, học sinh đông, sự cạnh tranh khốc liệt. Trong khi đó, trường đại học nhiều, xét tuyển dễ dàng, ai thi cũng đỗ.
Điều này dẫn đến hiện tượng thừa thấy thiếu thợ, cử nhân vẫn thất nghiệp phải bán hàng online, chạy xe công nghệ, trồng rau, bán hoa quả…Hiện tượng này gây lãng phí tiền của của xã hội. Nếu các em học kém, không đam mê học thì không cần cố bắt các em học đại học. Thay vào đó, cho các em đi học nghề vừa sớm ra trường có thể làm việc kiếm tiền vừa đỡ tốn tiền của bố mẹ các em, các em cũng đỡ khổ khi bị ép học.
Từ những lý do trên, có thể nói xét tuyển bằng điểm học bạ là phương thức có độ tin cậy thấp nhất và thiếu tính công bằng nhất đến thời điểm hiện tại. Tôi nghĩ rằng đã đến lúc cần nghiêm túc xem xét lại việc xét tuyển học bạ tràn lan như hiện nay, cần loại bỏ tiêu chí xét tuyển học bạ ra khỏi việc xét tuyển đại học. Chỉ có làm như vậy, mới giảm thiểu được tình trạng lạm phát điểm học bạ, chạy điểm làm đẹp học bạ.
Tôi tha thiết kiến nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo trong tương lai gần sẽ loại bỏ tiêu chí xét tuyển học bạ ra khỏi việc xét tuyển đại học để đảm bảo công bằng cho tất cả học sinh và giúp giảm tỷ lệ ảo. Các trường tốp đầu có thể có đề án tuyển sinh riêng với một số quy định nghiêm ngặt hơn để lọc thí sinh giỏi thực sự như: tăng chỉ tiêu cho phương thức sử dụng kết quả các kỳ thi đánh giá năng lực, đánh giá tư duy uy tín như HAS, APT, TSA…không sử dụng kết quả miễn thi bài thi môn ngoại ngữ, không sử dụng điểm thi được bảo lưu từ các kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông, kỳ thi trung học phổ thông quốc gia các năm trước để tuyển sinh, không cộng điểm ưu tiên thí sinh có chứng chỉ nghề, không áp dụng thêm tiêu chí phụ trong xét tuyển, ngoài các quy định trong quy chế tuyển sinh của Bộ Giáo dục và Đào tạo và của trường.
Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả.
