Trong chẩn đoán lâm sàng, đôi khi bệnh sán lá gan lớn (Fasciola hepatica) nhưng có thể nghĩ là ung thư gan. Mặt khác sán lá gan lớn gây nhiều biến chứng nguy hiểm cho người bệnh, nếu không phát hiện và điều trị kịp thời.
Sán lá gan đến gan như thế nào?
Sán lá gan lớn ký sinh chủ yếu ở động vật ăn cỏ như trâu, bò, cừu và cả chó, mèo. Ốc là vật chủ ký sinh của ấu trùng sán lá gan lớn. Trứng sán lá gan lớn từ phân người bệnh ra môi trường bên ngoài, xuống nước, qua ốc phát triển thành ấu trùng đuôi. Trong môi trường tự nhiên, trứng sán nở thành ấu trùng lông ký sinh trong ốc rồi phát triển thành ấu trùng đuôi. Ấu trùng đuôi rời khỏi ốc, vào nước và bám vào các loại thực vật sống trong nước để trở thành các nang trùng. Khi người ăn, uống phải các nang trùng này sẽ bị bệnh. Sau khi vào dạ dày - tá tràng, các vỏ nang trùng bị phá hủy và giải phóng ra ấu trùng, ấu trùng xuyên qua thành tá tràng vào ổ bụng rồi di chuyển đến gan, ấu trùng đục thủng bao gan chui vào nhu mô gan để sinh trưởng và phát triển ở đấy, chúng tiết ra các chất độc phá hủy nhu mô gan gây áp-xe gan.
Hình ảnh gan nhiễmsán lá gan lớn(ảnh trên) và gan bị ung thư (ảnh dưới).
Sau một thời gian từ 2-3 tháng phát triển ở nhu mô gan, sán trưởng thành có thể chui vào đường mật tiếp tục phát triển, đẻ trứng ở đấy và trong suốt thời gian dài (khoảng 10 năm) nếu không được điều trị sẽ dẫn đến ung thư đường mật.
Ngoài ra có một số rất ít trường hợp ấu trùng di chuyển lạc chỗ, chúng không đến gan mà đến một số cơ quan khác (da, cơ, bao khớp, vú, thành dạ dày, đại tràng...) và gây bệnh ở đó. Vì vậy, đã gặp những trường hợp u đại tràng do sán lá gan nhưng chẩn đoán nhầm là ung thư đại tràng.
Triệu chứng của bệnh
Người bệnh thường mệt mỏi, có sốt (có thể sốt cao hoặc sốt nhẹ, chiếm tỷ lệ khoảng 70%), đau nhẹ ở hạ sườn phải (tỷ lệ chiếm 70-80%), đôi khi đau bụng âm ỉ không rõ vị trí, gan sưng to và đau. Một số trường hợp có rối loạn tiêu hóa (chán ăn, phân không thành khuôn, tiêu chảy). Có thể có dị ứng da (20-30 %), biểu hiện các nốt sẩn trên da, gặp chủ yếu ở đùi, mông, lưng, cảm giác ngứa, khó chịu. Một số người bệnh có ho kéo dài, đau tức ngực, vàng da.
Một số trường hợp, bệnh sán lá gan lớn gây áp-xe gan có thể chẩn đoán nhầm với ung thư gan. Vì vậy, để chẩn đoán, nên lưu ý hỏi có sống ở địa phương có nhiều người bị sán lá gan hay không?
Cần xét nghiệm bạch cầu ái toan, siêu âm gan, có thể chọc hút thăm dò và xét nghiệm tế bào, ký sinh trùng, vi khuẩn, chụp cắt lớp vi tính (CT), xét nghiệm bằng phản ứng ELISA cho kết quả chính xác nhất bởi vì, khi sán xâm nhập vào nhu mô gan chúng tiết ra nhiều kháng nguyên nhất, 2 tuần sau bắt đầu xuất hiện kháng thể (IgG và IgE), nếu thực hiện phản ứng ELISA sẽ dương tính. Cần lưu ý là 6 tháng sau khi khỏi bệnh, ELISA vẫn còn dương tính và 12 tháng sau mới hết hẳn.
Nguyên tắc điều trị
Khi áp-xe gan không điều trị kịp thời có thể áp-xe bị vỡ vào màng phổi, vỡ vào màng bụng, thành bụng gây viêm phúc mạc, nhiễm độc rất nguy hiểm cho tính mạng.
Khi xác định là bệnh do sán lá gan cần điều trị càng sớm càng tốt tránh để xảy ra các biến chứng nguy hiểm. Hiện nay đã có thuốc điều trị đặc hiệu với loại bệnh này, tuy vậy, cần có chỉ định và theo dõi của bác sĩ chuyên khoa, người bệnh không tự mua thuốc để điều trị. Trong trường hợp điều trị nội khoa tiến triển chậm có thể kết hợp điều trị ngoại khoa (chọc hút dịch, mủ áp- xe). Công việc này sẽ phải tiến hành ở bệnh viện có đủ điều kiện.
Lời khuyên của thầy thuốc
Để tránh mắc bệnh, không ăn rau, canh hoặc ốc nấu chưa chín. Không ăn rau sống, không uống nước chưa đun sôi. Cần rửa tay sạch bằng xà phòng trước khi ăn, đặc biệt là sau khi đi vệ sinh.
BS. Việt Anh
