Thật bất ngờ, ít người biết rằng một trong số những thành tựu lớn nhất của nhân loại đó là bia. Nhiều bằng chứng khảo cổ cho thấy nếu tổ tiên của chúng ta không biết cách làm bia, có thể nền văn minh trên trái đất đã phát triển chậm hơn so với thực tế.
Nông nghiệp và cấu trúc xã hội
Từ thời kỳ Đồ đá mới – cách đây từ 9.500 tới 11.500 năm, loài người đã biết lấy hạt ngũ cốc trong môi trường hoang dã làm thức ăn. Và chính thói quen sử dụng ngũ cốc làm thức ăn dẫn đến sự hình thành của hoạt động nông nghiệp và lối sống định cư và hình thành nền nông nghiệp. Nhà khảo cổ Brian Hayden, Đại học Simon Fraser tại Canada cho biết vào thời đó các bữa tiệc đóng vai trò quan trọng đối với hoạt động cộng đồng. Vì thế, người xưa tìm cách làm bia để uống trong các sự kiện tập thể. Các nhà khảo cổ phát hiện nhiều bằng chứng cho thấy ngay từ thời đó tổ tiên của chúng ta đã tìm mọi cách để biến hạt ngũ cốc thành bia.
Khi có bia, các hoạt động giao tiếp cộng đồng đã thúc đẩy sự hình thành các mối quan hệ xã hội mang tính ổn định. Các bữa tiệc tạo ra nợ nần, phe phái, mối quan hệ, quyền lực – những yếu tố cần thiết để tạo nên các tầng lớp xã hội. Nhờ đó mà cấu trúc của cộng đồng cũng trở nên đa dạng hơn.
Chữ viết và ngôn ngữ
Việc truyền lại các kinh nghiệm trồng trọt, canh tác trong sản xuất nông nghiệp cũng như thời gian thu hoạch, thời gian gieo trồng, sự hình thành phát triển của lúa mạch và cách sản xuất bia là điều cần thiết. Do đó, một hệ thống các chữ viết tượng hình đã xuất hiện. Theo TS Stephen Tinney, Đại học Pennsylvania – Hoa Kì: “Lý do cho việc phát minh ra chữ là để ghi lại việc sản xuất và phân phối mặt hàng như bia”.
Tiếp thị
Đến thế kỉ 18 - 19, bia cũng được xem là một động lực thúc đẩy công nghiệp hóa của loài người. Nhà máy bia được thành lập năm 1777 và đến những năm 1890, các công ty bia ở Anh lớn nhất trên thế giới thời đó đã bơm ra khoảng 1,5 triệu thùng mỗi năm. Bia đã trở thành một loại đồ uống phổ biến nhưng một yếu tố quan trọng để sản phẩm này phát triển rộng rãi hơn đó là cần phải gây được tiếng vang đối với khách hàng: do đó yếu tố thương hiệu đã ra đời. Tiếp thị hay còn gọi là marketing là một hình thức quảng cáo rất phát triển ngày nay nhưng ở những năm 1870, người ta còn mơ hồ về khái niệm này. Công ty bia lớn nhất lúc bấy giờ là Bass Brewery tìm cách để bán thành công sản phẩm bia của mình trên toàn nước Anh. Vì vậy, họ đã cách mạng hóa ngành công nghiệp quảng cáo. Đây chính là bước tạo đà quan trọng để ngành quảng cáo tiếp thị có được thành tựu phát triển rực rỡ như ngày nay.
Logo và thương hiệu
Bass Brewery nhận thấy sản phẩm bia của mình đang rất cần một hình ảnh tượng trưng mang tính bản sắc, có sự khác biệt rõ ràng với các sản phẩm khác. Điều này đặc biệt quan trọng vì tỷ lệ biết chữ thấp, hình ảnh đại diện sẽ cho phép tất cả mọi người đều có thể nhận ra đây là sản phẩm bia thuộc nhà máy Bass Brewery. Và đây chính là lý do để logo hình tam giác màu đỏ cùng chữ Bass màu vàng ra đời – một biểu tượng logo sản phẩm ra đời sớm nhất. Họ thành lập thương hiệu và để ngăn chặn những nhà máy bia khác sử dụng nhái logo Bass, vào những ngày đầu tiên của năm 1876, Luật đăng ký nhãn hiệu của Anh đã có hiệu lực và tên của công ty cũng như logo đã trở thành nhãn hiệu đầu tiên đăng ký tại Anh.
Nước uống Soda
Khoảng thời gian sự ra đời và phát triển mạnh mẽ của Nhà máy bia Bass, một nhà hóa học người Anh có tên Joseph Priestley – người đã xuất bản hơn 150 công trình liên quan đến khoa học, thần học, chính trị và triết học – đã chuyển đến sinh sống cạnh nhà máy bia ở Leeds, Anh vào năm 1767. Priestley bị cuốn hút bởi các chất khí bay lên từ những thùng bia và đã thực hiện một số thí nghiệm từ loại khí này. Ông nhận ra rằng bằng cách đổ nước lên những thùng bia nó tỏa ra hương vị ngọt. Năm 1772, Priestley phát hành ấn phẩm có tên “ tẩm nước với không khí” trong đó ông công bố phát minh mới của mình mang tên “ nước soda”. Phát hiện của Priestley cuối cùng đã dẫn đến doanh thu hàng tỷ đô la mà Pepsi, Coca-cola thu về mỗi năm.
Vận chuyển, bảo quan thực phẩm
Năm 1871, kỹ sư người Đức có tên Carl von Linde xuất bản một bài báo về cải tiến kỹ thuật điện lạnh và điều này đã thu hút sự chú ý của các nhà sản xuất bia. Garbiel Sadlmayr II của nhà máy bia Spaten đã thuê von Linde để giữ lạnh sản phẩm bia của mình. Quy mô kho lạnh ngày càng mở rộng sang lĩnh vực bảo quản, trữ thực phẩm đông lạnh và cả trong các ngành công nghiệp vận chuyển sản phẩm đông lạnh.
Thuốc hiện đại
Sữa chua là một đồ uống cực kỳ bổ dưỡng cho sức khỏe, nhưng có lẽ nó sẽ không có mặt ở thời điểm hiện tại nếu không có nhà hóa học và sinh vật học người Pháp Louis Pasteur - người được yêu cầu giúp đỡ các nhà máy sản xuất bia tìm hiểu nguyên nhân tại sao bia lại bị lên men chua. Ông đã lấy mẫu từ các thùng bia và quan sát chúng dưới kính hiển vi, phát hiện thấy hàng ngàn vi sinh vật mà ông tin rằng đây chính là nguyên nhân gây ra sự thối rửa và khiến bia có mùi chua khó chịu. Đồng thời, Pasteur cũng phát minh ra quá trình khử trùng liên quan đến việc làm nóng bia để diệt hết vi khuẩn. Hiện nay, quá trình này đang được sử dụng rộng rãi trong các ngành công nghiệp thực phẩm, nhất là sữa và các sản phẩm từ sữa. Phát hiện về vi sinh vật lên men cũng giúp ông bác bỏ quan điểm tự phát rằng sự lên men đơn giản do bụi gây ra. Sử dụng thông tin này như một bước đệm, Pasteur đã phát hiện rằng các vi sinh vật cũng sẽ gây bệnh ở người. Học phái này được gọi là thuyết mầm bệnh, và đây chính là tiền đề, chất xúc tác của y học hiện đại. Những phát hiện của Pasteur đã mở đường cho những nghiên cứu xác định vi trùng gây bệnh và các phương pháp điều trị của y học hiện nay.
Tạo ra nền văn minh
Từ thửa sơ khai đến ngày nay, bia như một chất xúc tác hoặc ít nhiều liên quan đến quá trình phát triển nền văn minh của con người. Khi bia xuất hiện, các mối quan hệ xã hội trở nên nhộn nhịp, đa dạng hơn, đồng thời thúc đẩy nhanh hơn quá trình tạo ra chữ viết. Và cũng từ bia đã ra đời các ngành quảng cáo, thiết kế đồ họa, nông nghiệp, điện lạnh, nước uống soda, thành tựu trong y học, ... Hãy tạm quên đi những mặt trái mà bia đem lại cho con người, chỉ nên tận hưởng hương vị tuyệt vời của nó.
Minh Huệ
(Tổng hợp theo TTz tháng 6/2015)
