Theo các chuyên gia cơ xương khớp, hệ vận động không "già" đi một cách đột ngột, mà suy yếu âm thầm qua từng năm tháng nếu không được chăm sóc đúng cách.
Những dấu hiệu sớm thường bị bỏ qua
ThS.BS Nguyễn Châu Tuấn - Khoa Nội Cơ xương khớp, Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM cho biết, hệ vận động của con người gồm xương, khớp, cơ, gân và dây chằng, có sự phát triển và thoái lui theo từng giai đoạn của cuộc đời. Nếu không chuẩn bị sớm, những tổn thương tích lũy sẽ bộc lộ rõ rệt khi bước vào tuổi trung niên và cao tuổi.
Theo BS Tuấn, hệ xương và cơ đạt mức phát triển tối ưu nhất vào khoảng 25 – 30 tuổi. Đây là giai đoạn mật độ xương cao, sức cơ tốt, khả năng chịu lực và phục hồi của khớp còn dồi dào. Sau mốc này, quá trình lão hóa bắt đầu diễn ra tự nhiên, dù nhanh hay chậm phụ thuộc rất lớn vào lối sống và cách chăm sóc cơ thể của mỗi người.
"Sau 30 tuổi, nếu không vận động hợp lý và không chú ý đến sức khỏe xương khớp, khối lượng xương và sức cơ sẽ giảm dần theo thời gian", BS Tuấn phân tích.
Sự suy giảm này thường không gây triệu chứng rầm rộ ngay từ đầu, khiến nhiều người chủ quan cho rằng đau nhức là "chuyện bình thường của tuổi tác" nên chấp nhận, chịu đựng.
Bệnh cơ xương khớp thường gặp
Trong thực hành lâm sàng, BS Tuấn cho biết rất nhiều bệnh nhân đến khám khi tổn thương đã ở giai đoạn muộn, trong khi trước đó cơ thể đã phát ra nhiều tín hiệu cảnh báo. Những biểu hiện thường gặp có thể là đau lưng âm ỉ, cứng khớp buổi sáng, đau gối khi lên xuống cầu thang, mỏi vai gáy kéo dài hoặc giảm khả năng vận động so với trước đây.
Đáng lo ngại hơn, một số bệnh lý như loãng xương tiến triển gần như không có triệu chứng rõ ràng. Theo BS Tuấn, loãng xương là kẻ thù thầm lặng vì không có biểu hiện rõ rệt cho đến khi xảy ra biến chứng. Khi đó, chỉ một cú té ngã nhẹ cũng có thể dẫn đến gãy xương, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận động và chất lượng sống.
BS Tuấn nhấn mạnh, vận động đóng vai trò trung tâm trong việc duy trì sức khỏe hệ vận động, nhưng phải phù hợp với thể trạng và độ tuổi. Vận động giúp duy trì sức cơ, kích thích tạo xương, giữ cho khớp linh hoạt và giảm nguy cơ thoái hóa. Ngược lại, ít vận động khiến cơ yếu đi, khớp kém linh hoạt và xương dễ mất chất khoáng.
Tuy nhiên, các bác sĩ cũng lưu ý rằng vận động không đồng nghĩa với gắng sức quá mức. Việc lựa chọn hình thức vận động cần dựa trên tuổi, thể trạng và tiền sử bệnh lý. Người trẻ có thể ưu tiên các hoạt động tăng sức bền và sức cơ, trong khi người trung niên và cao tuổi nên chú trọng các bài tập duy trì thăng bằng, dẻo dai và phòng ngừa té ngã.
Đặc biệt, BS Tuấn đặc biệt cảnh báo nguy cơ té ngã ở người cao tuổi. Té ngã không chỉ gây chấn thương phần mềm mà còn có thể dẫn đến gãy xương, đặc biệt là gãy cổ xương đùi, biến cố này có thể khiến người bệnh mất khả năng tự chăm sóc bản thân.
Do vậy, việc phòng ngừa té ngã không chỉ nằm ở bản thân người bệnh mà còn liên quan đến môi trường sống. Sàn nhà trơn trượt, ánh sáng kém, cầu thang không tay vịn hay thói quen đi lại thiếu cẩn trọng đều là những yếu tố nguy cơ. Song song đó, duy trì sức cơ, khả năng giữ thăng bằng và phản xạ tốt thông qua vận động phù hợp sẽ giúp giảm đáng kể nguy cơ tai nạn.
Một sai lầm phổ biến là chỉ chăm sóc xương khớp khi đã xuất hiện đau nhức hoặc hạn chế vận động. Theo BS Tuấn, hệ vận động cần được "đầu tư" từ sớm và duy trì liên tục suốt cuộc đời. Việc xây dựng thói quen vận động đều đặn, lắng nghe cơ thể và thăm khám khi có dấu hiệu bất thường sẽ giúp làm chậm quá trình lão hóa xương khớp.
Đo mật độ xương là cách theo dõi sức khỏe của hệ vận động
Vì vậy BS lưu ý, mỗi giai đoạn tuổi đều có chiến lược chăm sóc hệ vận động riêng. Người trẻ cần tạo nền tảng vững chắc về sức cơ và xương; người trung niên cần duy trì và làm chậm quá trình suy giảm; còn người cao tuổi cần ưu tiên an toàn, phòng ngừa té ngã và bảo tồn khả năng vận động.
BS Tuấn nhấn mạnh, sức khỏe hệ vận động quyết định trực tiếp đến khả năng lao động, sinh hoạt và chất lượng sống của mỗi người. Việc chủ động chăm sóc xương khớp không chỉ giúp hạn chế bệnh tật mà còn giúp mỗi người duy trì sự độc lập và năng động khi về già.
Theo nhiều nghiên cứu, có đến hơn 1/3 người trưởng thành Việt Nam đang đối mặt với các vấn đề về xương khớp hoặc thiếu hụt canxi và vitamin D, nhưng đa số lại chưa nhận thức rõ tình trạng của mình, cho đến khi xuất hiện các dấu hiệu đau mỏi, loãng xương hay hạn chế vận động. Chính từ thực tế đó, Anlene - với hơn 30 năm đồng hành cùng sức khỏe vận động của người Việt - đã khởi xướng chiến dịch "Nâng cấp hệ vận động cùng chuyên gia" với mong muốn mang kiến thức khoa học và lời khuyên từ chuyên gia đến gần hơn với cộng đồng. Anlene không ngừng nghiên cứu, đổi mới sản phẩm và triển khai các chương trình đồng hành cùng chuyên gia y tế với các dòng sản phẩm bổ sung nguồn dinh dưỡng hỗ trợ giảm nguy cơ lão hóa xương, hỗ trợ xương chắc khoẻ, khớp linh hoạt. Năm 2025, Anlene chính thức hợp tác với Viện Y học Ứng dụng Việt Nam trong dự án "Anlene MoveCheck – Kiểm tra sức khỏe xương", nhằm mang đến các hoạt động kiểm tra, tư vấn và tập huấn chuyên môn, góp phần xây dựng cộng đồng khỏe mạnh, bền vững. |
Anlene