Khía cạnh quan trọng nhất của giám sát an toàn thuốc là thông tin thời gian thực, đáng tin cậy. Các chuyên gia chăm sóc sức khỏe (bác sĩ, dược sĩ, y tá, nha sĩ) được sử dụng tốt nhất để báo cáo các phản ứng có hại nghi ngờ trong quá trình chăm sóc bệnh nhân. Bệnh nhân cũng có vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin chính xác cho cơ quan chức năng và nên đến gặp bác sĩ ngay khi phát hiện các triệu chứng hoặc phản ứng không mong muốn của thuốc. Cả chuyên gia y tế và bệnh nhân nên báo cáo những điều này ngay cả khi họ nghi ngờ về mối quan hệ chính xác giữa loại thuốc đã cho và phản ứng.
Nhân viên y tế được sử dụng tốt nhất để báo cáo các phản ứng có hại nghi ngờ trong quá trình chăm sóc bệnh nhân.
Hầu hết các phản ứng bất lợi có thể ngăn ngừa được
Nhiều phản ứng không mong muốn của thuốc có thể do các yếu tố không phụ thuộc vào thuốc. Ví dụ: Chẩn đoán không chính xác tình trạng bệnh của bệnh nhân; kê đơn thuốc không phù hợp hoặc không đúng liều lượng thích hợp của thuốc; tình trạng bệnh lý, di truyền hoặc dị ứng chưa được phát hiện có thể gây ra phản ứng của bệnh nhân... Tình trạng tự mua thuốc theo toa; không tuân theo hướng dẫn dùng thuốc; tương tác với các loại thuốc khác và một số loại thực phẩm... cũng là những nguyên nhân gây bất lợi trong dùng thuốc.
Nhưng rủi ro cũng có thể xảy ra do thành phần của thuốc không đáp ứng các tiêu chuẩn bắt buộc, gây mất tác dụng và thậm chí nguy hiểm; hoặc do thuốc giả, không có hoạt chất, thành phần không phù hợp...
Đánh giá thuốc trước và sau khi đến tay bệnh nhân
Trước khi thuốc hoặc vắc-xin được phổ biến rộng rãi ở các quốc gia, chúng được thử nghiệm nghiêm ngặt lần lượt ở bệnh nhân và tình nguyện viên khỏe mạnh để đánh giá mức độ hiệu quả của thuốc đối với một căn bệnh xác định và mức độ an toàn của chúng. Nhưng để có được bức tranh toàn cảnh về độ an toàn của sản phẩm, điều quan trọng là phải theo dõi cách thức hoạt động của sản phẩm sau khi được sử dụng rộng rãi trong dân chúng. Điều này đòi hỏi phải theo dõi bệnh nhân cẩn thận và thu thập dữ liệu khoa học hơn nữa bởi các cơ quan chức năng trong và ngoài nước... trong quá trình sử dụng thuốc.
An toàn thuốc trong đại dịch COVID-19
Giám sát an toàn thuốc quốc tế là đặc biệt quan trọng trong các vụ dịch toàn cầu như đại dịch COVID-19 hiện nay, và thậm chí còn hơn thế nữa khi không có vắc-xin hoặc thuốc được chứng minh cho căn bệnh này. Khi vắc-xin và phương pháp điều trị COVID-19 mới ra đời, các chuyên gia chăm sóc sức khỏe và bệnh nhân sẽ cần tích cực tham gia việc theo dõi tác động của các sản phẩm mới này và báo cáo bất kỳ phản ứng phụ tiềm ẩn nào. Bằng cách phân tích các phản ứng được báo cáo, cơ quan quản lý dược phẩm quốc gia có thể thực hiện các biện pháp cần thiết để sử dụng thuốc an toàn hơn, các nhà khoa học có thể đánh giá dữ liệu và nếu cần, các mạng lưới quốc tế có thể được kích hoạt để giải quyết vấn đề.
Vai trò của WHO trong việc đảm bảo sử dụng thuốc an toàn
WHO thúc đẩy an toàn thuốc toàn cầu thông qua Chương trình Giám sát Thuốc quốc tế, hỗ trợ các quốc gia phát triển các chính sách cảnh giác dược hợp lý, tổ chức các khóa đào tạo và hội thảo thực hành, đồng thời thiết lập mạng lưới chia sẻ thông tin.
Một vai trò quan trọng của chương trình là tăng cường hệ thống báo cáo quốc gia và sự đóng góp của chúng cho VigiBase, cơ sở dữ liệu toàn cầu của WHO về các phản ứng có hại của thuốc, do Trung tâm Giám sát Uppsala ở Thụy Điển quản lý và xác định các mối liên hệ có thể có giữa việc sử dụng thuốc và các phản ứng có hại. Khi các tín hiệu về các vấn đề an toàn thuốc xuất hiện thông qua cơ sở dữ liệu hoặc các nguồn khác, WHO và Trung tâm Giám sát Uppsala chia sẻ thông tin mới về các phản ứng có hại nghiêm trọng với tất cả các quốc gia thành viên của WHO.
Một bước phát triển quan trọng gần đây của WHO là sự ra đời của một ứng dụng di động có tên “Med Safety”, cùng ra mắt ở 9 quốc gia (Armenia, Botswana, Burkina Faso, Côte d’Ivoire, Cộng hòa Dân chủ Congo, Ethiopia, Ghana, Uganda, Zambia), với Trung tâm Giám sát Uppsala và Cơ quan Quản lý Thuốc và Sản phẩm chăm sóc sức khỏe Vương quốc Anh. Ứng dụng cho phép các chuyên gia chăm sóc sức khỏe và bệnh nhân báo cáo các phản ứng có hại đáng ngờ trực tiếp đến cơ sở dữ liệu của cơ quan chức năng quốc gia. WHO đang chuẩn bị triển khai ứng dụng này ở nhiều quốc gia hơn khi vắc-xin COVID-19 có sẵn...