Bí ẩn Biển Hồ – Pleiku

Biển Hồ là tên do người Kinh đặt, còn tên thật của nó là Tơ Nueng, là một miệng núi lửa khổng lồ nằm ở phía bắc thành phố Pleiku, tỉnh Gia Lai quanh năm ăm ắp nước và luôn luôn xanh ngăn ngắt, như một chiếc gương trên chót vót cao nguyên cho mây trời soi bóng. Xung quanh nó có rất nhiều bí ẩn và huyền thoại khiến Biển Hồ lại càng lung linh kỳ ảo trong ký ức của con người, cả người sở tại và du khách.

Ngay cái tên Biển Hồ có lẽ cũng là do khát vọng của con người mà ra. Cao nguyên Pleiku cao hơn mực nước biển cả nghìn mét. Theo nguyên tắc bình thông nhau thì chả có giọt nước nào tồn tại được trên những đỉnh núi cao này. Và vì thế mà con người khao khát nước, khao khát biển. Một nhà thơ đã viết khi đến thăm Biển Hồ: Thương thương quá suốt một đời thiếu nước/ nên cái ao tù cũng thành biển của em... Vì thế có một cái “ao” trên đỉnh núi cao vời vợi, đứng ở dưới quốc lộ I nhìn lên chỉ thấy mây phủ kín ấy thì người ta gọi là “biển” cũng đúng thôi. Đối diện với Biển Hồ theo trục Bắc Nam khoảng chục cây số là đỉnh Hàm Rồng, cũng là một miệng núi lửa khổng lồ (xung quanh thành phố Pleiku là hàng trăm miệng núi lửa lớn nhỏ, nhưng lớn nhất vẫn là Biển Hồ và Hàm Rồng). Rất đối xứng, một bên nhô lên, bên thụt xuống, lại cũng khiến một ông nhà thơ so sánh nó như Yo Ni và Lin Ga. Diện tích của Hàm Rồng và Biển Hồ cũng tương ứng nhau, hình dáng cũng tương tự nhau nếu nhìn từ máy bay, giống như kiểu bứng phần lõm của Biển Hồ đặt vào Hàm Rồng vậy, tức là nếu bê Hàm Rồng thả xuống Biển Hồ thì sẽ khít lịt, không còn dấu vết. Một cuộc tạo sơn vĩ đại nào đó đã làm việc này. Thời chưa có các phương tiện hiện đại, người ta đồn rằng Biển Hồ... không có đáy, nó thông xuống... biển Quy Nhơn. Nhưng có một thực tế là mực nước Biển Hồ hầu như không đổi nên nó vừa là thắng cảnh, vừa là nguồn nước sinh hoạt chính nuôi sống nhân dân thành phố Pleiku. Cái sự mực nước không đổi này cũng là sự lạ, bởi sáu tháng mùa khô khốc liệt thế, trời không một giọt mưa mà mực nước giữ nguyên thì cũng khó giải thích thật. Xung quanh Biển Hồ được vây bọc bởi các ngọn núi mà đồng bào dân tộc bám vào các triền thoai thoải của nó để làm nhà, lập làng. Năm nhiều bù năm ít, mỗi năm khoảng một người, toàn là thanh niên học sinh, chết đuối làm những bí ẩn về Biển Hồ càng tăng lên...

Nhưng bây giờ thì một số bí ẩn của Biển Hồ đang được giải mã, khiến nó trần trụi hơn, bớt lung linh huyền ảo hơn.

Hiện nay người ta xác định chính xác diện tích của Biển Hồ là 240 ha, là hồ nước tự nhiên lớn nhất trong khu vực. Các kết quả phân tích chất lượng nước cho thấy nước ở đây có chất lượng tốt nhất trong tất cả các thuỷ vực mặt nước lớn tại Tây Nguyên cũng như toàn quốc. Chính vì thế, Biển Hồ là một tài nguyên mặt nước dồi dào, cả trữ lượng và chất lượng đều bảo đảm, có ý nghĩa chiến lược trong quá trình phát triển thành phố Pleiku. Người ta cũng đã dùng máy hồi âm định vị để xác định Biển Hồ được hình thành bởi 3 túi trũng từ các dãy núi xung quanh. Hai túi lớn thông nhau qua một eo khá rộng và có độ sâu tương tự nhau là 16 mét. Túi trũng còn lại có độ sâu khoảng 12 mét. Trước người ta đồn rằng, đáy Biển Hồ có những cái vực rất sâu, hun hút như giếng, giờ xác định là nó khá bằng phẳng. Cũng có thể đây là kết quả của việc bồi lắng sạt lở diễn ra khá mạnh vào mùa mưa liên tục các năm vừa qua. Toàn bộ trữ lượng nước của Biển Hồ vào khoảng 25 đến 30 triệu m3, xê dịch giữa mùa khô và mùa mưa chứ nó không “nguyên si, không đổi” như lời đồn. Nhưng nguyên việc có một cái hồ nước vĩ đại đến ba chục triệu mét khối lơ lửng trên tầng trời như thế đã là kỳ diệu lắm rồi...

Ngoài việc chính hiện nay là cung cấp nước sinh hoạt cho thành phố Pleiku thì một thời người ta “quây” Biển Hồ lại bán vé du lịch. Nhưng rồi làm không đến nơi đến chốn, sự đầu tư không tương ứng với khai thác nên nguồn nước ô nhiễm, người ta thôi tổ chức bán vé mà để mặc, ai muốn vào thì vào, chả chỉnh trang quy hoạch gì. Khách đến Pleiku bao giờ cũng háo hức đòi ra Biển Hồ, ra xong loay hoay chụp kiểu ảnh, đứng thẫn thờ hoang mang chưa tới 5 phút thì rút vì... chả hiểu gì cả (không có ai đứng ra thuyết minh về nguồn gốc, sự tích Biển Hồ) cũng chả thấy có gì cả, ngoài... nước. Mà nước thì ở đâu chả có. Thỉnh thoảng lại có vụ học sinh chết đuối mà kinh hoàng nhất là vụ 11 cháu học sinh lớp 12 nghỉ ôn thi, rủ nhau thuê một chiếc thuyền đi chơi trên Biển Hồ, thuyền lật, 6 cháu chết. Cũng không phải là không có nguy cơ ô nhiễm Biển Hồ như báo chí đã có lần cảnh báo. Ấy là các làng đồng bào dân tộc ở xung quanh Biển Hồ ngày càng nhiều. Toàn bộ rác thải sinh hoạt của họ, kể cả mồ mả, đều có đường xuống Biển Hồ. Rồi việc không tổ chức du lịch nhưng hàng ngày vẫn có hàng trăm người vào thăm, ngoài số vào rồi về ngay, vẫn còn khá đông thanh niên mang theo đồ nhậu ra đây “chiến đấu” và Biển Hồ lại hứng lấy những gì họ thải ra...

Để cho Biển Hồ xứng đáng là hòn ngọc của Tây Nguyên, là một thắng cảnh mang tầm quốc gia và vẫn bảo đảm phục vụ dân sinh, thiết nghĩ còn nhiều việc phải làm. Những bí ẩn quanh nó chỉ càng làm lung linh huyền ảo hơn thắng cảnh có một không hai này...

Văn Công Hùng