ThS.BS. Nguyễn Tiến Đông, Khoa Phẫu thuật Tim mạch - Bệnh viện TƯQĐ 108 cho biết, bệnh nhân là ông Mai Bá L., 68 tuổi, ở Hà Nội, có biểu hiện bệnh 1 tháng trước với biểu hiện đau bụng quặn từng cơn, đau nhiều ở vùng mạn sườn trái, mỗi cơn đau kéo dài 5-10 phút, xong tự hết, không có biểu hiện rối loạn tiêu hoá. Trong hơn 1 tháng có khoảng 5 cơn đau như vậy, bệnh nhân chưa điều trị gì.
Đến 9 giờ sáng ngày 16/1, bệnh nhân tiếp tục có cơn đau âm ỉ, sau đó tăng dần, đau liên tục, đau vã mồ hôi, được người nhà đưa vào Bệnh viện TƯQĐ 108 cấp cứu lúc 12g30 trong tình trạng mệt mỏi, nhợt nhạt, còn đau bụng nhiều. Tiền sử bệnh nhân có hút thuốc lá 1,5 bao/ngày trong 25 năm.
Hình ảnh CT scan cắt cụt hoàn toàn động mạch mạc treo tràng trên và hình chụp mạch máu tắc động mạch mạc treo tràng trên của bệnh nhân L. (Ảnh BS cung cấp)
Tại bệnh viện, qua khám tại chỗ ghi nhận bệnh nhân bụng chướng nhẹ, mềm, ấn đau tức vùng mạn sườn trái. Bệnh nhân được chụp CT scan 16 lớp cắt ổ bụng, có tiêm thuốc cản quang, thấy tắc hoàn toàn động mạch mạc treo tràng trên. Tiến hành chụp mạch máu ngay sau đó để đánh giá tuần hoàn bên và phần ngoại vi cấp máu cho ruột, các bác sĩ phát hiện đoạn tắc khoảng 3-4 cm, ngay dưới chỗ phân chia động mạch đại tràng giữa.
Cuộc phẫu thuật cấp cứu cho bệnh nhân được tiến hành nhanh chóng vào lúc 19 giờ cùng ngày (sau khi vào viện 6 giờ) do các bác sĩ Khoa Phẫu thuật Tim mạch và Khoa Phẫu thuật Tiêu hóa phối hợp thực hiện. Quá trình phẫu thuật cho thấy, bệnh nhân bị huyết khối lấp hoàn toàn động mạch mạc treo tràng trên và các nhánh bên, các quai ruột biểu hiện thiếu máu rõ nhưng chưa hoại tử. Các phẫu thuật viên đã lấy huyết khối và tạo hình lại động mạch bằng miếng vá tĩnh mạch hiển tự thân. Kết quả, mạch sau lấy huyết khối lưu thông tốt, ruột hồng trở lại.
Hình ảnh huyết khối được lấy ra và tạo hình lại động mạch bằng miếng vá tĩnh mạch hiển tự thân. (Ảnh BS cung cấp).
Sau mổ bệnh nhân hết triệu chứng đau bụng, ăn uống bình thường, không có rối loạn tiêu hóa. Chụp CT đa dãy kiểm tra hệ mạch sau mổ, thấy mạch thông rõ. Bệnh nhân được ra viện sau 12 ngày phẫu thuật. Theo dõi trong 3 tháng sau phẫu thuật cho thấy, bệnh nhân không thấy xuất hiện triệu chứng đau bụng lần nào, ăn uống bình thường.
Tắc động mạch mạc treo tràng trên cấp tính nguy hiểm thế nào?
ThS.BS. Nguyễn Tiến Đông cho biết, tắc động mạch mạc treo cấp tính là một bệnh hiếm gặp với tỉ lệ khoảng 8,6/100.000 người/năm. Bệnh có tỉ lệ tử vong rất cao, theo các nghiên cứu trước đây, lên đến 80-90%, nếu chỉ điều trị thuốc đơn thuần thì tỉ lệ tử vong là 100%. Mặc dù ngày nay có những tiến bộ trong chẩn đoán và điều trị thì tỉ lệ tử vong ngắn hạn ở những bệnh nhân đã có tái tưới máu vẫn đến 30-60%.
Bệnh nhân tắc động mạch mạc treo có triệu chứng đa dạng, khó chẩn đoán, dễ bị bỏ qua. Bệnh thường hay khởi phát với một đau bụng không điển hình của bệnh gì, có thể kèm theo rối loạn tiêu hóa. Bệnh có thể tự hết và tái phát nhiều lần. Người bệnh thường không đi khám bệnh từ trước. Đôi khi một số bác sĩ thiếu kinh nghiệm cũng bỏ sót bệnh lý này. Chính vì vậy khi bệnh nhân đã đau bụng dữ dội rồi thì thường đã ở giai đoạn bệnh nặng, nguy cơ thiếu máu gây hoại tử ruột rất cao. Một nghiên cứu ở Bệnh viện Chợ Rẫy từ năm 2004 đến năm 2010 trên 48 bệnh nhân phát hiện tắc mạch mạc treo cấp tính thì có đến 46 bệnh nhân (95,8%) phải cắt bỏ ruột.
Hình ảnh CT scan sau mổ cho thấy mạch máu lưu thông tốt. (Ảnh BS cung cấp).
Cũng theo BS. Đông, vì đây là một bệnh lý hiếm gặp và khó chẩn đoán, do vậy cần sự phối hợp rất tốt của các chuyên ngành khác nhau. Trước tiên là người khám ở khoa cấp cứu phải nhạy bén lâm sàng để nhận định và định hướng chẩn đoán tốt. Bác sĩ ở khoa tiêu hóa phải có kinh nghiệm đối với bệnh để có biện pháp chẩn đoán và điều trị kịp thời, tránh để thời gian thiếu máu ruột tăng cao. Tiếp đó phải phối hợp tốt với bác sĩ phẫu thuật tim mạch để có chiến thuật xử trí thích hợp, đem lại hiệu quả cao, cùng sự hỗ trợ đắc lực của lực lượng gây mê-hồi sức.
Đối với trường hợp bệnh nhân Mai Bá L., nhờ được chẩn đoán chính xác với phương tiện kỹ thuật hiện đại (CT scan đa lớp cắt, chụp mạch máu cản quang), chiến thuật điều trị được đưa ra nhanh chóng cùng sự phối hợp chặt chẽ của các chuyên khoa đã phát huy hiệu quả điều trị tối ưu, giúp bệnh nhân tránh bị hoại tử ruột, mạch máu sau mổ lưu thông tốt và bệnh nhân hết hẳn triệu chứng, khỏi hoàn toàn.