Nguyên nhân gây bệnh lupus ban đỏ hệ thống
Hệ miễn dịch được xem là lá chắn và đội quân phòng vệ của cơ thể. Hoạt động bảo vệ cơ thể bằng cách sinh ra các kháng thể tấn công các vi khuẩn và tác nhân lạ xâm nhập, nếu hệ thống miễn dịch "bị lỗi", thay vì tạo kháng thể phòng bệnh thì lại tự tấn công ngược lại lại các mô lành của cơ thể. Lâu dần các tế bào miễn dịch khác cũng sẽ tham gia vào cuộc "nội chiến" này dẫn tới quá trình viêm và tổn thương các mô trong hệ thống.
Đến nay các nhà nghiên cứu vẫn chưa lý giải được nguyên nhân tại sao xuất hiện các phản ứng này. Theo nhiều nghiên cứu đó có thể là do một sự kết hợp các yếu tố di truyền, nội tiết tố và môi trường. Yếu tố môi trường này có thể là virus, ánh nắng và dị ứng và tác nhân như ô nhiễm hay bụi. Người mắc bệnh lupus ban đỏ hệ thống cũng có thể suy giảm khả năng đào thải các tế bào cũ và bị tổn thương ra ngoài cơ thể, điều này dẫn đến các phản ứng miễn dịch bất thường.
Di truyền: anh chị em ruột của các bệnh nhân lupus ban đỏ hệ thống có nguy cơ mắc bệnh cao gấp 20 lần so với người thường.
Môi trường: có thể có vai trò của virus, vi khuẩn, tia UV, bụi, thuốc, thuốc lá,…
Nội tiết: bệnh lupus ban đỏ hệ thống gặp chủ yếu ở phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ (nữ gấp 9 lần nam), sau khi mãn kinh cả tỷ lệ mắc và mức độ của bệnh đều giảm rõ rệt, còn trong thời kỳ mang thai bệnh thường nặng lên.
Diễn biến của bệnh lupus ban đỏ hệ thống
Biểu hiện của bệnh lupus ban đỏ hệ thống có thể xuất hiện đột ngột hoặc từ từ sau nhiều tháng, nhiều năm. Do ảnh hưởng đến hầu hết các cơ quan trong cơ thể nên triệu chứng của bệnh rất phong phú, đa dạng và thường nặng lên vào các tháng mùa đông (có lẽ do hậu quả của sự tiếp xúc nhiều với ánh nắng mặt trời trong thời gian mùa hè trước đó).
Hơn 90% số bệnh nhân đến khám có các biểu hiện không đặc hiệu như gầy sút, mệt mỏi, sốt nhẹ, rụng tóc từng mảng, viêm loét miệng, mũi, đau các khớp nhỏ, đau mỏi cơ, rối loạn kinh nguyệt.
Khoảng 3/4 số bệnh nhân xuất hiện ban đỏ bất thường trên da, trong đó hay gặp nhất là ban cánh bướm ở mặt, một dấu hiệu rất đặc trưng của lupus ban đỏ hệ thống (ban đỏ ở hai gò má bắc cầu qua sống mũi).
Những tổn thương nội tạng như ở tim (tràn dịch màng tim, viêm cơ tim), ở phổi (tràn dịch màng phổi, viêm phổi), ở thận (viêm cầu thận), ở hệ thần kinh (co giật, rối loạn tâm thần), ở hệ tạo máu (thiếu máu, xuất huyết) thường xuất hiện trong giai đoạn toàn phát của bệnh ở khoảng 50-85% số bệnh nhân và là những nguyên nhân chủ yếu gây tử vong.
Khoảng 3/4 số bệnh nhân xuất hiện ban đỏ bất thường trên da, trong đó hay gặp nhất là ban cánh bướm ở mặt.
Các triệu chứng này thường diễn biến thành từng đợt xen kẽ giữa những thời gian lui bệnh. Trong giai đoạn đầu của bệnh, các triệu chứng thường mơ hồ và giống với nhiều bệnh lý khác nên kể từ lúc có những triệu chứng đầu tiên cho đến khi bệnh được chẩn đoán chính xác có thể phải mất vài năm.
Biến chứng của lupus ban đỏ hệ thống
Lupus ban đỏ hệ thống không được điều trị, hoặc không tuân thủ điều trị có thể làm cho bệnh tiến triển nặng hơn, gây ra nhiều biến chứng và thậm chí là tử vong.
Lupus ban đỏ hệ thống có thể hạn chế hoạt động thể chất, tinh thần và xã hội của một người. Triệu chứng mệt mỏi do lupus gây ra có ảnh hưởng tiêu cực đến công việc và chất lượng cuộc sống.
Viêm thận lupus là một biến chứng của bệnh lupus ban đỏ hệ thống, có thể dẫn đến suy thận, cần lọc máu hoặc ghép thận.
Ngoài ra, lupus ban đỏ hệ thống còn gây ra tổn thương ở các bộ phận, cơ quan khác nhau trong cơ thể:
- Hình thành cục máu đông ở tĩnh mạch, động mạch chân, phổi, não.
- Đột quỵ.
- Phá hủy tế bào hồng cầu, thiếu máu mạn tính.
- Viêm màng ngoài tim, tràn dịch màng ngoài tim.
- Viêm cơ tim.
- Viêm nội tâm mạc.
- Tổn thương phổi, tràn dịch màng phổi.
- Tắc nghẽn ruột, viêm ruột.
- Tiểu cầu máu thấp (ảnh hưởng khả năng cầm máu).
Bệnh lupus ban đỏ hệ thống và thuốc điều trị lupus đều có thể gây ảnh hưởng đến sức khỏe thai nhi, do đó bệnh nhân cần trao đổi với bác sĩ khi có dự định mang thai.
Lời khuyên thầy thuốc
Bệnh lupus ban đỏ hệ thống chưa có thuốc điều trị khỏi, tiến triển gây ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe và tính mạng của bệnh nhân. Tuy nhiên, với tiến bộ y học, bệnh nhân vẫn có thể kiểm soát và duy trì chất lượng sống nếu được phát hiện, điều trị kịp thời.
Cách tốt nhất để kiểm soát bệnh lupus ban đỏ hệ thống là tuân theo kế hoạch điều trị và có lối sống thích hợp:
- Nhận biết các dấu hiệu bùng phát đợt cấp.
- Tái khám thường xuyên.
- Hạn chế tiếp xúc với ánh sáng mặt trời và một số ánh sáng nhân tạo.
- Ngủ và nghỉ ngơi đầy đủ.
- Hạn chế căng thẳng.
- Học cách đối mặt với bệnh để hạn chế lo lắng.
Về chế độ ăn uống, việc có cần thay đổi chế độ ăn uống không sẽ phụ thuộc vào tình trạng cá nhân. Ví dụ lupus dẫn đến tăng lipid máu thì cần hạn chế ăn thịt mỡ, trà sữa, đường và chất béo bão hòa khác; nếu thuốc điều trị gây tăng cân thì cần có chế độ ăn ít calo hơn; nếu việc tránh ánh nắng dẫn đến thiếu vitamin D thì cần bổ sung vitamin D.
Một số bệnh nhiễm trùng có thể kích hoạt lupus ban đỏ hệ thống, đồng thời lupus cũng làm tăng nguy cơ mắc các bệnh này, do đó bác sĩ khuyên nên tiêm phòng vaccine. Tuy nhiên, một số loại vaccine trong nhóm vaccine sống có thể không an toàn. Một số vaccine an toàn cho người bị lupus là: cúm, viêm phổi, HPV, uốn ván, bạch hầu, ho gà. Hãy hỏi ý kiến bác sĩ trước khi tiêm phòng.
