Mới đây, một nữ sinh 18 tuổi ở Quận Cầu Giấy Hà Nội vào Bệnh viện Nhiệt đới Trung ương với chẩn đoán viêm não mô cầu. Như vậy, mùa của bệnh viêm não do não mô cầu đã đến. Bởi vì, mùa đông xuân là mùa thuận lợi cho các vi sinh vật phát triển, trong đó có vi khuẩn não mô cầu. Bệnh có thể lây thành dịch, tỈ lệ tử vong cao.
Đặc điểm của bệnh viêm màng não mủ do vi khuẩn não mô cầu
Vi khuẩn não mô cầu (Neisseria meningitidis) có thể sống ký sinh ở niêm mạc đường hô hấp trên của người bình thường và không gây bệnh, gọi là người lành mang vi khuẩn. Nhưng khi gặp điều kiện thuận lợi (sức đề kháng giảm), vi khuẩn trở nên gây bệnh. Vi khuẩn não mô cầu gây viêm màng não mủ là một bệnh lây nhiễm và có khả năng thành dịch làm cho nhiều người mắc bệnh. Bệnh rất nguy hiểm vì nặng và có khả năng gây tử vong cao (5 - 10%) và nếu khỏi bệnh có thể để lại di chứng nặng nề về tinh thần kinh (liệt, ngớ ngẩn).
Đường lây bệnh chủ yếu theo đường hô hấp do tiếp xúc trực tiếp với người bệnh qua các giọt nước bọt nhỏ li ti bắn ra khi người bệnh nói chuyện, ho, hắt xì hơi, thở mạnh, hôn và có thể lây qua bàn tay, dụng cụ, quần áo, đồ dùng sinh hoạt bị nhiễm vi khuẩn não mô cầu.
Vi khuẩn Neisseria meningitidis
Nhận biết bệnh
Thời kỳ ủ bệnh (nung bệnh) từ 1 - 10 ngày.
Bệnh khởi phát sốt cao từ 38 - 390C, rát họng nhiều, đau đầu, chảy mũi nước trong hoặc có kèm theo mủ. Sốt chỉ kéo dài từ 1 - 5 ngày. Bệnh nặng sẽ viêm màng não mủ, sốt cao đột ngột (khoảng 40 - 410C) và liên tục hoặc dao động, kèm theo rét run. Xuất hiện các dấu hiệu của hội chứng màng não sớm, điển hình như nhức đầu dữ dội, buồn nôn, nôn vọt, cổ cứng, táo bón. Người bệnh nằm tư thế “cò súng” (thường gặp ở trẻ em do tăng trương lực cơ gấp để làm cho giảm đau). Dấu hiệu đặc trưng nhất là ban xuất huyết “hình sao” do hoại tử nội mạch dưới da. Ban xuất hiện sớm khoảng từ 5 - 15 giờ hoặc muộn hơn. Ban có thể xuất hiện toàn thân và thường ở các đầu ngón chân, tay, vành tai, cánh mũi.
Ngoài ra gan, lách to ra nhanh. Huyết áp giảm dần và có thể tụt trong trường hợp sốc nhiễm khuẩn. Bệnh nhân có thể tử vong do suy hô hấp vào những giờ đầu (trong vòng 48 giờ), hiếm hơn là vào 2 - 3 ngày sau.
Chọc nước não tủy xét nghiệm vi sinh nước não tủy sẽ thấy hình thể vi khuẩn là song cầu khuẩn, xếp đôi, không bắt màu gram (gram âm), đứng trong hoặc ngoài tế bào bạch cầu. Nếu có điều kiện cần nuôi cấy máu để tìm vi khuẩn não mô cầu.
Dấu hiệu đặc trưng nhất là ban xuất huyết “hình sao”
Biến chứng là gì?
Bệnh có thể gây biến chứng nhiễm trùng não, nặng hơn có thể gây phù não, tổn thương thần kinh trung ương, tăng áp suất sọ não gây phù và tử vong. Ngoài ra có thể gây áp-xe trong não, nhiễm trùng huyết nặng. Với các thể nặng, nếu qua khỏi có thể để lại di chứng thần kinh và tinh thần.
Nguyên tắc phòng bệnh như thế nào?
Ở nơi đang có bệnh nhân viêm màng não mủ (ngay cả thể nhẹ) hoặc đang có dịch xẩy ra, cách phòng bệnh tốt nhất là cách ly người bệnh không để tiếp xúc với người lành. Môi trường sống ở nơi có người bị bệnh viêm não mô cầu cần được phun thuốc diệt vi khuẩn, người tiếp xúc với bệnh nhân phải đeo khẩu trang. Các dụng cụ, đồ dùng sinh hoạt của người bệnh cần vệ sinh, tẩy uế thật sạch như ngâm vào nước đang đun sôi hoặc ngâm vào dung dịch cloramin B…Với các trường hợp có nguy cơ cao mắc bệnh viêm màng não mủ do não mô cầu (người tiếp xúc trực tiếp chăm sóc, nuôi dưỡng hoặc khám chữa bệnh cho bệnh nhân viêm màng não mô cầu) cần được uống hoặc tiêm kháng sinh dự phòng tùy theo từng loại kháng sinh và tùy theo lứa tuổi dưới sự chỉ định của bác sĩ.
Cần thực hiện tốt vệ sinh cá nhân hàng ngày như rửa tay bằng xà phòng và cần vệ sinh họng, miệng một cách thường xuyên bằng cách đánh răng sau khi ăn, trước và sau khi ngủ dậy, tốt hơn nữa là súc họng bằng nước muối sinh lý (0,9%) trước khi đánh răng. Cần vệ sinh tốt nơi ở và nơi làm việc. Nơi làm việc và nhà ở cần thông thoáng.
Việc phòng bệnh có hiệu quả nhất là tiêm vắcxin phòng ngừa cho mọi đối tượng chưa có miễn dịch chống lại vi khuẩn não mô cầu hoặc những người chuẩn bị đến các vùng có dịch bệnh não mô cầu.
Cũng cần lưu ý là khi nghi ngờ trẻ bị bệnh viêm não mô cầu dù là thể nhẹ (viêm họng, mũi, sốt…), đặc biệt là đang ở nơi có bệnh nhân mắc bệnh viêm màng não mủ mô cầu cần phải đưa trẻ đến cơ sở y tế để được khám và điều trị càng sớm càng tốt tránh để xẩy ra những trường hợp đáng tiếc do chủ quan hoặc tự chẩn đoán và tự mua thuốc điều trị.