SKĐS - Bệnh viêm đường tiết niệu là tình trạng nhiễm trùng phổ biến, có thể xảy ra ở nhiều độ tuổi và đối tượng, đặc biệt khi có các yếu tố nguy cơ như vệ sinh kém, nhịn tiểu lâu, hoặc quan hệ tình dục không an toàn.
Viêm thận: nhiễm trùng ở thận (nặng hơn và nguy cơ biến chứng cao hơn)
1.2. Nguyên nhân gây bệnh viêm đường tiết niệu
Bệnh viêm đường tiết niệu (UTI) thường do vi khuẩn tấn công vào hệ thống tiết niệu, nhưng cũng có nhiều nguyên nhân khác dẫn đến tình trạng này.
1.2.1. Nhiễm khuẩn
Nhiễm vi khuẩn E. coli là nguyên nhân phổ biến nhất, thường có mặt ở đường ruột và có thể di chuyển từ hậu môn đến niệu đạo, gây nhiễm trùng. Ngoài ra, một số vi khuẩn khác như Staphylococcus, Klebsiella, Proteus cũng có thể gây bệnh.
Không vệ sinh đúng cách sau khi đi vệ sinh, đặc biệt là lau từ sau ra trước có thể dẫn vi khuẩn từ hậu môn vào niệu đạo. Sử dụng các sản phẩm vệ sinh không phù hợp như xà phòng chứa hóa chất hoặc dung dịch vệ sinh có tính kích ứng cao.
1.2.3. Quan hệ tình dục không an toàn
Quan hệ tình dục không an toàn hoặc không vệ sinh sạch sẽ trước và sau khi quan hệ làm tăng nguy cơ vi khuẩn xâm nhập vào niệu đạo. Sau quan hệ, phụ nữ có nguy cơ mắc bệnh cao do cấu trúc niệu đạo ngắn, vi khuẩn dễ di chuyển từ ngoài vào bàng quang.
1.2.4. Sử dụng ống thông tiểu
Ống thông tiểu là một trong những nguy cơ cao gây nhiễm trùng do vi khuẩn có thể dễ dàng xâm nhập thông qua ống và gây viêm nhiễm.
Bệnh viêm đường tiết niệu (UTI - Urinary Tract Infection) là một tình trạng nhiễm trùng xảy ra trong hệ thống tiết niệu.
1.2.5. Thay đổi hormone
Thay đổi hormone trong thời kỳ mang thai, mãn kinh hoặc trong chu kỳ kinh nguyệt làm suy giảm sự bảo vệ tự nhiên của cơ thể, từ đó dễ gây nhiễm trùng.
1.2.6. Tắc nghẽn hệ tiết niệu
Sỏi đường tiết niệu, phì đại tuyến tiền liệt (ở nam giới) hoặc hẹp niệu đạo có thể gây tắc nghẽn dòng chảy của nước tiểu, tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn phát triển.
1.2.7. Nhịn tiểu
Nhịn tiểu thường xuyên hoặc không tiểu đều đặn có thể dẫn đến tích tụ vi khuẩn trong bàng quang, gây nhiễm trùng.
1.2.8. Suy yếu hệ miễn dịch
Những người có hệ miễn dịch suy yếu như người cao tuổi, người mắc bệnh mãn tính (tiểu đường, HIV), hoặc những người đang sử dụng thuốc ức chế miễn dịch có nguy cơ cao mắc bệnh.
1.2.9. Các nguyên nhân khác
Mặc quần áo chật, không thoáng khí, đồ lót ẩm ướt tạo điều kiện cho vi khuẩn sinh sôi.
Sử dụng kháng sinh hoặc sản phẩm có tính tẩy rửa mạnh làm thay đổi môi trường vi khuẩn âm đạo làm tăng nguy cơ nhiễm trùng.
2. Triệu chứng bệnh viêm đường tiết niệu
2.1. Triệu chứng thường gặp
Tiểu buốt, tiểu rát: Cảm giác đau, nóng rát hoặc khó chịu khi đi tiểu.
Tiểu gấp: Cảm giác muốn đi tiểu ngay lập tức, ngay cả khi bàng quang không đầy.
Tiểu nhiều lần: Đi tiểu thường xuyên hơn bình thường, nhưng mỗi lần đi lượng nước tiểu rất ít. Nước tiểu đục hoặc có mùi khó chịu.
Nước tiểu có thể thay đổi màu sắc (đục) hoặc có mùi hôi khó chịu.
Tiểu ra máu: Nước tiểu có thể có màu hồng, đỏ hoặc nâu do có máu lẫn trong nước tiểu.
Đau vùng bụng dưới: Thường gặp khi viêm bàng quang, gây ra cảm giác đau hoặc nặng nề ở bụng dưới.
Đau khi quan hệ tình dục: Đôi khi viêm niệu đạo hoặc bàng quang có thể gây đau khi quan hệ tình dục.
Nước tiểu sẫm màu: Nếu có máu trong nước tiểu hoặc nếu cơ thể mất nước, nước tiểu có thể trở nên đậm màu hơn.
Cảm giác bàng quang không trống hoàn toàn: Dù đã đi tiểu, vẫn có cảm giác cần đi tiểu tiếp.
Người bị viêm đường tiết niệu có thể gặp các triệu chứng như tiểu rát, tiểu buốt, tiểu gấp...
2.2. Triệu chứng nặng
Trường hợp bệnh đã nhiễm trùng lan rộng tới thận, các triệu chứng có thể nặng hơn như:
Sốt cao: Thường đi kèm với ớn lạnh và run.
Đau lưng hoặc đau bên hông: Đau ở vùng lưng dưới, hai bên sườn hoặc bụng trên, nơi thận nằm.
Buồn nôn và nôn: Nhiễm trùng thận có thể gây cảm giác buồn nôn, nôn mửa.
Mệt mỏi và yếu đuối: Cảm giác mệt mỏi toàn thân, kiệt sức.
2.3. Triệu chứng đặc biệt theo giới tính
Ở phụ nữ: Các triệu chứng như đau vùng xương mu, đau khi quan hệ tình dục hoặc đau khi đi tiểu thường rõ rệt hơn.
Ở nam giới: Đôi khi triệu chứng đau lan ra vùng trực tràng, đặc biệt khi viêm nhiễm ở niệu đạo hoặc tuyến tiền liệt.
3. Bệnh viêm đường tiết niệu có lây nhiễm không?
Bệnh viêm đường tiết niệu (UTI) không phải là một bệnh lây nhiễm trực tiếp từ người sang người như các bệnh lây qua đường tình dục (STD), nhưng có những yếu tố liên quan có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng khi tiếp xúc với vi khuẩn.
Theo đó, các yếu tố liên quan như:
3.1. Quan hệ tình dục
Quan hệ tình dục không phải là nguyên nhân trực tiếp gây lây nhiễm UTI, nhưng nó có thể tạo điều kiện cho vi khuẩn từ vùng hậu môn di chuyển đến niệu đạo, đặc biệt là ở phụ nữ.
Sau quan hệ tình dục, nếu không vệ sinh đúng cách, vi khuẩn có thể xâm nhập vào đường tiết niệu, gây nhiễm trùng. Vì vậy, việc tiểu sau quan hệ tình dục là một biện pháp phòng ngừa tốt.
Bệnh viêm đường tiết niệu (UTI) không phải là một bệnh lây nhiễm trực tiếp từ người sang người.
3.2. Vi khuẩn từ môi trường xung quanh
Bệnh viêm đường tiết niệu chủ yếu là do vi khuẩn như E. coli, thường sống trong đường ruột và xâm nhập vào niệu đạo. Những vi khuẩn này không lây trực tiếp từ người này sang người khác, nhưng có thể lây lan qua việc dùng chung các vật dụng vệ sinh cá nhân không được làm sạch kỹ.
3.3. Lây lan trong môi trường bệnh viện
Ở những bệnh nhân có đặt ống thông tiểu, có nguy cơ cao mắc viêm đường tiết niệu do vi khuẩn có thể xâm nhập vào niệu đạo qua ống thông. Việc sử dụng các dụng cụ y tế không vệ sinh có thể dẫn đến lây nhiễm chéo giữa các bệnh nhân.
4. Cách phòng bệnh viêm đường tiết niệu
4.1. Uống đủ nước
Cố gắng uống ít nhất từ 1,5 đến 2 lít nước mỗi ngày hoặc nhiều hơn nếu bạn vận động nhiều. Uống nhiều nước giúp tăng lượng nước tiểu, làm loãng vi khuẩn và giúp đẩy chúng ra ngoài trước khi chúng có thể gây nhiễm trùng.
4.2. Không nhịn tiểu
Đi tiểu ngay khi cảm thấy cần thiết, không nhịn tiểu quá lâu vì nước tiểu ứ đọng trong bàng quang là môi trường thuận lợi cho vi khuẩn phát triển.
4.3. Vệ sinh cá nhân đúng cách
Sau khi đi vệ sinh, hãy lau từ trước ra sau để ngăn chặn vi khuẩn từ vùng hậu môn xâm nhập vào niệu đạo.
Vệ sinh vùng kín sạch sẽ hằng ngày, đặc biệt là sau quan hệ tình dục hoặc sau khi đi vệ sinh.
Tránh sử dụng các sản phẩm vệ sinh có chứa hương liệu, hóa chất mạnh có thể gây kích ứng và làm mất cân bằng vi khuẩn tự nhiên của cơ thể.
4.4. Đi tiểu sau khi quan hệ tình dục
Đi tiểu ngay sau khi quan hệ tình dục giúp đẩy vi khuẩn ra ngoài trước khi chúng có thể xâm nhập vào niệu đạo và gây viêm.
4.5. Mặc quần áo thoáng mát
Tránh mặc quần áo quá chật hoặc bó sát trong thời gian dài. Chọn đồ lót cotton và quần áo thoáng khí để vùng kín không bị ẩm ướt, điều kiện lý tưởng cho vi khuẩn phát triển.
4.6. Tránh sử dụng sản phẩm có chứa hóa chất mạnh
Tránh sử dụng xà phòng, dung dịch vệ sinh phụ nữ, hoặc băng vệ sinh có hương liệu mạnh ở vùng kín vì chúng có thể gây kích ứng và làm thay đổi độ pH tự nhiên, tăng nguy cơ nhiễm trùng.
4.7. Chăm sóc đặc biệt
Với phụ nữ trong thời kỳ kinh nguyệt, cần thay băng vệ sinh hoặc tampon thường xuyên để giữ vùng kín khô ráo và sạch sẽ.
Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và vị trí nhiễm trùng (niệu đạo, bàng quang hoặc thận), bác sĩ sẽ đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.
Đối với phụ nữ sau mãn kinh, có thể hỏi bác sĩ về việc sử dụng hormone thay thế (HRT) để duy trì sự cân bằng hormone, giảm nguy cơ viêm đường tiết niệu.
4.8. Quan hệ tình dục an toàn
Sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục để giảm nguy cơ vi khuẩn xâm nhập vào niệu đạo. Vệ sinh sạch sẽ cả trước và sau khi quan hệ tình dục.
4.9. Ăn uống lành mạnh
Bổ sung các thực phẩm có tác dụng hỗ trợ hệ tiết niệu như nước ép nam việt quất (cranberry) hoặc bổ sung vitamin C để tăng cường hệ miễn dịch và làm giảm sự phát triển của vi khuẩn trong hệ tiết niệu.
4.10. Điều trị các bệnh nền
Nếu bạn mắc các bệnh như sỏi thận, tiểu đường, hoặc phì đại tuyến tiền liệt cần điều trị và kiểm soát tốt những bệnh này để giảm nguy cơ phát triển UTI.
5. Cách điều trị bệnh viêm đường tiết niệu
Điều trị viêm đường tiết niệu (UTI) chủ yếu tập trung vào việc loại bỏ vi khuẩn gây nhiễm trùng và giảm các triệu chứng khó chịu. Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng và vị trí nhiễm trùng (niệu đạo, bàng quang hoặc thận), bác sĩ sẽ đưa ra phương pháp điều trị phù hợp.
5.1. Dùng kháng sinh
Kháng sinh là phương pháp điều trị chính cho viêm đường tiết niệu. Loại kháng sinh cụ thể và thời gian điều trị sẽ phụ thuộc vào loại vi khuẩn gây nhiễm trùng và mức độ nghiêm trọng của bệnh.
Các loại kháng sinh thường dùng: Amoxicillin, Ciprofloxacin, Nitrofurantoin, Trimethoprim/sulfamethoxazole… Tuy nhiên không nên tự ý sử dụng kháng sinh hoặc không tuân thủ liều lượng thuốc, vì điều này có thể dẫn đến tình trạng kháng thuốc, khiến việc điều trị bệnh trở nên khó khăn hơn
Thời gian điều trị thường kéo dài từ 3 đến 7 ngày đối với các trường hợp nhẹ. Đối với các trường hợp nhiễm trùng nặng hơn (như viêm thận), có thể cần điều trị dài hơn và đôi khi phải nhập viện để tiêm kháng sinh qua tĩnh mạch.
5.2. Thuốc giảm đau
Để giảm triệu chứng đau rát khi tiểu và cảm giác khó chịu, bác sĩ có thể kê đơn thuốc giảm đau như Phenazopyridine (Pyridium) để giảm đau, nhưng thuốc này chỉ nên được dùng trong thời gian ngắn.
Paracetamol hoặc Ibuprofen có thể được sử dụng để hạ sốt và giảm đau lưng, đau thắt lưng do nhiễm trùng.
5.3. Điều trị tại nhà (Home Remedies)
Mặc dù chưa có bằng chứng khoa học rõ ràng, nhưng một số nghiên cứu cho thấy nước ép nam việt quất có thể ngăn vi khuẩn bám vào thành bàng quang, giảm nguy cơ tái phát UTI.
Vitamin C: Bổ sung vitamin C có thể giúp làm tăng độ axit trong nước tiểu, từ đó ngăn cản sự phát triển của vi khuẩn.
Tắm nước ấm có thể giúp giảm triệu chứng đau rát và khó chịu ở vùng tiết niệu.
Tuy nhiên đây chỉ là những biện pháp hỗ trợ và không thay thế được điều trị kháng sinh khi có sự chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa.
Người bị viêm đường tiết niệu cần điều trị, theo dõi và tái khám theo hướng dẫn của bác sĩ.
5.4. Điều trị nhiễm trùng phức tạp
Trong trường hợp nhiễm trùng phức tạp hoặc nhiễm trùng thận, có thể cần nhập viện để tiêm kháng sinh mạnh hơn qua đường tĩnh mạch.
Những trường hợp viêm thận có thể cần thời gian điều trị dài hơn (2-3 tuần).
5.5. Tránh quan hệ tình dục trong thời gian điều trị
Để tránh làm tình trạng nhiễm trùng nặng thêm, nên tránh quan hệ tình dục cho đến khi các triệu chứng được cải thiện hoàn toàn và bệnh được điều trị dứt điểm.
5.6. Điều trị nguyên nhân tiềm ẩn
Nếu có các yếu tố khác gây viêm đường tiết niệu, như sỏi thận, phì đại tuyến tiền liệt, hoặc các vấn đề về cấu trúc đường tiết niệu, bác sĩ có thể yêu cầu các phương pháp điều trị bổ sung hoặc can thiệp y tế.
5.7. Theo dõi và tái khám
Tái khám sau điều trị: bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm nước tiểu sau khi hoàn thành điều trị kháng sinh để đảm bảo vi khuẩn đã được loại bỏ hoàn toàn.
Nếu triệu chứng không cải thiện sau 2-3 ngày điều trị hoặc bệnh tái phát nhiều lần, bạn cần gặp bác sĩ để được đánh giá thêm.
5.8. Phòng ngừa tái phát
Sau khi điều trị, cần tiếp tục thực hiện các biện pháp phòng ngừa như uống nhiều nước, vệ sinh cá nhân đúng cách, và đi tiểu sau quan hệ tình dục để giảm nguy cơ tái phát.
SKĐS - Người bị viêm đường tiết niệu thường điều trị bằng kháng sinh theo chỉ định của bác sĩ. Tuy nhiên, việc lựa chọn một số loại đồ uống phù hợp có thể giúp giảm các triệu chứng viêm đường tiết niệu.
