LTS: Hiện nay, ở một số tỉnh thành phía Nam, bệnh tay - chân - miệng đang gia tăng. Để giúp các gia đình chủ động phòng ngừa, chăm sóc trẻ bệnh, trong số báo này chúng tôi xin giới thiệu bài viết của BS. Trần Quang Nhật.
Bệnh tay-chân-miệng là bệnh nhiễm virut cấp tính. 2 virut gây bệnh chính là Coxsackievirus A16 và Enterovirus 71, lây truyền theo đường tiêu hóa. Bệnh xảy ra quanh năm nhưng thường trội lên vào tháng 3 - 5 và tháng 9 - 12. Dấu hiệu của bệnh là sốt, đau họng, tổn thương niêm mạc miệng và da, chủ yếu ở dạng phỏng nước, thường thấy ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, đầu gối, mông. Bệnh gặp ở bất kỳ tuổi nào nhưng thường ở trẻ dưới 10 tuổi. Bệnh nặng có thể dẫn đến tử vong.
Rửa tay cho trẻ thường xuyên để phòng bệnh tay - chân - miệng. Ảnh: Trần Minh
Làm sao biết đó là bệnh tay- chân-miệng?
Lúc đầu: sốt nhẹ khoảng 38,3 độ C và kéo dài 2-3 ngày, ho, đau họng, bứt rứt, biếng ăn (khoảng 80% trẻ biếng ăn và đau họng). Sau 12-36 giờ, xuất hiện ban ở tay, chân và miệng.
Tổn thương ở miệng ban đầu là những dát đỏ, sau đó thành những mụn nước 2 - 3mm trên nền dát đỏ. Tuy nhiên, hiếm khi thấy mụn nước vì chúng nhanh chóng bị loét. Có khoảng 5 - 10 vết loét. Mụn nước có ở quanh miệng, vòm miệng, niêm mạc họng, lợi và lưỡi. Lưỡi bị tổn thương 44% trường hợp; ngoài loét, lưỡi còn bị phù và đau.
Tổn thương da là đặc trưng và chiếm 75% trường hợp. Tổn thương da bắt đầu là một dát đỏ mà ở giữa là mụn nước hình bầu dục màu xám và trục dọc song song với lằn da. Tổn thương này không gây khó chịu gì, mất đi trong 3 - 7 ngày và không để lại sẹo. Tay thường bị hơn chân. Mu bàn tay và mặt bên các ngón tay thường bị hơn là lòng bàn tay. Ngoài ra, ban có thể xuất hiện ở cánh tay, cùi chỏ, mông và gối. Bệnh phần lớn tự khỏi trong 7-10 ngày.
Tổn thương trong bệnh tay-chân-miệng.
Các dấu hiệu bệnh đặc biệt chú ý
Bệnh thường bắt đầu với các triệu chứng sốt, kém ăn, mệt mỏi và thường đau họng nhẹ. Đặc biệt, bệnh rất dễ nhầm lẫn với các bệnh khác như viêm da bóng nước do nhiễm khuẩn, bệnh do nhiễm virut hoặc bệnh thủy đậu. Trong 1 - 2 ngày sẽ xuất hiện những nốt hồng ban đường kính vài mm nổi trên nền da bình thường, sau đó trở thành bóng nước. Ở miệng có dạng vết loét, có đường kính từ 4 - 8mm, thường ở phía trong miệng, ở trên lưỡi, tại vòm miệng hoặc ở lợi răng làm trẻ nuốt đau. Với triệu chứng này, cha mẹ thường nhầm lẫn với bệnh viêm loét miệng thông thường. Những bóng nước ngoài da thường xuất hiện ở lòng bàn tay, lòng bàn chân, cẳng chân hoặc ở cánh tay. Trẻ nhũ nhi có thể có ban dạng sẩn vùng mông hoặc nơi quấn tã lót. Trong giai đoạn cấp, ngoài những dấu hiệu trên, đôi khi bệnh kèm theo triệu chứng như hạch ở cổ, hạch dưới hàm, ho, sổ mũi, tiêu chảy, buồn nôn và nôn. Trong giai đoạn diễn tiến, khi siêu vi gây bệnh xâm nhập hệ thần kinh trung ương sẽ xuất hiện triệu chứng rối loạn tri giác như lơ mơ, li bì, mê sảng hay co giật.
Cách chăm sóc trẻ bệnh
tay-chân-miệng tại nhà
• Cho trẻ uống nhiều nước mát và ăn thức ăn dễ tiêu, không kiêng khem quá mức.
• Không làm trẻ đau họng thêm bằng cách dùng muỗng mềm cho ăn, không cho ngậm vú nhựa, không cho ăn uống đồ có vị chua hoặc có gia vị.
• Súc miệng bằng nước muối ấm (1/2 muỗng canh muối hòa trong 200ml nước ấm) nếu trẻ súc được.
• Chỉ dùng thuốc paracetamol để hạ sốt và giảm đau cùng các thuốc khác do bác sĩ kê.
• Tránh làm vỡ mụn nước.
• Rửa tay sau mỗi lần chăm trẻ trong vài tháng.
• Trẻ bệnh lây lan mạnh nhất trong tuần đầu nhưng virut có thể còn trong phân đến vài tháng sau.
• Rửa đồ chơi trẻ bệnh trước hết bằng xà phòng, sau đó tẩy bằng dung dịch CloraminB 2%.
Lời khuyên của thầy thuốc
Hầu hết bệnh tay-chân-miệng tự khỏi. Bệnh xảy ra ở trẻ nhiều lần trong đợt dịch là điều bình thường vì mỗi lần bệnh do nhiễm loại virut khác nhau. Người lớn có thể bị bệnh tay-chân-miệng vì mức độ kháng bệnh tự nhiên có trước đây bị suy giảm nhưng bệnh ở người lớn thì thường là nhẹ. Đây chỉ là diễn tiến mới của dịch bệnh chứ không phải bất thường. Cũng như nhiều bệnh do virut khác, bệnh tay-chân-miệng hiện nay chưa có thuốc phòng và chữa khỏi nhưng phát hiện sớm và can thiệp ngay khi trở nặng sẽ cứu sống trẻ nhiều hơn.
Bệnh tay-chân-miệng lúc đầu có thể chỉ sốt nhẹ, ho khan, nổi ban... giống như các nhiễm virut thông thường khác nhưng sau đó một số ít sẽ nguy kịch nhanh. Do vậy, cần theo dõi tình trạng của trẻ sát sao, phát hiện kịp thời các dấu hiệu cảnh báo như đã nói trên để đưa trẻ nhập viện điều trị kịp thời. Tốt nhất là đưa trẻ đi khám tại cơ sở y tế gần nhà khi có bất cứ bất thường nào dù đang mùa dịch hay không.
Khi nào cần đưa trẻ bị bệnh đến bệnh viện?
Điều cốt lõi là phát hiện sớm các dấu hiệu trở nặng để can thiệp ngay vì ở trẻ bị biến chứng nặng lúc đầu bệnh có vẻ nhẹ nhàng nhưng sau đó nguy kịch nhanh chóng.
Khi trẻ có một trong các dấu hiệu sau thì phải nhập viện ngay:
• Sốt từ 39 độ C trở lên hoặc kéo dài từ 48 giờ trở đi;
• Nôn;
• Quấy khóc, bứt rứt;
• Ngủ lịm;
• Cơ co giật (lúc mới ngủ);
• Chân tay múa máy, quờ quạng (lúc mới ngủ) hoặc đi loạng choạng;
• Mắt đảo vòng (lúc mới ngủ);
• Chân, tay yếu;
• Thở khó khăn/thở nhanh (giai đoạn muộn);
• Da nổi vằn (giai đoạn muộn).
