Thiếu vitamin A không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe thị giác, mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất của trẻ.
vitamin A là gì?
Vitamin A là một hợp chất hòa tan trong dầu. Có hai dạng chính: Các tiền vitamin A (beta-carotene và các loại khác) và vitamin A đã được tạo sẵn.
Các tiền vitamin A: Được tìm thấy trong thực vật, chiếm phần lớn là beta-carotene, có nhiều trong các loại rau củ màu đỏ, cam, vàng như khoai lang, cà rốt hoặc bí ngô...
Các loại rau quả chứa nhiều vitamin A.
Vitamin A đã được tạo sẵn: Chủ yếu được tìm thấy trong các nguồn thực phẩm từ động vật.
Chúng ta đều biết vitamin A giúp tăng cường thị lực, bảo vệ mắt, phòng tránh các bệnh về mắt như quáng gà, khô mắt, loét giác mạc, thậm chí là mù lòa… Tuy nhiên, vitamin A còn nhiều công dụng mà có thể nhiều bố mẹ chưa biết.
Vai trò của vitamin A với cơ thể
Vitamin A đóng vai trò như một hormone trong điều chỉnh sự tăng trưởng và phát triển của các mô trong hệ cơ xương; duy trì cấu trúc bình thường của da và niêm mạc; tăng cường khả năng miễn dịch của trẻ. Các nhà khoa học còn phát hiện dạng tiền vitamin A trong rau củ, trái cây có khả năng kìm hãm gốc tự do, giúp chống lão hóa, phòng một số bệnh ung thư…
Thiếu vitamin A gây hậu quả gì?
Thiếu hụt vitamin A rất hiếm ở các nước phát triển. Nhưng tình trạng thiếu vitamin A phổ biến ở nhiều nước đang phát triển. Ở các nước này, tình trạng thiếu vitamin A thường bắt đầu ngay từ giai đoạn sơ sinh. Tiêu chảy mãn tính cũng dẫn đến mất quá nhiều vitamin A ở trẻ nhỏ. Bản thân thiếu hụt vitamin A sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh tiêu chảy.
Triệu chứng thiếu hụt vitamin A
Triệu chứng thiếu vitamin A phổ biến nhất ở trẻ nhỏ và phụ nữ mang thai là bệnh khô mắt (xerophthalmia). Một trong những dấu hiệu ban đầu của bệnh khô mắt là quáng gà hoặc không có khả năng nhìn trong ánh sáng yếu hoặc bóng tối.
Thiếu vitamin A là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây mù lòa có thể phòng ngừa được ở trẻ em. Những người bị thiếu vitamin A có xu hướng có tình trạng sắt thấp, có thể dẫn đến thiếu máu.
Thiếu vitamin A cũng làm tăng mức độ nghiêm trọng và nguy cơ tử vong của các bệnh nhiễm trùng (đặc biệt là tiêu chảy và bệnh sởi) ngay cả trước khi bắt đầu xuất hiện bệnh khô mắt.
Đối tượng có nguy cơ thiếu vitamin A?
Trẻ sinh non: Tình trạng thiếu vitamin A trên lâm sàng rất hiếm ở trẻ sơ sinh và chỉ xảy ra ở những trẻ bị rối loạn hấp thu. Tuy nhiên, trẻ sinh non không có đủ dự trữ vitamin A ở gan khi mới sinh và nồng độ retinol trong máu thường ở mức thấp trong năm đầu đời.
Những đứa trẻ được sinh ra từ các bà mẹ thiếu vitamin A không thể có nguồn dự trữ vitamin A đầy đủ. Tỷ lệ thiếu vitamin A cũng tiếp tục gia tăng ở trẻ nhỏ ngay sau khi trẻ ngừng bú mẹ, do nguồn thực phẩm bị hạn chế.
Phụ nữ mang thai và cho con bú: Phụ nữ mang thai cần thêm vitamin A để phát triển bào thai và duy trì mô cũng như hỗ trợ quá trình trao đổi chất của mình nên dễ bị thiếu vitamin A.
Hầu hết những trẻ bị xơ nang đều bị suy tuyến tụy, làm tăng nguy cơ thiếu vitamin A do khó hấp thụ chất béo.
Nhu cầu trung bình được tính toán dựa trên lượng vitamin A trong chế độ ăn uống cần thiết để duy trì đủ lượng vitamin A dự trữ trong gan ở mức 0,07μmol/g. Tổ chức Y tế Thế giới khuyến nghị lượng vitamin A hàng ngày là 400μg cho trẻ em từ 1-3 tuổi, 500μg cho phụ nữ trưởng thành và 600μg cho nam giới trưởng thành.
Bổ sung vitamin A thế nào?
Tổ chức Y tế Thế giới coi trọng việc bổ sung vitamin A là chiến lược toàn cầu dành cho các nước kém, hoặc đang phát triển như Việt Nam.
Bổ sung vitamin A cho trẻ theo chương trình của Bộ Y tế.
Ngoài khuyến cáo chế độ ăn uống đa dạng các nguồn thực phẩm giàu vitamin A, tại Việt Nam, nhằm phòng chống tình trạng thiếu vitamin A ở trẻ dưới 5 tuổi, mỗi năm Bộ Y tế tổ chức 2 đợt uống vitamin A cho các trẻ dưới 6 tháng tuổi không được bú mẹ và trẻ dưới 5 tuổi có nguy cơ thiếu vitamin A.
Trẻ 6 – <12 tháng tuổi: 100.000 đơn vị vitamin A mỗi 6 tháng.
Trẻ từ 12 – 60 tháng: 200.000 đơn vị vitamin A mỗi 6 tháng.
Với liều bổ sung trên, hầu hết trẻ dung nạp tốt. Một số có thể xuất hiện các tác dụng phụ như thóp phồng, buồn nôn, nôn hoặc đi ngoài phân lỏng. Các phản ứng thường nhẹ và tự hết sau khoảng 24h dùng thuốc. Do đó, mẹ không nên quá lo lắng mà không cho con uống vitamin A.
Thừa vitamin A cũng gây hại
Các biểu hiện của thừa vitamin A phụ thuộc vào hàm lượng và tốc độ nhanh chóng của việc hấp thụ vitamin A quá mức. Các triệu chứng có thể biểu hiện cấp tính hoặc mạn tính gồm: Tăng áp lực nội sọ, chóng mặt, buồn nôn, đau đầu, kích ứng da, đau khớp và xương, hôn mê hoặc thậm chí tử vong.
Mặc dù chứng tăng vitamin A có thể là do chế độ ăn uống quá nhiều thực phẩm chứa vitamin A. Tuy nhiên, tình trạng này thường là kết quả của việc tiêu thụ quá nhiều vitamin A trong thuốc hoặc các thực phẩm bổ sung.
Phần lớn các trường hợp ngộ độc vitamin A là do tiêu thụ kéo dài một lượng lớn vitamin A tổng hợp (cao hơn khoảng 10 lần so với mức cho phép trong chế độ ăn được khuyến nghị hoặc khoảng 50.000 IU).
Ngược lại, quá trình trao đổi chất của provitamin A (beta-carotene, từ các nguồn thực vật) rất ít có khả năng gây độc. Ví dụ, những người ăn một lượng lớn provitamin A có thể phát triển vàng da (do tăng carotene máu) mà không bị ngộ độc vitamin A. Tăng carotene máu đặc biệt phổ biến ở trẻ nhỏ ăn nhiều rau củ xay nhuyễn (đặc biệt là cà rốt, đu đủ hay bí đỏ và các loại rau lá xanh), ban đầu có thể bị nhầm lẫn với bệnh vàng da.
Mời độc giả xem thêm video đang được quan tâm:
Thông điệp 5T: Pháo đài chống dịch COVID-19 trong tăng cường giãn cách xã hội
