Ngộ độc Botulinum do ăn mắm cá chua
Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ngãi 2 vừa tiếp nhận hai bệnh nhân là A Khăn (42 tuổi), A Hư (17 tuổi) là cha con, nhập viện trong tình trạng mệt, yếu tứ chi. Các triệu chứng diễn tiến tăng dần sau khoảng một tuần kể từ khi sử dụng món mắm cá chua làm tại nhà.
Sau khi thăm khám lâm sàng và thực hiện các cận lâm sàng như siêu âm bụng, chụp X-quang ngực, các bác sĩ chẩn đoán bệnh nhân bị nhiễm khuẩn huyết tiêu điểm tiêu hóa, nghi ngộ độc botulinum — một dạng ngộ độc thần kinh hiếm gặp nhưng đặc biệt nguy hiểm, có thể gây liệt cơ, suy hô hấp, thậm chí tử vong nếu không được điều trị kịp thời.
Hiện 2 bệnh nhân đang được theo dõi và điều trị tích cực tại Khoa Hồi sức tích cực và Chống độc - Bệnh viện Đa khoa tỉnh Quảng Ngãi 2. Bệnh viện đã báo cáo nhanh vụ việc với Sở Y tế tỉnh, đồng thời phối hợp với chính quyền địa phương tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng, đặc biệt tại các khu vực người dân còn duy trì thói quen sử dụng thực phẩm lên men thủ công.
Điều kiện phát sinh độc tố Botulinum
Độc tố botulinum được tạo ra bởi vi khuẩn Clostridium botulinum và đôi khi bởi một số chủng Clostridium butyricumhoặc Clostridium baratii. Vi khuẩn này tồn tại tự nhiên ở nhiều môi trường nhưng hiếm khi gây bệnh cho người. Chúng sinh ra bào tử giúp tồn tại ngay cả trong điều kiện khắc nghiệt.
Các bào tử thường không gây bệnh, nhưng trong điều kiện thuận lợi như môi trường ít hoặc không có oxy, độ axit thấp, hàm lượng đường và muối thấp, nhiệt độ và độ ẩm thích hợp, chúng có thể phát triển và sinh độc tố nguy hiểm.
Do đó, thực phẩm đóng hộp, bảo quản hoặc lên men tại nhà không đúng cách có thể tạo điều kiện cho bào tử phát triển và sinh độc tố botulinum. Ăn phải các thực phẩm này có thể dẫn tới ngộ độc.
Không ăn thực phẩm ôi, thịt hộp để lâu ngày.
- Ngộ độc ở trẻ sơ sinh: khi bào tử phát triển trong ruột trẻ và sinh độc tố.
- Ngộ độc vết thương: khi bào tử xâm nhập vào vết thương (do tiêm chích ma túy, tai nạn...) và sinh độc tố.
- Ngộ độc do điều trị: khi tiêm quá liều botulinum (ví dụ trong thẩm mỹ).
- Ngộ độc ruột ở người trưởng thành: tương tự cơ chế ở trẻ sơ sinh.
Triệu chứng ngộ độc Botulinum
Tất cả triệu chứng đều do độc tố gây tê liệt cơ. Nếu không điều trị, bệnh có thể tiến triển đến tê liệt hoàn toàn một số cơ quan quan trọng như cơ hô hấp, cơ tay, chân và thân.
Thời gian ủ bệnh thường từ 8–10 giờ, có trường hợp chỉ 4 giờ. Do độc tố có ái tính với hệ thần kinh, bệnh nhân chủ yếu biểu hiện triệu chứng thần kinh ngoại biên: nôn, buồn nôn, nhức đầu, chóng mặt, mệt mỏi, yếu, da khô; đau bụng, chướng bụng, táo bón, ít khi tiêu chảy; không sốt hoặc sốt nhẹ; không rối loạn ý thức.
Các dấu hiệu có thể gặp ở người lớn:
Khó nuốt, yếu cơ, nhìn đôi, sụp mí, mờ mắt, nói lắp, khó thở, khó cử động mắt. Triệu chứng kèm theo của ngộ độc thực phẩm: nôn, buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy.
Ở trẻ sơ sinh:
Táo bón, bú kém, sụp mí, chậm phản xạ với ánh sáng, khuôn mặt ít biểu cảm, tiếng khóc yếu bất thường, khó thở.
Lưu ý: Không phải người bệnh nào cũng xuất hiện đầy đủ các triệu chứng trên. Khi nghi ngờ, cần đến ngay cơ sở y tế để được điều trị kịp thời.
Lời khuyên của thầy thuốc
Ngộ độc Botulinum là tình trạng rất nặng, có thể gây suy hô hấp, liệt toàn thân và tử vong nếu không can thiệp kịp thời. Thuốc điều trị đặc hiệu hiện rất hiếm. Bệnh còn để lại di chứng lâu dài như yếu cơ, yếu tay chân.
Để phòng bệnh nên: Chọn thực phẩm có nguồn gốc rõ ràng, đạt tiêu chuẩn chất lượng do cơ quan chức năng công nhận. Không ăn thực phẩm ôi thiu, thịt hộp để lâu ngày. Hạn chế thực phẩm đóng hộp có độ axit thấp như đậu, thịt hộp, cá hộp. Không tự hút chân không hoặc đóng kín thực phẩm và để ở nhiệt độ thường quá lâu. Thực phẩm phải được nấu chín kỹ trước khi ăn. Với thực phẩm lên men, đóng gói hoặc đậy kín theo cách truyền thống (dưa muối, măng, cà muối...), cần đảm bảo độ chua, mặn; không ăn khi đã hết vị chua.
