Vì sao trẻ dễ thiếu vi chất?
Trẻ nhỏ là nhóm dễ bị thiếu vi chất dinh dưỡng do nhu cầu tăng nhanh trong giai đoạn phát triển mạnh mẽ, trong khi khẩu phần ăn chưa đáp ứng đủ. Ở nhiều gia đình, trẻ được cho ăn chủ yếu tinh bột, ít thực phẩm động vật, rau xanh và hoa quả. Ngoài ra, tình trạng bệnh tật, nhiễm trùng kéo dài, hoặc thói quen kiêng khem trong chăm sóc trẻ cũng góp phần làm tăng nguy cơ thiếu vi chất.
Thiếu vi chất có thể dẫn tới hàng loạt rối loạn về thể chất, trí tuệ và miễn dịch
Những biểu hiện thường gặp khi trẻ thiếu vi chất gồm:
Thiếu vitamin A: Biểu hiện là trẻ hay bị khô mắt, quáng gà (nhìn kém lúc chập tối), dễ mắc các bệnh nhiễm trùng như viêm phổi, tiêu chảy, chậm lớn. Da trẻ có thể khô, sần sùi. Hậu quả lâu dài tăng nguy cơ mù lòa, suy giảm miễn dịch, dễ tử vong do nhiễm trùng nặng.
Thiếu máu thiếu sắt: Biểu hiện là trẻ xanh xao, niêm mạc nhợt, hay mệt mỏi, ăn kém, ngủ không yên, chậm phát triển vận động. Hậu quả là thiếu sắt làm giảm khả năng tập trung, ảnh hưởng đến phát triển trí tuệ, tăng nguy cơ suy dinh dưỡng.
Thiếu kẽm: Biểu hiện là trẻ biếng ăn, chậm tăng cân, chậm lớn, hay mắc bệnh nhiễm trùng, vết thương lâu lành. Hậu quả kẽm tham gia vào nhiều enzym, thiếu kẽm ảnh hưởng đến tăng trưởng chiều cao, miễn dịch và chức năng sinh sản sau này.
Thiếu vitamin D và canxi: Biểu hiện là trẻ hay quấy khóc, ngủ không yên, ra nhiều mồ hôi trộm, rụng tóc hình vành khăn. Nặng hơn có biểu hiện chân vòng kiềng, lồng ngực biến dạng, chậm mọc răng. Hậu quả là trẻ còi xương, chậm phát triển chiều cao, dễ gãy xương, ảnh hưởng đến tầm vóc khi trưởng thành.
Thiếu i-ốt: Biểu hiện là trẻ có thể xuất hiện bướu cổ, chậm phát triển trí tuệ, học tập kém. Hậu quả là trẻ sẽ thiểu năng trí tuệ, chậm phát triển thần kinh, giảm năng suất học tập và lao động sau này.
Cách bổ sung vi chất cho trẻ
Bổ sung từ thực phẩm hằng ngày
Đây là nguồn bổ sung an toàn và bền vững nhất. Cha mẹ cần xây dựng khẩu phần ăn đa dạng, kết hợp đầy đủ 4 nhóm thực phẩm:
Giàu vitamin A: gan động vật, trứng, sữa, rau xanh đậm (rau ngót, rau muống), củ quả vàng cam (cà rốt, bí đỏ, xoài).
Giàu sắt: thịt đỏ (bò, lợn), gan, tim, lòng đỏ trứng, cá, tôm cua, các loại đậu.
Giàu kẽm: hải sản như cua, sò, cá, tôm; thịt gà, thịt bò; hạt vừng, lạc.
Giàu canxi và vitamin D: sữa, cá nhỏ ăn cả xương, tôm cua, phơi nắng buổi sáng 15–20 phút.
Giàu i-ốt: muối i-ốt dùng trong chế biến thức ăn, cá biển, rong biển.
Bổ sung bằng viên hoặc sản phẩm tăng cường vi chất
Trong nhiều trường hợp, chế độ ăn chưa đáp ứng đủ, trẻ cần được uống bổ sung theo hướng dẫn của cán bộ y tế:
Vitamin A: cho trẻ uống bổ sung định kỳ 2 lần/năm theo chương trình quốc gia.
Sắt, kẽm, đa vi chất: bổ sung theo chỉ định khi trẻ có nguy cơ cao hoặc đã có dấu hiệu thiếu.
Vitamin D: có thể bổ sung dạng nhỏ giọt, đặc biệt với trẻ ít tắm nắng.
Thực hành chăm sóc đúng
Cho trẻ bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu, tiếp tục bú đến 24 tháng.
Ăn dặm đúng thời điểm, đủ 4 nhóm chất, thêm dầu mỡ vào bữa ăn.
Đảm bảo vệ sinh trong chế biến và bảo quản thực phẩm để tránh nhiễm khuẩn, tiêu chảy – nguyên nhân làm trẻ mất vi chất.
Việc phòng chống thiếu vi chất không chỉ là trách nhiệm của gia đình mà còn cần sự hỗ trợ của cộng đồng. Các trạm y tế, cộng tác viên dinh dưỡng thôn bản cần thường xuyên truyền thông, hướng dẫn thực hành ăn uống đúng và nhắc nhở phụ huynh đưa trẻ tham gia các chương trình bổ sung vi chất định kỳ.
Thiếu vi chất dinh dưỡng để lại hậu quả nặng nề cho sự phát triển thể chất và trí tuệ của trẻ. Nhận biết sớm các dấu hiệu, chú trọng bữa ăn đủ chất, đa dạng thực phẩm kết hợp bổ sung vi chất theo hướng dẫn y tế là giải pháp thiết thực và hiệu quả. Một chế độ dinh dưỡng hợp lý ngay từ những năm đầu đời sẽ giúp trẻ phát triển khỏe mạnh, cao lớn, thông minh – chính là nền tảng cho tương lai của cả một thế hệ.
