Bệnh diễn biến dai dẳng, điều trị khó khăn, hay tái phát làm người bệnh đôi khi thất vọng, chán nản. Khi đi khám da liễu, được chẩn đoán là viêm da tiết bã nhờn hay viêm da dầu. Vậy bệnh viêm da tiết bã nhờn là gì? Sao lại khó chữa như vậy? Biểu hiện của bệnh
Bệnh hay ở các vùng da có nhiều tuyến bã hoạt động mạnh là mặt, đầu, ngực, lưng và các nếp gấp lớn. Trên đầu bong vẩy nhiều mà ta gọi là gầu da đầu. Bệnh có thể gặp ở trẻ nhỏ, ngay sau sinh với biểu hiện da đầu có nhiều vẩy, dân gian hay gọi là cứt trâu. Người lớn hay bị ở lứa tuổi từ 20-50. Nam bị bệnh nhiều hơn nữ. Có một số nghiên cứu cho biết tỷ lệ mắc bệnh trong dân chúng khoảng 2-5%. Nhiều người bị viêm da dầu nhưng khỏi mà không bị tài phát trở lại. Những người bị bệnh thường hay có cơ địa tiết bã nhờn, một số người sau đó phát triển bệnh vẩy nến. Những bệnh nhân Parkinson, liệt mặt, người nhiễm HIV, sử dụng một số thuốc thần kinh, suy dinh dưỡng, thiếu kẽm, sang chấn tâm lý... Trên những bệnh nhân mắc viêm da dầu này, tìm thấy nấm Malassezia furfur, dùng thuốc bôi trị nấm ketoconazol và selenium sulfide có hiệu quả điều trị bệnh.
Nguyên nhân gây bệnh
Viêm da tiết bã nhờn là bệnh xảy ra từ từ, không diễn biến đột ngột. Thông thường bệnh nhân không ngứa, nhưng cũng có một số người bị ngứa ngáy, khó chịu mức độ nhẹ hoặc vừa. Khi nóng, ra mồ hôi ngứa có thể tăng lên.
Những vùng da bị bệnh có màu đỏ cam, trên phủ vảy xám trắng khô hoặc mỡ nhờn, đôi khi thấy các sẩn vảy da có bờ rõ, thường thấy ở ngực, lưng. Vùng ngực lưng cũng có thể biểu hiện các đám tổn thương hình đồng xu, hình nhẫn, đa cung làm người bệnh nghĩ rằng họ mắc bệnh nấm da. Kẽ tai cũng có dát đỏ, vết nứt, trong ống tai cũng có thương tổn đỏ, vẩy da làm dễ nhầm với bệnh nấm ống tai. Các vùng có lông như ở đầu, lông mày, lông mi, râu hay thấy vảy da dính màu trắng. Ở mặt có các thương tổn hai má hình cánh bướm, rìa trán, kẽ mũi, giữa hai lông mày, da màu đỏ, có vảy da. Các nếp gấp lớn của da như nách, bẹn, kẽ mông, nếp dưới vú, rốn thường có ranh giới rõ, màu đỏ sẫm, da chợt, nứt kẽ và có thể tiết dịch khi bệnh nặng, bị cọ xát nhiều.
Viêm da tiết bã nhờn là bệnh lý hay gặp, có những tiến triển dai dẳng, hay tái phát làm ảnh hưởng đến thẩm mỹ, chất lượng sống của người bệnh do màu sắc da tổn thương, vảy da bong liên tục, trên đầu có thể gây rụng tóc. Mùa hạ nóng bệnh nhẹ, nặng vào mùa thu đông. Trẻ mới sinh, có thể mắc bệnh lan tỏa, triệu chứng toàn thân rất nặng, có tiêu chảy, da toàn thân đỏ và có thể đe dọa tính mạng trẻ, gọi là đỏ da toàn thân Leiner.
Bệnh viêm da dầu dễ chẩn đoán, nhưng một số trường hợp có thể nhầm với bệnh vảy nến hoặc là khởi đầu của vảy nến. Bệnh cũng có thể nhầm với nấm nông da, nấm candida kẽ, lupus đỏ bán cấp và một số bệnh da khác. Một điều đáng quan tâm là người bệnh thấy da bị đỏ, bong vảy da nhiều và chữa lâu khỏi nên cứ cho rằng mắc nấm nông ngoài da, họ cứ đi chữa chạy khắp mọi nơi, hậu quả là bôi quá nhiều loại thuốc và bệnh trở nên khó chữa. Các thuốc có corticoid được sử dụng rất nhiều và có hiệu quả trong điều trị, hiện nay có nhiều kem bôi corticoid phối hợp với thuốc chống nấm như clotrimazon và kháng sinh dùng rất tốt cho bệnh này. Tuy nhiên, các thuốc bôi corticoid không dùng dài ngày, thường chỉ khoảng 7-10 ngày cho một đợt điều trị vì thuốc gây teo da, mọc lông, giãn mạch...
Phương pháp điều trị bệnh
Trên đầu dùng các dầu gội chống nấm như selenium sulfide, zinc pyrithione, ketoconazol shampoo 2% gội 2-3 lần/tuần, có thể dùng duy trì lâu dài. Trường hợp nặng, có thể bôi dung dịch, lotion hoặc gel corticoid nhẹ trong 1-2 tuần.
Mặt và thân mình dùng thuốc bôi, dầu gội ketoconazol hàng ngày, corticoid dạng kem hay lotion bôi trong 1-2 tuần, sao đó bôi kem pimecrolimus 1%. Các kem dưỡng ẩm cần bôi nhiều lần trong ngày và bôi duy trì, đặc biệt vào mùa thu đông.
Viêm da dầu ở các nếp gấp có thể sử dụng các dung dịch màu như Milian, Castellani bôi. Kem ketoconazol 2% bôi hàng ngày. Các kem pimecrolimus 1% và tacrolimus cũng có hiệu quả điều trị.
Thuốc điều trị toàn thân có thể dùng itraconazol 200mg, uống ngày 2 viên trong 2 tuần. Cần xem xét về thể trạng của người bệnh, dinh dưỡng và cho các vitamin nhóm B, vitamin B3, B6, vitamin H, uống kẽm.
Điều trị duy trì rất cần thiết để tránh tái phát và hạn chế bệnh nặng lên. Bôi kem dưỡng ẩm, ketoconazol 2% kem bôi và shampoo dùng duy trì. Có thể bôi mỡ bong vảy da salicylic 2%. Khi bệnh nặng lên, có thể bôi kem hydrocortison 1-2,5% trong 1 tuần. Mỡ bôi pimecrolimus 1% hoặc tacrolimus 0,03% vừa có hiệu quả vừa an toàn và dùng lâu dài.
Bệnh viêm da dầu mặc dù là bệnh da mạn tính, gây phiền phức cho người bệnh vì màu da thương tổn đỏ, vì vảy da bong liên tục ảnh hưởng đến thẩm mỹ và chất lượng sống, nhưng nếu điều trị đúng và duy trì điều trị có thể khỏi bệnh hoặc làm giảm các triệu chứng phiền phức của bệnh gây nên.
PGS.TS. Nguyễn Duy Hưng
