Thuốc an thần kinh là một loại thuốc không thể thiếu được trong điều trị tâm thần học. Từ những năm 1990, với sự ra đời của những thuốc an thần kinh thế hệ mới như olanzapin, clozapin, risperidone... ưu việt hơn hẳn những thuốc thế hệ cũ về mặt tác dụng phụ là ít hoặc không gây ra những hội chứng ngoại tháp như loạn trương lực cơ cấp, bồn chồn bất an, loạn động muộn nhưng nó lại có những tác dụng phụ khác đó là gây béo phì. Đây cũng là một vấn đề khiến các thầy thuốc phải cân nhắc.
Hội chứng béo phì là một hội chứng với những biểu hiện sau đây của bệnh nhân dùng thuốc an thần kinh thế hệ mới:
Béo bụng: vòng bụng của bệnh nhân tăng nhanh sau khi được chỉ định dùng thuốc, đối với nam thường là vòng bụng > 102cm, với nữ > 88cm.
Tăng triglicerid máu > 1, 69mmol/lit.
Hạ một loại mỡ máu là HDL, là một loại có tác dụng làm giảm xơ vữa động mạch, ở nam giới < 1,04 mmol/lit, nữ giới , 1,29 mmol/lit.
Làm huyết áp tăng trên 130/85 mmHg.
Tăng đường máu trên 6,1mmol/lil.
Với hội chứng béo phì này, người bệnh có nguy cơ mắc nhiều bệnh lý khác do béo phì gây ra như đái tháo đường týp 2, bệnh tăng huyết áp, tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim, xơ vữa động mạch... rất nguy hiểm.
Vậy phải làm thế nào để phòng tránh béo phì do các thuốc này gây ra? Những bệnh nhân được chỉ định dùng thuốc an thần kinh thế hệ mới olanzapin, clozapin cần phải được hướng dẫn về cách dự phòng và phát hiện sớm những biểu hiện của hội chứng béo phì. Bệnh nhân cần được hướng dẫn chế độ ăn hợp lý, hạn chế chất ngọt, chất có hàm lượng đường cao (như cơm, đường, bánh kẹo...), tập luyện thể dục thể thao thường xuyên, cải thiện tốt tình trạng béo bụng, tăng sự dẻo dai cho cơ thể. Trong 6 tháng đầu dùng thuốc cần phải kiểm tra đường máu mỗi tháng/lần, sau đó kiểm tra một năm hai lần. Kiểm tra mỡ máu, đo huyết áp 3 tháng/lần. Kiểm tra cân nặng, vòng bụng 3 tháng/ lần. Những bệnh nhân có tiền sử đái tháo đường không nên sử dụng những thuốc có nguy cơ cao gây nặng thêm tình trạng bệnh.
Mặc dù có những tác dụng phụ có khả năng gây ra nhiều bệnh lý nguy hiểm nhưng nếu người bệnh thực hiện tốt những hướng dẫn để dự phòng và phát hiện sớm của bác sĩ thì có thể hoàn toàn tránh được những nguy cơ này.
Dùng thuốc an thần kinh dễ bị béo bụng.
BS. Trịnh Thị Bích Huyền (BV Bạch Mai)
