Thế giới đang chứng kiến một sự chuyển dịch mạnh mẽ trong tư duy y tế, từ tập trung chữa trị bệnh sang chăm sóc sức khỏe chủ động và lối sống cân bằng. Theo báo cáo của Viện Sức khỏe Toàn cầu (GWI), nền kinh tế chăm sóc sức khỏe thế giới dự kiến sẽ chạm mốc 7.000 tỷ USD vào năm 2025. Đây là tín hiệu cho thấy nhu cầu khổng lồ về các liệu pháp tự nhiên.
Trong bối cảnh đó, Việt Nam nổi lên như một điểm đến lý tưởng nhờ sở hữu kho tàng đa dạng sinh học phong phú bậc nhất. Theo thống kê của Viện Dược liệu, nước ta có hơn 5.000 loài thực vật có công dụng làm thuốc. Rừng nhiệt đới Việt Nam không chỉ cung cấp oxy mà còn là một kho dược liệu khổng lồ.
Quan trọng hơn, cộng đồng 54 dân tộc anh em sinh sống dưới tán rừng đã tích lũy được một kho tàng tri thức đồ sộ về cách sử dụng cây cỏ. Việc kết hợp giữa tài nguyên sinh học và tri thức bản địa này đang tạo ra những mô hình kinh tế chữa lành độc đáo, giúp bản địa hóa việc chăm sóc sức khỏe.
Phát triển dược liệu cần gắn với chế biến sâu và du lịch trải nghiệm.
Đưa tri thức bản địa vào du lịch nghỉ dưỡng
Thay vì chỉ tập trung bào chế thành viên thuốc, nhiều địa phương vùng núi phía Bắc và Tây Nguyên đang lựa chọn cách bản địa hóa dược liệu bằng việc cung cấp các dịch vụ trải nghiệm chăm sóc sức khỏe tại chỗ.
Nổi bật nhất phải kể đến văn hóa tắm lá thuốc của người Dao đỏ tại Lào Cai, Tuyên Quang (Hà Giang cũ). Từ những cây thuốc tươi mọc rải rác trong rừng sâu, qua bàn tay thu hái và phối trộn tài tình của người dân bản địa, chúng trở thành những nồi nước tắm thơm lừng. Phương pháp này có khả năng giải tỏa mệt mỏi, lưu thông khí huyết và phục hồi sức lực nhanh chóng.
Ngày nay, bài thuốc này không còn bó hẹp trong phạm vi bản làng mà đã trở thành dịch vụ đặc trưng tại các khu nghỉ dưỡng, khách sạn cao cấp ở Sa Pa. Ước tính mỗi năm, các sản phẩm và dịch vụ từ lá tắm đóng góp nguồn thu hàng chục tỷ đồng cho cộng đồng địa phương.
Ông Tô Ngọc Liễn (Chủ tịch UBND phường Sa Pa Tô) cho biết với điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng đặc biệt, Sa Pa thuận lợi để sản xuất rau ôn đới, hoa, dược liệu và nuôi trồng thủy sản nước lạnh. Nhiều mô hình đã được hình thành và tạo sức hút lớn với du khách như: vườn dâu tây Thắng Lợi, vườn cà chua Tân Minh Phát, trang trại cá nước lạnh, dịch vụ tắm lá thuốc người Dao đỏ. Tuy nhiên, sự gắn kết giữa chuỗi cung ứng nông sản sạch với sản phẩm du lịch mới ở mức sơ khai, chưa khai thác được hết tiềm năng, lợi thế của địa phương.
Tương tự, các liệu pháp xông hơi giải cảm của người Thái, hay ngâm chân thảo dược, chườm ngải cứu cũng đang được phát triển mạnh mẽ. Đây là cách sử dụng dược liệu ở dạng nguyên bản và tươi mới nhất. Mô hình này không chỉ giúp người dân thành thị giải tỏa căng thẳng hiệu quả mà còn tạo ra sinh kế bền vững cho cộng đồng giữ rừng.
Ẩm thực dưỡng sinh: Khi món ăn là bài thuốc
Một hướng đi khác đầy tiềm năng của việc bản địa hóa dược liệu là phát triển ẩm thực dưỡng sinh. Triết lý của y học cổ truyền phương Đông luôn coi trọng quan điểm dược thực đồng nguyên, nghĩa là thuốc và thức ăn đều có cùng nguồn gốc và tác dụng hỗ trợ nhau.
Hệ sinh thái đa dạng của Việt Nam cung cấp vô số loại rau rừng, gia vị không chỉ tạo nên hương vị đặc trưng mà còn là những vị thuốc quý. Số liệu từ Hiệp hội Hồ tiêu và cây gia vị Việt Nam cho thấy, riêng xuất khẩu quế và hoa hồi đã mang về gần 300 triệu USD mỗi năm. Điều này chứng tỏ sức hút của hương liệu Việt Nam là rất lớn.
Nắm bắt xu hướng này, nhiều vùng trồng dược liệu đang kết hợp với du lịch để giới thiệu các thực đơn món ăn bài thuốc. Đó là gà hầm sâm Ngọc Linh, lẩu rau rừng, cá suối nướng với hạt mắc khén, hay các loại trà thảo mộc như trà hoa vàng, trà giảo cổ lam.
Việc đưa dược liệu vào bữa ăn hàng ngày là cách phòng bệnh chủ động và tự nhiên nhất. Đây là cách giúp việc sử dụng dược liệu trở thành một thói quen, một nét văn hóa ẩm thực thay vì tâm lý e ngại khi phải uống thuốc chữa bệnh.
Có thể thấy, phát triển dược liệu gắn với đa dạng sinh học không nhất thiết phải bắt đầu bằng những nhà máy công nghiệp đồ sộ. Điều này có thể bắt đầu từ việc bảo tồn một cánh rừng, gìn giữ một công thức tắm lá hay một món canh dưỡng sinh. Hướng đi này vừa giúp bảo tồn tài nguyên thiên nhiên, vừa mang lại giá trị sức khỏe bền vững, đúng với tinh thần sống xanh của thời đại mới.
Xem thêm video được quan tâm:
Nguy cơ nhiễm độc chì, cadimi khi dùng hộp xốp đựng thực phẩm | SKĐS
